Vikipediya

Fərman Salmanov: Redaktələr arasındakı fərq

Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
kRedaktənin izahı yoxdur
Teqlər: Geri qaytarıldı Vizual redaktor
k Orxan Ceferli tərəfindən edilmiş redaktələr geri qaytarılaraq Nicat49 tərəfindən yaradılan sonuncu versiya bərpa olundu.
Teq: Geri qaytarma
Sətir 1:
{{Alim
|adı = Fərman Salmanov
|orijinal adı =
|digər adları =
|şəkil = Tayqa qəhrəmanı (film, 1968).jpg
|şəklin ölçüsü =
|şəklin izahı = [[Tayqa qəhrəmanı (film, 1968)|"Tayqa Qəhrəmanı"]] filmindən kadr
|piktoqram =
|doğum tarixi =
|doğum yeri =
|vəfat tarixi =
|vəfat yeri =
|vəfat səbəbi =
|dəfn yeri =
|vətəndaşlığı =
|milliyyəti =
|həyat yoldaşı =
|uşağı =
|atası =
|anası =
|elm sahəsi =
|elmi dərəcəsi =
|elmi adı =
|iş yeri =
|alma-mater =
|təhsili =
|elmi rəhbəri =
|tanınmış yetirmələri =
|tanınır =
|mühüm layihələri =
|üzvlüyü =
|mükafatları = {{Sosialist Əməyi Qəhrəmanı}} {{Lenin Mükafatı}}<br>{{"Lenin" ordeni}} {{"Oktyabr İnqilabı" ordeni}} {{"Qırmızı Əmək Bayrağı" ordeni (SSRİ)}}
|imzası =
|saytı =
|vikianbar =
}}
 
'''Fərman Qurban oğlu Salmanov''' ({{DVTY}}) — [[1961]]-ci ildə [[Qərbi Sibir]]in [[Tümen]] vilayətinin nəhəng [[neft]] və [[qaz]] yataqlarını kəşf etmiş məşhur azərbaycanlı geoloq, Sosialist Əməyi Qəhrəmanı.<ref>[http://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=9264 Салманов Фарман Курбан оглы]</ref>, Rusiya Federasiyasının əməkdar geoloqu, geologiya-minerologiya elmləri doktoru, professor, Rusiya Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü, Tümen vilayətinin neft-qaz kəşfiyyatı idarəsi "Qlavtumengeologiya" rəhbəri (1978-1987), SSRİ Geologiya nazirinin birinci müavini (1987-1991), Xanti-Mansi və Yamalo-Nenets Muxtar dairələrinin, Surgut şəhəri və Texas ştatının fəxri vətəndaşı. Lenin ordeni (1970), Qırmızı Əmək Bayrağı ordeni (1971, 1976), Oktyabr İnqilabı ordeni (1983), Lenin mükafatı (1970), İvan Qubkin mükafatı (1980) ilə təltif olunmuşdur. 2019-cu ilin may ayından etibarən Rusiyanın Surqut hava limanına görkəmli azərbaycanlı geoloq Fərman Salmanovun adı verilib. [[Şəmkir rayonu]]nun [[Morul]] kəndində anadan olub.
{{Alim}}
'''Fərman Qurban oğlu Salmanov''' (Fərman Kurbanoviç Salmanov; {{Dil-az|Fərman Qurban oğlu Salmanov}} ; {{DVTY}} ) - [[Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı|Sovet]] və Rusiya neft geoloq, Sibir neft yataqlarını kəşf edənlərdən biri.Geologiya nazirinin birinci müavini. SSRİ (1987-1991), [[Elmlər doktoru|Geoloji və Mineralogiya Elmləri Doktoru,]] [[Sosialist Əməyi Qəhrəmanı]] (1966), RSFSR-nin Əməkdar Geoloqu (1988), Rusiya Elmlər Akademiyasının Müxbir Üzvü (1991).
 
== Həyatı ==
Tümen Geologiya Məktəbinin qurucusu [[Sibir|, Sibirdə]] geoloji kəşfiyyatın aparıcı təşkilatçılarından biri . [[Qərbi Sibir|Qərbi Sibirdə]] 150-dən çox neft və qaz yatağının kəşf olunmasında iştirak etmişdir <ref>статья [https://bigenc.ru/geology/text/3529266 САЛМА́НОВ Фарман Курбан-оглы] в [[Большая российская энциклопедия|Большой российской энциклопедии]]</ref> <ref name="rosnedra_2011-03-29" /> <ref name="rosnedra_2017-03-31" /> . Fərman Salmanovun rəhbərliyi altında qazma işlərinin maksimal həcminə və neft və qaz ehtiyatlarının artmasına nail olundu. Salmanov sayəsində ölkə iqtisadiyyatını bölgəyə istiqamətləndirməyə başladı <ref name="rosnedra_2017-03-31" /> . Nəhəng və böyük neft və qaz yataqlarının kəşfində iştirak edən dünya tarixinin ən məhsuldar geoloqu <ref name="scfh.ru_№3">{{Məqalə|url=https://web.archive.org/web/20160917221450/https://scfh.ru/papers/neft-geroi-ne-nashego-vremeni-farman-salmanov-pust-nas-obedinyaet-lyubov-k-nashey-obshchey-rodine-ro/|title=Нефть: герои не нашего времени|date=2007}}</ref> .
Fərman Salmanov [[Şəmkir]] rayonun [[Morul]] kəndində anadan olmuşdur. Orta məktəbi yüksək qiymətlərlə başa vuran Fərman Azərbaycan Sənaye İnstitutunun (indiki [[Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyası]]) geoloji-kəşfiyyat fakültəsinə daxil olur. Ali təhsilini başa vurduqdan sonra Kuzbasa neft-qaz yataqlarının kəşfiyyatına göndərilir. O tezliklə Kuzbasın heç bir neftlilik-qazlılıq potensialının olmadığı qərarına gəlir və Sovet rəsmilərinin icazə olmadan kəşfiyyat qrupundan olan könüllülərlə Sibirin Surgut bölgəsinə getməyi qərara alır. O vaxt Sovet geoloji dairələrində Sibir perspektivsiz ərazi kimi təqdim edilirdi. Rəsmi dairələr Salmanovun bu qərarına görə ona qarşı cinayət işi qaldırmaq istəyirlər, lakin komandasının tətil hədə-qorxuları hakimiyyət dairələrinin missiyaya raziliq verməsi ilə nəticələnir.
 
