Vikipediya

Zeynəb: Redaktələr arasındakı fərq

Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
mənbəsiz məzmun
Sətir 1:
{{Şəxs}}
'''Zeynəb''', '''Zeynəbi-Kubra''', '''Zeynəb bint Əli''' ({{Dil-ar|'''زينب بنت علي'''}}; {{DVTY}}) — [[Məhəmməd peyğəmbər]]in nəvəsi. Zeynəb hicrətdən 5 il sonra doğulub.<ref name="islam.az">[http://www.islam.az/az/modules/day/index.php?d_id=265 islam.az]{{dead link|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> O, beş ilə qədər babası [[Məhəmməd peyğəmbər|Peyğəmbərlə]] bir zamanda yaşamışdır. Zeynəb aşura faciəsindən sonra həm əsirlər karvanındakı qadınlara və uşaqlara rəhbərlik etmiş, həm də öz atəşin xütbələri ilə Yezid hökumətinin iç üzünü açıb insanlara göstərmişdi.<ref name="islam.az" />▼
 
'''Zeynəb''', '''Zeynəbi-Kubra''', '''Zeynəb bint Əli''' ({{Dil-ar|'''زينب بنت علي'''}}; {{DVTY}}) — [[Məhəmməd peyğəmbər]]in nəvəsi.
 
Atası [[Əli ibn Əbu Talib]], anası [[Fatimə]].
 
▲Zeynəb hicrətdən 5 il sonra doğulub.<ref name="islam.az">[http://www.islam.az/az/modules/day/index.php?d_id=265 islam.az]{{dead link|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> O, beş ilə qədər babası [[Məhəmməd peyğəmbər|Peyğəmbərlə]] bir zamanda yaşamışdır.
 
Həyat yoldaşı əmisi oğlu Əbdüllahdır (Cəfəri-Təyyarın oğlu).
 
Həzrət Zeynəbin Arifə, Muhəddisə, Alimə və s. kimi ləqəbləri vardı.
 
Zeynəb aşura faciəsindən sonra həm əsirlər karvanındakı qadınlara və uşaqlara rəhbərlik etmiş, həm də öz atəşin xütbələri ilə Yezid hökumətinin iç üzünü açıb insanlara göstərmişdi.<ref name="islam.az" />
 
Zeynəb Əli və Fatimənin qızıdır. Hicrətin beş və ya altısında Mədinədə dünyaya gəlmişdir. Özü Hüseyn ilə birlikdə Kərbəlada yer alıb. Kərbəla döyüşü sonrasında Məhərrəmin onunda (Aşura günü) bir qrup tərəfdarlar ilə birlikdə əsir düşmüş və Kufəyə, oradan da Şama aparılmışdır. Əsarəti boyu başqa əsirləri qoruyub saxlaması ilə yanaşı insanları irşad edici, aydınlaşdırıcı xütbələr də oxumuşdur. Zeynəb şücaət, fəsahat və bəlağəti ilə nümunə göstəriləcək bir şəxsiyyəti ilə Kərbəla qiyamının daimi olmasına səbəb olmuşdur. Tarixi qeydlərə görə Hicrətin 63-cü ilində Şamda vəfat etmiş və orada dəfn edilmişdir.
 
== Nəsil, Ad, Ləqəb və Künyələri ==
Zeynəbin atası Əli, anası Fatimədir.
 
== Adı ==
Ən məşhur adı Zeynəbdir. Lüğətdə gözəl mənzərəli ağac və zeyn- əb, yəni atasının bəzəyi və zinəti mənasına gəlir. Müxtəlif rəvayətlərə görə, Zeynəbin adını şəxsən Məhəmməd peyğəmbər qoymuşdur. Əlbəttə, Məhəmməd peyğəmbər də Allah tərəfindən Əli və Fatimənin uşaqları üçün müəyyənləşdirdiyi adı qoymuşdur.
 
