Şıx Baba türbəsi (Cəbrayıl): Redaktələr arasındakı fərq

|adı = '''Şıx Baba türbəsi'''

|orijinal adı = ''Şıx Baba türbəsi'' və ya ''Dairəvi türbə''

|şəkil_izah =

|ölkə = {{flaqifikasiya|Azərbaycan}}

}}

 

 

Böyük əraziyə malik qəbiristanlıqla əhatə olunmuş Şıx baba piri, əsasən, daxildən və xaricdən dairəvi plana malik türbə binasından ibarətdir. Çatma tağlı qapı yerinin üzərində kitabə yoxdur.

 

 

Abidənin dairəvi günbəzi uçmuş, içəridə bitən ardıc ağacı boy atıb türbədən qalxmış, abidənin önündə bitmiş digər ardıc ağacıyla baş-başa verərək, mərkəz hissədə dəfn olunmuş böyük alim, əzəmətli şeyxin məzarı üzərinə sayə salmaqdadır. Qoşa ardıc ağacları sanki yarımxaraba abidəni tamam məhv olmaq təhlükəsindən qorumağa çalışır və tədqiqatçıları, vaxtilə Avropanı Yaxın Şərq ölkələri ilə birləşdirən karvan ticarət üzərində bərqərar olmaqla qaynar həyat keçirmiş mədəni-ideoloji, sosial-siyasi-iqtisadi mərkəzlərdən birinə, xalqın pir, müqəddəs yer deyə qoruyub saxladığı tarixin izlərində elmin, mədəniyyətin sirlərini açmağa çağırır.<ref name="cde345">{{Kitab3 |müəllif=Məşədixanım Nemət|başlıq=Azərbaycanda pirlər |yer=Bakı |nəşriyyat=Azərdövlət Nəşriyyat-Pоliqrafiya birliyi |il=1992 |səhifə=16-19 }}</ref>

 

== Arxitekturası ==

 

=== Türbənin girişi ===

Türbəyə daxil olarkən gözəl süls elementli nəsx xətilə yazılmış kitabəli məzar daşının (0,65×0,16×0,18m) üstündən adlayıb keçməli olursan. Başdaşı astanaya elə nəsb olunmuşdur ki, kandardakı daşlar həm rəng, həm də formasına görə bir-birini tamamlayır. Daş elə bil bina tikiləndə buraya qoyulmuşdur. Daş üzərindəki kitabədə ad yoxdur, ancaq tarix yazılmışdır. Ərəbcə mətnin tərcüməsi belədir:<ref name="cde345"/>

{{sitat|Pərəstiş edilən Rəcəb ayı,yeddi yüz yeddinci il (27.XII.1307-26.I.1308).}}

Belə güman etmək olar ki, abidə müqəddəs şeyxin məqbərəsinin astanasında dəfn olunmuş şəxsə aiddir. Ad yazılmadığına görə dəfn olunan şəxsin qadın olduğunu ehtimal etmək olar. Eyni mətni olan başdaşı (0.59×o.27 m) türbəni əhatə edən hasardan kənardakı qəbirlərdən birinin üzərində də var. Yuxarıdan çatma tağlı tamamlanan başdaşının iç haşiyəsinin çatması nəbati ornamentlərlə tamamlanır. Haşiyədən içəri, iri süls elementli nəsx xəttilə ərəbcə yazılmış kitabənin mətni belədir:<ref name="cde345"/>

{{sitat|Rəcəb (ayı),yeddiyüz yeddinci il (27.XII.1307-26.I.1308 il).}}

{{sitat|Əbdürrəhman b. Şeyx Hüseyn b... vəfatı. Bildim ki, mənim taleyim mənim təbiətimdir, o da çox üzü dönükdür.}}

Türbəni vaxtilə bişmiş kərpicdən hörülmüş dördkünc hasar əhatə etmişdir. Hazırda bu hasarın giriş hissəsindən kiçik bir hissəsi qalmışdır. İçəridən sağ tərəfdə, yerdən təqribən bir metr hündürlükdə kərpic hörgüdəki taxça içərisində çox nəfis surətdə işlənmiş falas formalı [[mərmər]] başdaşı (0,45×0,15×0,12 m) qoyulmuşdur. Başdaşının yuxarı hissəsi səkkiztillidir. Üz tərəfdə süls elementli gözəl nəsx xəttilə ərəbcə yazılmış kitabənin tərcüməsi belədir:<ref name="cde345"/>

Hasardan içəri qoyulmuş digər bir başdaşında tarix yoxdur. Lakin abidənin formasına,ölçüsünə və kitabənin xətt xüsusiyyətinə görə onu da əvvəlkilərin dövrünə aid etmək olar. İri xətli kitabədə "Şeyx Məhiyəddinin vəfatı" sözləri yazılmışdır.

 

 

Ətrafdakı böyük qəbiristanlıqda XIV-XX əsrin əvvəllərinə aid şeyx və şeyx övliyalarının məzar daşlarına rast gəlmək mümkündür. Lakin orta əsr abidələrinin demək olar ki,hamısı torpaq altındadır. Onları qazıb çıxarmaq mümkün deyil.

 

{{sitat| Bu şadlıq evindən həyat evinə köçdü Turab xan? Əmir Adil Allah onun qəbrini işıqlandırsın,mübarək şəvval ayı yeddi yüz əlli üçüncü ildə (10.XI — 9.XII.1352-ci il)}}

 

 

=== Hazırki vəziyyəti ===

 

== Nəsl şəcərəsi ==

[[Şıxlar (Cəbrayıl)|Şıxlarda]] fəaliyyət göstərmiş alim,şeyxlərin nəsli,müridləri son illərə qədər davam etmişdir. Hazırda qəbiristanda qalmış [[XX əsr]]in əvvəllərində dəfn olunmuş bir nəfərin məzar daşında ərəbcə yazılmış kitabədə bu sözləri oxumaq olur:

{{sitat| Ya Allah, Şeyxin övladlarından Səfi bəyin oğlu Ağa Rüstəm, 1334/1915-16-cı ildə vəfat etmişdir.}}

{{sitat| Ya Allah, Məhəmməd, Əli mərhum, bağışlanmış Şeyx Sədəd Qulu, 1339/1920-21-ci ildə vəfat etmişdir.}}

 

 

Şeyx Təhməz kimi Sibirə sürgün olunmuş Azərbaycan ziyalıları — [[şeyxlər]] çoxdur. Onların adına çar canişinlərinə məxsus arxiv sənədlərində rast gəlmək olur.