== Tərcümeyi-halƏmək fəaliyyəti ==
1955-1957-ci illərdə Salmanov Plotnikov zavodunun rəisi, daha sonra isə Kemerovo vilayətində Qroznı neft kəşfiyyat ekspedisiyalarının baş geoloqu vəzifəsində çalışmışdır. O, Kuzbassda neft axtarışını perspektivsiz hesab edirdi, ona görə də öz qrupunu [[Surqut]] şəhərinə aparmışdı. Salmanov rəhbərliyin bu işi dayandırmasına dair sərəncamlarına baxmayaraq, qazma işlərini davam etdirir. Bəhrə verməyən işlər onun təşəbbüsünə qarşı skeptisizmi artırırdı. Bununla belə, kəşfiyyat ekspedisiyasının rəisi istədiyinə nail ola bilib.
Fərman Salmanov 28 iyul 1931-ci ildə <ref>Ф. К. Салманов [http://www.ras.ru/win/db/show_per.asp?P=.id-52048.ln-ru.dl-.pr-inf.uk-12 Историческая справка] на сайте [[РАН]].</ref> <ref>Энциклопедический словарь. 2009.</ref> <ref name="Сайт о герое">[http://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=9264 Салманов Фарман Курбан оглы] на сайте «Герои страны»</ref> <ref>Биография Ф. К. Салманова // Отечественные члены корреспонденты Российской академии наук XVIII-начала XXI века: геология и горные науки. М.: Наука, 2007. С. 442—443.</ref> <ref>[http://scirus.benran.ru/higeo/view-record.php?tbl=person&id=315 Библиография] в Информационной системе «История геологии и горного дела» [[ГИН РАН]]</ref> (köhnə sənədlərə görə <ref>"По старым документам годом рождения Салманова был 1928-й, а на самом деле — 1931-й. Просто в войну мать прибавила ему несколько лет, чтобы его взяли на работу, — тогда на завод можно было идти с 14 лет. [https://t-i.ru/article/new/7433 Евграфий Тепляков] Фарман Салманов: «Я мало похож на Прометея…» // Тюменские известия 28 июля 2016. № 132(6498).</ref> 1928 <ref>Большая биографическая энциклопедия. 2009.</ref> <ref>Большой Энциклопедический словарь. 2000.</ref> <ref>Биографический словарь. 1998.</ref> ) Leninsk kəndində (müasir Morul ) [[Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikası|Azərbaycan SSR]] [[Şəmkir rayonu|Şamxor bölgəsi]] . Milliyyətinə görə - [[Azərbaycanlılar|Azərbaycan]] <ref>{{Kitab3|ссылка=https://books.google.ru/books?id=lZlQDwAAQBAJ&pg=PT111&dq=%D0%A4%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD+%D1%81%D0%B0%D0%BB%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiOq9GJ2e3rAhXtAhAIHWfeCbwQ6AEwAXoECAIQAQ#v=onepage&q=%D0%B0%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D1%86%D0%B0%20%D0%A4%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%20%D0%A1%D0%B0%D0%BB%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2&f=false|автор=Эльдар Ахадов|заглавие=Добрые люди|год=2018-03-11|издательство=Litres|isbn=978-5-04-105329-1}}</ref> . 1937-ci ildə atası həbs olunduqdan sonra Fərman üç kiçik uşağın böyüməsində ananın dayağı oldu <ref name="Сайт о герое" /> .
 
Salmanov 1961-ci ilin 21 mart tarixində, onun sevdiyi Novruz bayramı günündə Megion yatağını kəşf edir. Yatağa qazılmış ilk kəşfiyyat quyusu 2180 metr dərinlikdən neft fontanı verir. Salmanov əleyhdarlarına belə bir məktub yazır: "Möhtərəm yoldaşlar, Megyonda 2180 metr dərinlikdən neft fışqırır. Aydındırmı". Salmanovun SSSR Geologiya nazirliyindəki əleyhdarları hadisənin təbii anomaliya olduğunu deyir və neft fantanın tezliklə tükənəcəyini bildirirdilər. Salmanov Üst-Balıqda ikinci neft-qaz yığımını kəşf etdikdən sonra Kommunist Partiyasının 22-ci konqresinə Sovet lideri Nikita Xuruşova məktub ünlanlayır. "Mən neft tapmışam. Bax belə". Yatağın sənaye hasilatı üç ildən sonra başlamışdır. Megion yatağı indiyədək Rusiyanın ən böyük yataqlarından biri hesab olunur. Onun ərazisində 500-dən artıq istismar quyusu qazılıb ki, bunun da yarıdan çoxu fəaliyyət göstərir. Qazma dərinliyi 1690-dan 2237 m-ə qədərdir. Megion yatağında neft ehtiyatlarının dəyəri onun içərisində az miqdarda parafinlərin olması səbəbindən artır. Bu da öz növbəsində hasilat prosesinə mənfi təsir göstərə bilən avadanlıqların daimi təmizləmə prosesinə xərcləri azaldır. Salmanov özü Sibir neftinin kəşf olunmasını Qaqarinin kosmosa uçuşu ilə müqayisə edirdi.
Salmanovun atası Kurban Süleyman oğlu Salmanov, 1930-cu ildə Sovet İnşaat və Hüquq İnstitutunu bitirmişdir; 1937-ci ildə həbs edildi <ref>[http://azcongress.ru/2010/08/01/vtoroe_rozhdenie/ » Второе рождение]</ref> ; 1948-1950-ci illərdə kolxoz sədri idi; 1950-ci ildə yenidən həbs olundu və daha sonra <ref>[http://tyumedia.ru/12033.html «Камни родины» - Тюменская правда - Портал СМИ Тюменской области]</ref> <ref>http://www.anl.az/down/meqale/kaspi/2018/iyul/601284.htm</ref> Azərbaycan SSR Partiyası Mərkəzi Komitəsinin birinci katibi [[Mircəfər Bağırov|Mir Cəfər Bağırovun]] şəxsi əmri ilə sərbəst buraxıldı.
 