== Zeynəbin Xədicəyə Bənzərlikləri ==
Məhəmməd bələkdəki uşağı qucağına alıb öpdükdən sonra belə buyurmuşdur: Hazırda və qaibdə olan ümmətə tövsiyə edirəm ki, bu qızı qoruyub hörmət göstərsinlər. Həqiqətən bu qız Xədicə kimidir
 
== Ləqəbləri ==
Zeynəbin çox sayda ləqəbi vardır. Məsələn: Bəni Haşimin Aqiləsi, Müəllimi olmayan alimə, arifə, muassaka, Fazilə, Kamilə, Ali Əlinin Abidəsi, Məsumə Suğra, Əminətullah, Naibətuz Zəhra, Naibətul Hüseyn, Aqilətun Nisa, Şərikətuş Seyyidüş, Baliğə, Fasihə və Şərikətul Hüseyn.
 
== Künyələri ==
Künyələri olaraq Ümmü Gülsüm və Ümmül Məsaibi zikr etmişlərdir
 
== Doğumu və Vəfatı ==
Zeynəb hicrətin beşinci ilində Cəmaziyələvvəl ayının beşində Mədinədə gözlərini dünyaya açdı. Zeynəb hicrətin 63-cü İlində Rəcəb ayının birində həyat yoldaşı Abdullah ibn Cəfər ilə Şama etdiyi bir səfərdə vəfat etmiş və orada da dəfn olunmuşdur.
 
== Uşaqlıq Dövrü ==
Zeynəb kiçik yaşında ikən atası Əliyə belə soruşur:
"Ata! Bizi sevirsən?
Atası deyir ki: Necə sizi sevməyim, sizlər mənim qəlbimin meyvəsisiniz."
Zeynəb cavab olaraq belə deyir: لایجتمع حبّان فی قلب مؤمن حب اللّه و حب الاولاد و ان کان ولابد فالحب لله تعالی و الشفقة للاولاد ; "İki sevgi möminin qəlbində eyni anda olmaz; Həm Allah sevgisi, həm də övlad sevgisi. Əgər qaçılmaz olsa sevgi Allaha, şəfqət və mərhəmət isə övlada məxsusdur ".
 
== Hüseynə Olan Marağı ==
Zeynəb uşaqlığından etibarən Hüseynə şiddətli maraq göstərirdi. Hər nə zaman qardaşını görməsə, dözümsüzlük göstərir və qardaşını görəndə xoşbəxt olurdu. [10] Beşikdə ağlayanda Hüseyni görməsi və ya səsini eşitməsi ilə sakitləşirdi. Bu heyrətamiz hədsiz sevgini görən Zəhra bir gün məsələni atası Məhəmmədə açır.Məhəmməd belə buyurur: "Ey gözlərimin nuru! Bu qız, Hüseyn ilə birlikdə Kərbəlaya gedəcək və qardaşının dərd və müsibətlərinə şərik olacaqdır ". Aşura günü Məhəmməd və Avn adlı oğullarını alaraq qardaşı Hüseynin yanına gedərək belə ərz edir: "Cəddim İbrahim Xəlil Allah qatında qurbanlığı qəbul etmişdir, sən də bu iki qurbanı məndən qəbul et! Əgər qadınlara cihad caiz olsaydı, mütləq canımı canana fəda edərdim ".
 
== Həyat yoldaşı və Uşaqları ==
Abdullah ibn Cəfərin həyası Əlinin qızı ilə evlənmək məsələsində bir təşəbbüs göstərməməsinə səbəb olurdu. Axırda bir nəfər onun tərəfindən Əlinin yanına gedir və deyir: "Ey Möminlərin Əmiri! Siz Məhəmmədin Cəfərin övladlarına qarşı necə maraq göstərdiyini bilirsiniz. Bir gün onlara baxaraq belə deyib: "Qızlarımız oğullarımız üçün və oğullarımız qızlarımız üçündür" bu səbəbdən qızınız Zeynəbi Abdullah ibn Cəfərlə evləndirməyiniz münasib olacaqdır. Və mehrinin anası Fatimənin mehri miqdarı olan dörd yüz səksən dirhəm olaraq müəyyən ediniz." Əli nigahı təsdiq etmiş və hicrətin 17-ci İlində evlilik baş vermişdir. Qısa bir müddətdə Əlinin duası nəticəsində böyük var-dövlət sahibi olmuş, səxavət və ianə verməkdə məşhurlaşmışdır.
 
Zeynəb Abdullahla Hüseynə olan şiddətli əlaqəsi üzündən hər gün onunla görüşmək və onunla səfərə çıxmaq şərti kəsmiş, Abdullah da qəbul etmişdir. Bu izdivacdan dörd oğlu (Ali, Avn, Abbas və Məhəmməd) və adı Ümmü Külsüm olan bir qız uşağı dünyaya gəlmişdir.
 
== Elm ==
Zeynəbin Kufədə Ubeydullah ibn Ziyad və eyni şəkildə Yezidin sarayındakı Quran ayələriylə dəlil gətirərək alim kimi çıxış və xütbələrinin hər biri onun bilik və elmini ortaya qoymaq baxımından gözəl sübutlardır. Zeynəb atası Əli və anası Fatimədən hədislər nəql etmişdir. Əlavə olaraq, atası Əlinin xilafəti dövründə Kufə qadınlarına dərs və Quran təfsiri dərsləri qoyması, yenə onun məlumatını ortaya qoymaqdadır. Zeynəb rəvayət və hədisləri bəyan məqamında idi, Məhəmməd ibn Əmr, Ata ibn Saib, Fatimə bintül Hüseyn və başqaları Zeynəbdən hədislər nəql etmişdir. Zeynəb Məsumlardan Şiələrin mövqeyi, Məhəmməd sevgisi, Fədək hadisəsi, qonşular, Besət və başqa müxtəlif mövzularda hədislər nəql etmişdir. Bəni Haşimin Aqiləsi olan Zeynəb hətta gələcəkdə baş verəcək hadisələrin məlumatını belə əziz atasından öyrənmişdir.
 
== İbadət ==
Zeynəbi Kübra gecələri ibadətlə keçirərdi. Həyatı boyu heç zaman təhəccüd (gecə namazı) tərk etməmişdir. İbadətlərlə o qədər məşğul olardı ki ona "Ali Əlinin abidəsi" (ibadət edəni) — deyə ləqəb vermişdilər. Gecə ibadətlərini hətta Məhərrəm ayının onunda və on birində belə tərk etməmişdir. Hüseynin qızı Fatimə belə deyir:
"Aşura gecəsi, bibim hər an mehrabda ibadətə dayanır, namaz qılır, dua edir və gözlərindən yaşlar axırdı." Zeynəbin Allahla olan əlaqəsi elə bir səviyyədə idi ki Aşura günü Hüseyn bacısına vida edərkən belə buyurmuşdur:
"یا اختی لا تنسینی فی نافلة اللیل " ; "Ey bacım! Məni gecə namazlarında unutma ".
 
== Hicab və İffət ==
Zeynəbin hicab və iffəti haqqında tarixdə belə yazılmışdır: Zeynəb babasının qəbrinin yanındakı Məscidi Nəbiyə getmək istəyəndə, Əli gecə getməsini əmr etmiş, Həsən və Hüseyndən bacısı ilə birlikdə getmələrini istəmişdir. Qabaqda Həsən, ortada Zeynəb və arxasında da Hüseyn hərəkət edirdilər. Onlar, Əlidən aldıqları əmrə görə Zeynəbi bir naməhrəm görər deyə hətta Peyğəmbərin qəbri üzərində belə işıq yandırmamağı tapşırardı. Yəhya Mazəni belə deyir: Mən, Mədinədə, uzun bir müddət Əlinin qonşusu idim. Allaha and içirəm ki, bu müddət ərzində Zeynəbi görmədim və səsini eşitmədim.
 