Fərman Salmanov ömrünün 50 ilini Sovet İttifaqı vı Rusiya Federasiyasının neft-qaz sənayesinə həsr etmiş, 100-dən artıq nəhəng neft-qaz yatağını kəşf və ya onların kəşfində iştirak etmişdir. Belə nəhəng yataqlardan Mamontov, Megiyon, Pravdinsk, Üst-Balıq, Surgut, Urengoy, Yamburq və s. misal göstərmək olar. 1978-ci ildən 1987-ci ilə qədər Salmanov Tümen vilayətinin neft-qaz kəşfiyyatı idarəsi "Qlavtumengeologiyaya" rəhbərlik etmişdir. 1987-1991-ci illərdə SSRİ Geologiya nazirinin birinci müavini işləmişdir. Onun sözlərinə görə, o, məcburi olaraq vəzifədən ayrıldı, çünki özəlləşdirmədə iştirak etməkdən imtina edirdi. SSRİ-nin dağılmasından sonra geoloq [[Kalmıkiya]]da neft və qaz axtarışı ilə məşğul olmuşdur. Ölümünə qədərki dövrdə isə Rusiyanın "İtera Qaz Şirkəti" prezidentinin məsləhətçisi kimi çalışmışdır. Ümumilikdə isə karyerası ərzində 130-dan çox yataq kəşf etmiş və ya kəşf olunmasında iştirak etmişdir.<ref>[https://www.gazeta.ru/science/2021/03/21_a_13519154.shtml "Bu, Qaqarinin uçuşu kimidir": Azərbaycanlı necə Qərbi Sibirdə neft tapmışdı]</ref>
Salmanovun babası - Süleyman Nağdı oğlu Salmanov (d. 1871) ailənin beş uşağı arasında ən kiçiyi idi. On yeddi yaşında (1888-ci ildə) Salmanov ailəsindən mal-qara şəklində vergi almağa çalışan yaşlı bir mollanın üstünə it qoydu, buna görə mühakimə olundu və iyirmi il sürgünə məhkum edildi . Sibirdə sürgündə olarkən babam [[Rus-yapon müharibəsi|Rusiya-Yapon müharibəsinə]] qatıldı və cəsarətinə görə mükafatlandırıldı və sərbəst buraxıldı, Firuza adlı müsəlman adını alan bir rus Sibir qadını Olga Iosifovna ilə evləndi və ailəsi ilə vətəninə döndü <ref name="Азери" /> . Salmanovun babası Faman Qurban oğlu əhəmiyyətli təsir, və uşaqlıqdan ona maraq salmış [[Sibir]] . Fərman Salmanovun sonradan xatırladığı kimi, babası Sibir və Uzaq Şərq haqqında çox danışdı və nəvələrindən biri [[Amur çayı|Amur çayının]] .
8-ci sinifdə oxuyanda SSRİ-nin Neft Sənayesi Naziri [[Nikolay Baybakov]] bizə [[Şamxor]] a gəldi.Həmyaşıdlarımdan bir az daha yaxşı danışırdım, ona görə hörmətli qonağa məktəb haqqında danışmağım tapşırıldı. İclasın sonunda arxaya döndü və kim olmaq istədiyimi soruşdu. Cavab verdim: "Neftçi". Seçimimi təriflədi və dedi: "Neft ölkəmizin gələcəyidir." Bu görüş taleyüklü oldu. Məzun olduqdan sonra məni [[Bakı]] ya işə göndərəndə Baybakova Sibirə köçməsini xahiş edən bir məktub yazdım. Nəticədə məni [[ Moskva]] 'ya çağırdılar və oradan [[Kuznetsk kömür hövzəsi| Kuzbass]]' a göndərildim və hətta bilet üçün pulda verdilər <ref name="Kurban" />.
 
Fərman Salmanov eyni zamanda geologiya-minerologiya elmləri doktoru, Rusiya Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü olmuşdur. Görkəmli geoloq 160-dan artıq monoqrafiya və elmi əsərlərin müəllifidir. O Xanti-Mansi və Yamalo-Nenets Muxtar dairələrinin, Surgut şəhəri və Texas ştatının fəxri vətəndaşı seçilmişdir.
1947-ci ildə [[Şəmkir|Şamxor]] kəndindəki orta məktəbi bitirmişdir. Gələcək Şirvan kanalının marşrutu üzərində araşdırma aparan Kürə-Arak hidroloji ekspedisiyasında kollektor işləyirdi <ref>https://new.ecocentr-megion.ru/upload/iblock/377/Oni-byli-pervymi.pdf</ref> . Ekspedisiyanın tərkibində 2 il çalışdı, sonra 1949-cu ildə [[Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti|Azərbaycan Sənaye İnstitutunun]] geoloji kəşfiyyat fakültəsinə dağ mühəndisi-geoloq ixtisasına daxil oldu və 1954-cü ildə oranı bitirdi.
 