== Səbr və İstiqamət ==
Zeynəb səbr və istiqamət vadisinin ən qabaqcıllarındandı. Qardaşı Hüseynin qanlı bədənini eləcə yerdə görəndə, göy üzünə doğru üzünü çevirərək belə deyib: "Allahım! Bu zaman qurbanlarımızı və sənin yolunda öldürülmüş bu şəhidi bizdən (Peyğəmbər Ailəsindən) qəbul buyur". Tədqiqatçı müəlliflərdən biri belə deyir: Zeynəbin ləqəblərindən biri də "ər-Raziyə bil Tale vəl Qəza" — dır (Qəza və Qədərə razı olan). Bu binəva, çətinlik və sıxıntılar qarşısında durmuşdur. Əgər ona üz verən sıxıntıların bir miqdarı sağlam dağlara olsaydı, dağlar əriyər və yox olardı, ancaq bu tək və tənha, qərib və kimsəsiz məzlum, möhkəm dağ kimi hər şeyin qarşısında ayaq üstə durmağı bacarmışdır. [25] Zeynəb dəfələrlə Əli ibn Hüseynin canını xilas etmişdir; Məsələn İbn Ziyadin məclisində, Əlinin xütbəsi və dəlil gətirməsindən sonra, İbn Ziyad, İmamın öldürülmə əmrini verir. Bu zaman Zeynəb əlini qardaşı oğlunun boynuna atıb və "mən həyatda olduğum müddətcə, onu öldürməyinizə imkan verməyəcəyəm" deyə buyurur.
 
== Fesahat və Bəlağət ==
Zeynəb fəsahat və bəlağəti ata və anasından irs olaraq alıb. Danışdığı zaman, sanki, atasının dilindən danışırdı. Kufədə, Yezidin məclisində və həmçinin Ubeydullah ibn Ziyadla etdiyi çıxışları, atası Əlinin xütbələri və anası Fatimə Zəhranın Fədəkiyə xütbəsiylə birə-bir oxşarlıqlar daşımaqdadır. Zeynəb Kufədə o bənzərsiz gözəl xütbəni oxuduqdan sonra, insanlar əllərini ağızlarına aparmış və dalğın bir şəkildə bir-birlərinin üzünə baxmışdılar. O zaman qoca bir adam ağlar bir halda belə deyib: Anam və atam, yaşlıları ən üstün yaşlılar, uşaqları ən üstün uşaqlar, qadınları ən üstün qadınlar, nəsil və soyları ən uca və üstün olan bu ailəyə fəda olsun.
 
== Zeynəb Kərbəla Faciəsində ==
Aşura qiyamı, Hüseynin şəhadəti ilə son məqsədinə çatmamışdır, əksinə onun hidayət və rəhbərliyi Əlinin qızı və Hüseynin bacısı Zeynəb əli ilə baş vermişdir. Zeynəb qardaşı tərəfindən bu vəzifəni öz üzərinə götürmüşdür. Hüseyn müxtəlif vəsiyyətləri ilə bacısını bu işə hazırlamışdır.
Aşura günorta vaxtı, Hüseynin yerə düşdüyünü və düşmənlərin onu öldürmək üçün ətrafını əhatə etdiyini görən Zeynəb çadırdan bayıra çıxmış və Səd ibn Vəqqasın oğlu Ömər ibn Sədə xitabən belə demişdir:
" یابن سَعد! اَیقتَلُ اَبُو عبداللّه وَ انتَ تَنظُرُ اِلَیهِ؟ " — "Ey Sədin oğlu! Əbu Abdullah (Hüseyn) öldürüləcək və sən eləcə baxacaqsanmı !" Səd oğlunun etina etmədiyini və bir cavab vermədiyini görən Zeynəb belə fəryad etmişdir:
" وا اخاه! واسیداه! وا اهل بیتاه! لیت السماء انطبقت علی الارض و لیت الجبال تدكدكت علی السهل " — "Vay qardaşım, vay ağam, vay əhlibeytim! Kaş göy üzü yerdə parçalansaydı! Kaş dağlar parça-parça olub yerə sərilsəydi !" Zeynəb bu cümlələri ilə qiyamın ikinci mərhələsini başladırdı. Zeynəb özünü qardaşına çatdırdı, göyə baxaraq belə buyurdu: "Allahım! Bu qurbanı bizdən qəbul buyur ". Zeynəb daha sonra şəhidləri kədərli ağılarla, göz yaşı tökərək anıb və geridə qalan yetimlərin qulluğunu öz üstünə götürərək gecə namazı və Allaha yalvarışla səhər etmişdir.
 