2019-cu ilin may ayından etibarən Rusiyanın Surqut hava limanına görkəmli azərbaycanlı geoloq Fərman Salmanovun adı verilib.
Məzun olduqdan sonra Kuzbasa neft axtarmağa göndərildi. 1955-1957-ci illərdə Salmanov Plotnikovskaya və Gryaznenskaya neft və qaz kəşfiyyat ekspedisiyalarının (Kemerovo, Novosibirsk vilayətləri) rəhbəri vəzifəsində çalışıb .
[[Fayl:Дом,_в_котором_жил_с_1957_по_1961_гг._Ф.К._Салманов.JPG|left|thumb|250x250px| Fərman Salmanovun 1957-1961-ci illərdə yaşadığı Surqutdakı ev.]]
Keçən əsrin 50-ci illərinin ortalarına yaxın Sovet alimləri Qərbi Sibirdə neft və qaz yataqları axtarma işinin Şimala - Orta Ob və Nadım-Taz ara keçidlərinə yönəldilməsi qənaətinə gəldilər. Fərman Salmanov bir neçə dəfə Kuzbasdakı işlərin azaldılmasını və Orta Ob bölgəsində, Surqut və ya Laryak bölgələrində ciddi neft axtarışlarına başlamağı təklif etdi. Və nəhayət, 1958-ci ilin yayında ekspedisiyanın Kuzbasdan Surquta köçürülməsi qərarı verildi <ref name="scfh.ru_№3">{{Məqalə|ссылка=https://web.archive.org/web/20160917221450/https://scfh.ru/papers/neft-geroi-ne-nashego-vremeni-farman-salmanov-pust-nas-obedinyaet-lyubov-k-nashey-obshchey-rodine-ro/|заглавие=Нефть: герои не нашего времени|год=2007}}</ref> .
 
== Təltifləri ==
Fərman Salmanov sonradan xatırladı:
* [[Sosialist Əməyi Qəhrəmanı]] (1966)
Çox səs-küy var idi, amma əlaqəni söndürdük. Məni vəzifəmdən uzaqlaşdırmaq istədilər. Ancaq sonda qalmağıma icazə verildi.
* [[Lenin ordeni]] (1970)
Elə həmin il Surqut neft kəşfiyyat ekspedisiyası yaradıldı. FK Salmanov onun rəisi təyin edildi, AI Gorsky baş mühəndis oldu. 1958-ci ilin əvvəllərində Surqut Ob bölgəsində artıq bir neçə seysmik ekipaj çalışırdı.
* Qırmızı Əmək Bayrağı ordeni (1971, 1976)
* Oktyabr İnqilabı ordeni (1983)
* [[Lenin mükafatı]] (1970)
* Rusiya Fedelrasiyasının əməkdar geoloqu
* İvan Qubkin mükafatı (1980)
* [[Surqut]] şəhərinin fəxri vətəndaşı (1968 28 iyun)
* [[Texas ştatı]]nın (ABŞ) fəxri vətəndaşı
 
== Filmoqrafiya ==
1959-cu ildə Şaim kəndi yaxınlığında gündə bir tondan çox neft hasilatı ilə bir neft və qaz anbarı tapıldı. Bir il sonra, 6 nömrəli quyu inşa edən usta Urusov qrupu, 21 iyun 1960-cı ildə sənaye nefti axını aldı - gündə 350 ton <ref>[http://rodinatyumen.ru/spetsproekty/osvoenie/ Освоение]</ref> <ref>Бизнес-журнал, 2014/09: Тюменская область. — С. 15</ref> . F. Xatirələrinə görə. TO. Salmanova:
#[[Tayqa qəhrəmanı (film, 1968)]]<ref>Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C.Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm". 1923-2003-cü illər. Bakı: Mütərcim, 2004.- səh. 170-172.</ref>
 
== İstinadlar ==
İstehsal planı bütün çətinliklərə baxmayaraq uğurla yerinə yetirildi. Yuganskaya, Surgutskaya və Ermakovskaya sahələrində quyular qazılırdı və Megionskaya sınaqdan keçirildi.<nowiki></br></nowiki> [[Meqion|Megion]] kəndi yaxınlığındakı ilk quyu [[1961|21 mart 1961-ci]] [[21 mart|il tarixində bir]] fontan verdi.
{{İstinad siyahısı}}
 
== Xarici keçidlər ==
Salmanov bütün rəqiblərinə eyni məzmunda məktublar göndərdi: “Megionda axını 200 ton olan bir çeşmə alındı. Bu sizin üçün aydındır? Salamlar, Salmanov " <ref name="Сибирь-судьба моя">{{Kitab3|author=Салманов Ф. К.|title=Сибирь-судьба моя|publisher=Молодая гвардия|date=1988}}</ref> . Müxaliflər bunun təbii bir anomaliya olduğunu, quyunun bir neçə həftə içində tükənəcəyini və Qərbi Sibirdə böyük bir neft ola bilməyəcəyini cavablandırdılar. Ust-Balık ərazisindəki ikinci quyudan bir fəvvarə açıldıqdan sonra Salmanov rəislərinə bir radiogram göndərdi: “Quyu bütün qaydalara görə vurulur” və [[Nikita Xruşşov|N.]] [[Nikita Xruşşov|GERİ]] [[Nikita Xruşşov|Xruşşov]] aşağıdakı məzmunda bir teleqram: “Yağ tapdım. Budur, Salmanov ” <ref>{{Məqalə|title=Деньги|date=2015}}</ref> <ref name="Сайт о герое">[http://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=9264 Салманов Фарман Курбан оглы] на сайте «Герои страны»</ref> . SSRİ Neft Sənayesi naziri Lev Çurilov xatırladıb:{{Xarici media}}1962-1964-cü illərdə Salmanov, Ust-Balık neft və qaz kəşfiyyat ekspedisiyasının baş geoloqu və 1964-cü ildən Pravdinskaya NRE-nin rəhbəri idi. 1970-ci ildə baş neft və qaz geoloqu, əsas Tümen istehsal və geoloji şöbəsinin müdir müavini Yu.G. Ervier və 1978-ci ildə Glavtyumengeologiya müdiri təyin edildi. 30 il ərzində Qərbi Sibirdə işləmiş sonra, o, kəşf oldu və "qara qızıl" ın 130-dan çox yataqlarının Tümen şimalında kəşflər iştirakçısı və "mavi yanacaq" <ref name="rosnedra_2009-06-16" /> böyük, o cümlədən: Mamontovskoe, Megionskoe, Pravdinskoe, Ust-Balykskoe, Surgutskoe, Fedorovskoe, Urengoyskoe <ref name="rosnedra_2009-06-16" /> , Yamburgskoe <ref name="rosnedra_2009-06-16" /> <ref name="rosnedra_2009-06-29" /> və Rusiyanın mürəkkəb neft və qaz üçün etibarlı baza olmaq bir çox başqaları, <ref name="rosnedra_2009-06-16" /> <ref name="Сайт о герое">[http://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=9264 Салманов Фарман Курбан оглы] на сайте «Герои страны»</ref> .
* [https://www.youtube.com/watch?v=xCGNxDgLMoY Görkəmli neftçi Fərman Salmanovun 85 illik yubileyi qeyd olundu]
* [https://www.youtube.com/watch?v=5hrLEYCWdOc Rusiya telekanalı azərbaycanlı geoloq Fərman Salmanov haqqında xəbər hazırlayıb]
* [https://azvision.az/news/163134/rusiyada-adi-aeroporta-verilen-ferman-salmanov-kimdir--dosye-.html Rusiyada adı aeroporta verilən Fərman Salmanov kimdir? - DOSYE] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20200921191359/https://azvision.az/news/163134/rusiyada-adi-aeroporta-verilen-ferman-salmanov-kimdir--dosye-.html |date=2020-09-21 }}
*https://modern.az/az/news/185450
 
{{Sosialist əməyi qəhrəmanları}}
Tümen futbol klubunun yaradılması da Salmanovun adı ilə bağlıdır. O, eyni zamanda OOO NGK Itera- nın idarə heyətinin sədri İqor Makarovun müşaviri və OOO Yugneftegaz- ın direktorlar şurasının sədri idi <ref name="Сайт о герое">[http://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=9264 Салманов Фарман Курбан оглы] на сайте «Герои страны»</ref> .
 
[[Kateqoriya:Azərbaycan geoloqları]]
1987-1991-ci illərdə Moskvada SSRİ geologiya nazirinin birinci müavini olmuşdur. RSFSR xalq deputatı (1980-1990), [[Azərbaycan]] <sup class="noprint" style="white-space: nowrap">&#x5B; ''<nowiki><span style="" title="не указан источник на утверждение (3 марта 2020)">mənbə 499 gün göstərilməyib</span></nowiki>'' &#x5D;</sup> .
[[Kateqoriya:Azərbaycanlı alimlər]]
 
1992-ci ildə Rospan şirkətini . "Neft və Qaz Geologiyası " elmi-texniki jurnalının baş redaktoru idi.
 
OOO NGK Itera'da [[Kalmıkiya|, Kalmıkiya]] Respublikasında neft və qaz axtarışı və kəşfiyyatı ilə məşğul olmuşdur <ref name="Сайт о герое">[http://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=9264 Салманов Фарман Курбан оглы] на сайте «Герои страны»</ref> .
 
[[31 mart|31 Mart]] [[2007|2007-ci]] ildə öldü. Moskvada на Ваганьковском кладбище <ref>[http://www.moscow-tombs.ru/2007/salmanov_fk.htm Могила Фармана Салманова]</ref> . Qəbir daşı Rusiya Rəssamlar İttifaqının üzvü [[Zadir Rzayev|Zaur Rzayev tərəfindən hazırlanmışdır]] .
[[Файл:Салманов_и_его_сын_Ильгар.jpg|right|thumb|250x250px| Salmanov yaxınlarının əhatəsindədir: oğlu İlqar (sağda), nəvəsi Elnar (ortada), 2005.]]
Bacı - Amura, dilçi <ref name="scfh.ru_№3">{{Məqalə|url=https://web.archive.org/web/20160917221450/https://scfh.ru/papers/neft-geroi-ne-nashego-vremeni-farman-salmanov-pust-nas-obedinyaet-lyubov-k-nashey-obshchey-rodine-ro/|title=Нефть: герои не нашего времени|date=2007}}</ref> . Qardaş - {{Tərcüməsiz 5|Салманов, Маис Курбан оглы|Маис Салманов|az|Mais Salmanov}} (1933-2008). Opera müğənnisi, Azərbaycan SSR-nin əməkdar artisti <ref name="scfh.ru_№3" /> .
 
Üç dəfə evləndi <ref name="kaspii">[http://www.anl.az/down/meqale/kaspi/2018/iyul/601284.htm Феномен под названием Фарман]</ref>, dörd övladı var.
 