== Zeynəbin Qardaşının Qatilinə Qarşı Davranışı ==
Zeynəb Hüseynin nəşinin yanında, Mədinəyə doğru dönərək dayanmış və ürəkləri parçalayan bu şəkildə ağılar yağdırmışdır: " وا محمّداه! بَناتُكَ سَبایا وَ ذُرّیتُك مُقَتّله، تسفی علیهم رِیحُ الصّبا، و هذا حُسینٌ مجزوزُ الَّرأسِ مِنَ القَفا، مَسلُوبُ العمامِةِ و الرِّداء "
"Ey Məhəmməd! Bu Hüseyndir; Qanına boyanmış və tikə-tikə doğranmış! Bunlar da sənin qızlarındır; əsir edilmiş. Bu zülmləri Allaha, Məhəmməd Mustafaya, Əli Mürtəzaya, Fatimətüz-Zəhraya və şəhidlər Ağası Həmzəyə şikayət edirəm. Ey Məhəmməd! Bu sənin Hüseynindir; Kərbəlada üryan buraxılmış və səhər yeli torpaq səpir üzərinə. Bu sənin Hüseynindir; Zinazadələrin zülmü ilə öldürülmüş. Aman bu kədərdən, aman bu bəladan! Bu gün cəddim Peyğmbərin dünyadan köçdüyü gündür. Ey Məhəmmədin səhabələri, bu əsir aparılanlar sizin Peyğəmbərinizin övladlarıdır!" "Ey Məhəmməd! Qızların əsir edilib və oğulların öldürülüb. Səhər yeli o bədənlərin üzərinə torpaq sovurur indi. Bu sənin Hüseynindir; Başı boynundan arxadan kəsilmiş, sarıq və geyimi talan olunmuş. Atam fəda olsun ona ki, ordusu bazar ertəsi qətlə yetirildi və yağmalandı. [33]
Atam fəda olsun ona ki, çadırları yandırıldı/yıxıldı. Atam fəda olsun ona ki, getdiyi yoldan dönməyəcək və yaralarına məlhəm qoyulmayacaq." Zeynəbin nalə və fəğanları dost və düşmənləri təsiri altına almış və hər kəsi göz yaşlarına boğmuşdu.
 
[[Məhəmmədhüseyn Şəhriyar]] öz şerində belə deyir:
<poem>
Kərbəla faciəsi bəzrin əkib başlandı
Ta Qiyamət nə qopa, Zeynəbi Kubra başına
</poem><ref>[http://muselman.ws/2009/02/21/h601zr601t_zeyn601bin_601_k601rb601la_d601rsl601ri.html muselman.ws]</ref>
 
== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}
 
== Xarici keçidlər ==
Sətir 89 ⟶ 12:
* {{cite web |url=http://www.islamazeri.com/kimkimdir/xanim-zeyneb-se-kimdir-iii-hisse--36412.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170705210548/http://islamazeri.com/kimkimdir/xanim-zeyneb-se-kimdir-iii-hisse--36412.html |archivedate=2017-07-05 |title=Xanım Zeynəb (s.ə) kimdir? (III hissə) |author=Məhəmməd İştiharidi |date= |publisher=islamazeri.com |accessdate=2020-05-15 |language={{az}} }}
* {{cite web |url=http://islamazeri.com/kimkimdir/xanim-zeyneb-se-kimdir-iii-hisse--36413.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200528121031/http://islamazeri.com/kimkimdir/xanim-zeyneb-se-kimdir-iii-hisse--36413.html |archivedate=2020-05-28 |title=Xanım Zeynəb (s.ə) kimdir? (IV hissə) |author=Məhəmməd İştiharidi |date= |publisher=islamazeri.com |accessdate=2020-05-15 |language={{az}} }}
* [http://tr.wikishia.net/view/Hz._Zeynep_(s.a) Hz. Zeynep (s.a)]
* [http://muselman.ws/2010/07/02/h601zr601ti_zeyn601b.html muselman.ws]
* [http://www.islam-azeri.az/view.php?adid=20100628130421 islam-azeri.az]{{dead link}}
* [http://deyerler.org/54750-hezret-zeynebin-se-feziletleri.html Həzrəti Zeynəbin fəzilətləri]
 
[[Kateqoriya:İslam]]
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/wiki/Zeynəb"