* Birinci arvad Şəmkir rayon prokurorunun qızı Hacıeva Şura Hacı qızıdır. Evlilik 1947-ci ildə bağlanmışdır <ref name="kaspii">[http://www.anl.az/down/meqale/kaspi/2018/iyul/601284.htm Феномен под названием Фарман]</ref> .
** İlk həyat yoldaşının oğlu - İlqar Fərmanoviç Salmanov (1948-2016) - dilçi <ref>[http://cheloveknauka.com/v/401141/a#?page=1 Салманов Ильгар Фарман оглы]</ref> ; əvvəllər Bakıdakı Xarici Dillər İnstitutunun əməkdaşı, daha sonra - gömrük komitəsinin əməkdaşı. Bir çox tərcümeyi-halda Salmanov səhvən qardaşı kimi adlandırılır, amma əslində o oğludur <ref name="scfh.ru_№3">{{Məqalə|url=https://web.archive.org/web/20160917221450/https://scfh.ru/papers/neft-geroi-ne-nashego-vremeni-farman-salmanov-pust-nas-obedinyaet-lyubov-k-nashey-obshchey-rodine-ro/|title=Нефть: герои не нашего времени|date=2007}}</ref> .
*** MGIMO məzunu olan nəvəsi Fərid (1976-cı il təvəllüd), Tümendə yaşayır.
* İkinci həyat yoldaşı Oktyabrina Salmanovadır.
** İkinci arvadının oğlu - İlya Farmanoviç Salmanov (1955-ci il təvəllüdlü) - həkim, "3 saylı şəhər xəstəxanası" bələdiyyə müəssisəsinin baş həkimi Nijnevartovsk; Rusiya Federasiyasının əməkdar həkimi, Xantı-Mansiysk Muxtar Dairəsi İctimai Palatasının üzvü - Uqra, Xantı-Mansiysk Muxtar Dairəsi - Uqra İctimai Palatası Şurasının üzvü; Sağlamlıq və Ətraf Mühit Təhlükəsizliyi Komissiyasının sədri; II Dünya Müharibəsi veteranları, hərbi əməliyyatlar, əmək və əlillərlə bağlı komissiyanın üzvü; Nijnevartovsk ərazi komitəsinin üzvü.
** İkinci evliliyindən olan qızı Tatyana Farmanovna Salmanova, 2 iyun 1958-ci ildə əfsanəvi atasının muzeyinin yerləşdiyi binada, Surqut şəhərində anadan olub. Tomsk şəhərinin Oktyabrskiy Rayon Məhkəməsinin hakimi.
*** Nəvəsi, Georgy (d. 1983), hüquq elmləri doktoru, Rusiya Maliyyə Nazirliyinin Dövlət Universitetinin Cinayət hüququ kafedrasının müdiri <ref>[https://www.aqra.az/ru/%D1%81%D0%B0%D0%BB%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0-%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F%D0%BD%D0%B0-%D1%84%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%BD%D0%B0/ Салманова Татьяна Фармановна]</ref>
**** Nəvəsi Alexandra (2012-ci il t.)
* Üçüncü həyat yoldaşı - Tamara Vasilievna Salmanova
** Üçüncü arvadı Oleq Fərmanoviç Salmanovun oğlu (1961-2003) atasının yolunu davam etdirdi və geoloq peşəsini seçdi.
 
== Mükafatlar və adlar ==
 
* [[Sosialist Əməyi Qəhrəmanı]] ( [[1966]] ) <ref name="Сайт о герое">[http://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=9264 Салманов Фарман Курбан оглы] на сайте «Герои страны»</ref>
* [["Lenin" ordeni|Lenin ordeni]] ( [[1966]] ) <ref name="Сайт о герое" />
* [["Xalqlar Dostluğu" ordeni|Xalqlar Dostluğu ordeni]] <ref name="Сайт о герое" />
* [["Qırmızı Əmək Bayrağı" ordeni (SSRİ)|Qırmızı Əmək Bayrağı ordeni]] ( [[1971]], [[1976]] ) <ref name="Сайт о герое" />
* [["Oktyabr İnqilabı" ordeni|Oktyabr İnqilabı Sərəncamı]] ( [[1983]] ) <ref name="Сайт о герое" />
* [["Şöhrət" ordeni (Azərbaycan)|Şöhrət ordeni]] ( [[26 iyul]] [[2001]], [[Azərbaycan]] ) - ''Rusiya ilə Azərbaycan arasında iqtisadi və elmi əlaqələrin inkişafındakı böyük xidmətlərinə görə'' <ref>[http://www.e-qanun.az/framework/4394 Указ Президента Азербайджанской Республики от 26 июля 2001 года № 546 "О награждении Ф. К. Салманова орденом «Слава»]</ref>
* [[Lenin mükafatı|Lenin Mükafatı laureatı]] ( [[1970]] ) <ref name="Сайт о герое" />
* RSFSR-nin əməkdar geoloqu ( [[14 iyul]] [[1988]] ) - ''geologiya və mineral ehtiyatların kəşfiyyatı, uzunmüddətli vicdanlı iş sahəsindəki xidmətlərinə görə'' <ref>[https://naukaprava.ru/catalog/1/113/72/40830?view=1 Указ Президиума Верховного Совета РСФСР от 14 июля 1988 года «О присвоении почётного звания „Заслуженный геолог РСФСР“ Салманову Ф. К.»]</ref>
* [["Qərbi Sibirin yeraltı sərvətlərindən istifadə edilməsinə görə" medalı|"Mineral ehtiyatlarının inkişafı və Qərbi Sibirin neft-qaz kompleksinin inkişafı üçün" medalı]] <ref>[http://www.muzgeo.ru/izdaniya/print-izdaniya/memorial-zvezdy-yugry/2004/salmanov-farman-kurban-ogly.php Салманов Фарман Курбан-оглы (1928—2007) // ''Muzgeo.ru'']</ref>
* SSRİ İqtisadi Nailiyyətlər Sərgisinin qızıl medalı <ref name="Сайт о герое" />
* Fəxri yeraltı kəşfiyyatçısı <ref name="per">[https://web.archive.org/web/20200605141251/https://new.ecocentr-megion.ru/%D0%9E%D0%BD%D0%B8%20%D0%B1%D1%8B%D0%BB%D0%B8%20%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B2%D1%8B%D0%BC%D0%B8.pdf Они были первыми // ''New.ecocentr-megion.ru'']</ref>
* SSRİ-nin fəxri neftçisi <ref name="per" />
* Yatağı kəşf edən <ref name="per" />
* SSRİ Qaz Sənayesinin Fəxri İşçisi <ref name="per" />
* I. laureatı M. Qubkina <ref name="Сайт о герое" />
* Fəxri Vətəndaş: Xantı-Mansiysk Muxtar Dairəsi, Yamalo-Nenets Muxtar Dairəsi <ref name="Сайт о герое" />, [[Surqut]] şəhəri (28 iyun 1968) , [[Texas]] əyaləti (ABŞ) və Jinzhou şəhəri ( [[Çin Xalq Respublikası|ÇXR]] ) <ref name="Сайт о герое" /> .
 
== Yaddaş ==
 
* Salmanovun həyat və yaradıcılığına dair materiallar [[Tümen vilayəti|Tyumen vilayətinin]] və [[Surqut|Surqutdakı]] [[Xantı-Mansi muxtar dairəsi|Xantı-Mansiysk Muxtar Dairəsinin]] <ref>[http://www.museum.ru/N40552 Мемориальный комплекс геологов-первопроходцев «Дом Ф. К. Салманова»]</ref> .
* 2008-ci ildə Tyumen Sibir Elmi Analitik Mərkəzi tərəfindən keçirilmiş gənclərin elmi və praktik konfransı “Salmanov oxumaları” adlandırıldı .
* 2008-ci ildə 3 nömrəli Surqut gimnaziyası F. TO. Salmanov <ref>[http://gim3.admsurgut.ru/about/ МОУ им. Ф. К. Салманова] {{Wayback|url=http://gim3.admsurgut.ru/about/|date=20120202232726}}. О школе</ref> .
* Salmanovun xatirəsinə Moskvada, Bakıda, Surqutda , Salekhard , Xantı-Mansiyskdə abidələr və büstlər açıldı.
* F. şərəfinə Salmanov Surqut və Nijnevartovskdakı küçələrə, neft və qaz kondensat yatağına və motorlu gəmiyə adını verdi <ref name="tumentoday_6.08.10" /> .
* F. Salmanovun adı verilib [[Tu-154|Tu-154M]] təyyarə UTair (quyruq sayı RA-85805) <ref>[http://russianplanes.net/ID22832 Реестр самолётов Ту-154].</ref>, sonra Boeing 737-800 tipli təyyarə eyni şirkətinin (qeydiyyat nömrəsi VQ-BQP) <ref>УUTное небо UTair //Официальный бортовой журнал авиакомпании «ЮТэйр», апрель 2015</ref> .
* 29 Avqust 2013-cü ildə Tümendə F.K.Salmanova həsr olunmuş xatirə lövhəsi açıldı [[Tümen|(Lenin küç., 65).]] Rənglənmiş bürüncdən hazırlanmış xatirə lövhəsinin müəllifi [[Zadir Rzayev|Zaur Rzayevdir]] [9].
* 2018-ci ilin dekabrında Qərbi Sibirdəki Surqut hava limanının Salmanovun adına veriləcəyi açıqlandı. Bu, ölkənin hər yerindəki hava limanları adlarına dair ümumxalq səsverməsinin nəticəsi idi. <ref>[https://www.vesti.ru/doc.html?id=3090953 Вести.Ru: Россияне выбрали великие имена для аэропортов]</ref> 31 May 2019-cu il tarixdə [[Rusiya Federasiyası Prezidenti|Rusiya Federasiyası Prezidentinin]] fərmanı ilə Fərman Salmanovun adı rəsmi olaraq Surqut hava limanına verildi <ref>[http://publication.pravo.gov.ru/Document/View/0001201905310002?index=0&rangeSize=1 Указ Президента Российской Федерации от 31.05.2019 № 246 «О присвоении аэропортам имен лиц, имеющих особые заслуги перед Отечеством»]</ref> .
* Hər il Xantı-Mansiysk Muxtar Dairəsinin şəhərlərindən birində "Sosialist Əməyi Qəhrəmanı F.K.Salmanovun xatirəsinə neft istehsal edən ölkələr arasında [[Boks|boks üzrə]] [[Surqut|Dünya Kuboku" beynəlxalq yarışı (2011 - Surqut]], 2012 - [[Beloyarski|Beloyarsky]], 2013 -) [[Xantı-Mansi|Xantı-Mansiysk]], 2014 - Beloyarsky, 2015 - Xantı-Mansiysk, 2016 - [[Nijnevartovsk]], 2017 - Beloyarsky, 2018 - Xantı-Mansiysk) <ref>[http://rusboxing.ru/upload/iblock/aa6/Salmanova.pdf Положение о проведении международного соревнования «Кубок мира по ][[Бокс|боксу]]<span> среди нефтедобывающих стран памяти Героя Социалистического труда Ф. К. Салманова»</span></ref> .
* 9 iyul 2019-cu ildə [[Azərbaycan Prezidenti|Azərbaycan]] [[İlham Əliyev|Prezidenti İlham Əliyev]] Fərman Salmanovun xatirəsinin əbədiləşdirilməsi haqqında sərəncam imzaladı. [[Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti|Həm də bu sərəncama əsasən, Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universitetinin]] iki xüsusi istedadlı tələbəsi üçün "Fərman Salmanov adına təqaüd" təsis edildi. [[Şəmkir|Sifarişlə Şəmkirdə]] Fərman Salmanova abidə qoyulması, [[Şəmkir rayonu|Şəmkir rayonundakı]] məktəbə Fərman Salmanovun oxuduğu Fərman Salmanovun .
 
<center><gallery widths="230px" heights="230px">
Fayl:Ваганьковское кладбище (crop).jpg|Fərman Salmanovun Moskvadakı Vagankovskoye qəbiristanlığında qəbri
Fayl:Memortabulo pri Farman Salmanov sur domo N 65 en strato Lenin (Tjumeno).jpg|Tümendə xatirə lövhəsi
Fayl:Airport Surgut 2013.jpg|Fərman Salmanov adına Surqut Beynəlxalq Hava Limanı
</gallery></center>
 
; Sənətdəki şəkil
 
Fərman Salmanovun həyat hadisələri və şəxsiyyəti " Risk Strategiyası " (1978) ''bədii filminin və onun əsas qəhrəmanı Fərid Əsgərovun'' obrazının əsasını qoydu.
 
Həm də F.Salmanov haqqında TO. Salmanov "Sibiriada " da daxil olmaqla digər sənədli və bədii filmləri çəkdi.
 
== Biblioqrafiya ==
Neft və qaz yataqlarının əmələ gəlməsi və paylanmasına dair elmi məqalələrin müəllifidir. 160-dan çox elmi məqaləsi və 10 monoqrafiyası , bunlar arasında :
 
* ''Salmanov F.K.'' elmlər. Gorno-Pravdinsk, 1967.218 s.
* ''Nesterov I.I., Salmanov F.K., Shpilman K.A.'' Qərbi Sibirdəki neft və qaz yataqları. Moskva: Nedra, 1971.463 s.
* ''Salmanov FK'' Orta Ob bölgəsinin mezozoy çöküntülərində neft və qaz yataqlarının yayılma qaydaları və əmələ gəlməsi şərtləri: Geol.-mineral doktoru elmi dərəcəsi üçün dissertasiyanın müəllif tezisi. elmlər. Novosibirsk: IGiG SO AN SSSR, 1972. 60 s.
* ''Salmanov FK'' Neft və qaz yataqlarının əmələ gəlməsi üçün paylanma qaydaları və şərtləri. Moskva: Nedra, 1974.280 s.
* ''Kontoroviç A.E., Nesterov I.I., Salmanov F.K. və b.'' Qərbi Sibirdə neft və qaz geologiyası. Moskva: Nedra, 1975.680 s.
* ''Salmanov F.K.'' Moskva: Nedra, 1985.63 s.
* ''Salmanov F.K., Vysotsky V.I.'' Çin bir geoloqun gözü ilə. Moskva: Nedra, 1990.96 s.
* ''Salmanov F.K. Kəşf'' kimi həyat. M.: RTK-Region, 2003.410 s.
* ''Salmanov FK'' Mən siyasətçiyəm: ölkənin yanacaq və enerji gücünün yaradıcılarından birinin əksləri. M.: RTK-Region, 2006.527.
 
== Qeydlər (redaktə edin) ==
{{İstinad siyahısı}}
 
== Link ==
 
* [http://www.llr.ru/poisk_show.php?namer_id=enc4_2375&code=&name "Rusiyanın ən yaxşı insanları"] Ensiklopediyası.
* [http://www.ras.ru/win/db/show_per.asp?P=.id-52048.ln-ru Rusiya Elmlər Akademiyası.] [http://www.ras.ru/win/db/show_per.asp?P=.id-52048.ln-ru Salmanov F.] [http://www.ras.ru/win/db/show_per.asp?P=.id-52048.ln-ru TO.] RAS veb saytında
* [https://web.archive.org/web/20110829023814/http://archive.russia-today.ru/2006/no_17/17_devotees.htm Fərman Salmanov. Vətəndaş. Geoloq. Siyasətçi.] "Rusiya Federasiyası Bu gün" jurnalı, No 17/2006.
* [https://russiainphoto.ru/search/?tag_tree_ids=44386 Fərman Salmanov] Rusiya tarixi veb saytında fotoşəkillərdə
* в информационной системе « [http://higeo.ginras.ru/view-record.php?tbl=person&id=315 biblioqrafiya.]
* [https://www.youtube.com/watch?v=XUzG0p2-1os Mülki geyimdə olan generallar: Fərman Salmanov.] [https://www.youtube.com/watch?v=XUzG0p2-1os Sibir dastanı] - "Mədəniyyət " telekanalının sənədli filmi
[[Kateqoriya:Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universitetinin məzunları]]
[[Kateqoriya:AzərbaycanŞəmkir geoloqlarırayonunda doğulanlar]]
[[Kateqoriya:Rusiya geoloqları]]
[[Kateqoriya:SSRİ geoloqları]]
[[Kateqoriya:Moskvada vəfat edənlər]]
[[Kateqoriya:2007-ci ildə vəfat edənlər]]
[[Kateqoriya:31 martda vəfat edənlər]]
[[Kateqoriya:Şəmkir rayonunda doğulanlar]]
[[Kateqoriya:1931-ci ildə doğulanlar]]
[[Kateqoriya:28 iyulda doğulanlar]]
[[Kateqoriya:Vikipediya:Məqalədən birbaşa commonsa istinad]]
[[Kateqoriya:XTNS qızıl medalı laureatları]]
[[Kateqoriya:SSRİ-nin fəxri neftçiləri]]
[[Kateqoriya:Lenin mükafatı laureatları]]
[[Kateqoriya:"Qırmızı Əmək Bayrağı" ordeni (SSRİ) laureatları]]
[[Kateqoriya:"Xalqlar Dostluğu" ordeni laureatları]]
[[Kateqoriya:"Oktyabr İnqilabı" ordeni laureatları]]
[[Kateqoriya:"Lenin" ordeni ilə təltif edilənlər]]
[[Kateqoriya:"Şöhrət" ordeni ilə təltif edilənlər]]
[[Kateqoriya:Sosialist əməyi qəhrəmanları]]
[[Kateqoriya:Geologiya-mineralogiya elmləri doktorları]]
[[Kateqoriya:Pages with unreviewed translations]]
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/wiki/Fərman_Salmanov"