Tağı Ərani: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
kRedaktənin izahı yoxdur
kRedaktənin izahı yoxdur
Sətir 32:
16 ay sürən istintaqın nəticəsində onlardan 48 nəfəri məhkəmə önünə çıxır. Həbs olunanların arasında 2 professor, 4 həkim, 3 vəkil, 1 mühəndis, 3 orta məktəb müdiri, 4 orta məktəb müəllimi, 11 dövlət qulluqçusu, 11 tələbə, 8 fəhlə və 1 kəndli var idi. Onlardan 42 nəfəri [[Tehran]], 3 nəfəri [[Mazandaran ostanı|Mazandaran]], 2 nəfəri [[Abadan]] və 1 nəfəri [[İsfahan]] sakini idi, və onların hamısı (bir nəfər [[Bəhailik|bəhai]] istisna olmaqla) [[müsəlman]] ailələrdən idilər. Onların 26 nəfəri ali təhsilli idi, və bu 26 nəfərdən 6 nəfəri ali təhsillərini Qərbi Avropada başa çatdırmışdı. Onların əksəriyyəti paytaxtda yaşayan fars və Ərani kimi farslaşmış ziyalı təbəqənin nümayəndələrindən ibarət idi. Onların 33 nəfəri farsdilli bölgələrdə doğulmuşdu, lakin Ərani kimi qalanların bir çoxu İranın milli təhsil sisteminin sayəsində fars mədəniyyətinə assimilyasiya olmuşdu. Bu şəxslərin arasında [[Cənubi Azərbaycan|Azərbaycanda]] (5 nəfəri [[Təbriz|Təbrizdə]], 1 nəfəri [[Xalxal (Ərdəbil)|Xalxalda]]) doğulmuş 6 nəfər var idi. Bununla yanaşı, Tehranın özündə doğulmuş 2 nəfər [[Azərbaycanlılar|azərbaycanlı]], o cümlədən (1 nəfəri [[Qəzvin|Qəzvində]], 1 nəfəri Tehranda doğulmuş) [[Qacarlar (sülalə)|qacar]] soyunun nümayəndələri və Tehranda doğulmuş 1 nəfər [[Əfşarlar|əfşar]] soyunun nümayəndəsi də var idi. Həbs olunanların ortalama yaşı 30-40 arası idi.
 
Həbs edilmiş şəxslərin hamısı sosializm və kommunizm fikirlərinin təbliğatını qadağan edən qanuna əsasən cinayət məsuliyyətinə cəlb olundu və "kommunist təşkilatın üzvləri" olmaqlaolmaqda təqsirləndirildi. Bundan əlavə, onların bir çoxu "kommunist", "sosialist", "materialist" və hətta "ateist" bir məfkurənin təbliğatında ittiham edildi. Onların az bir qismi həmçinin sürgündə olan kommunistlərlə əlaqədə olmaqda, Tehranda tələbə aksiyası təşkil etməkdə və İsfahanda parça fabriklərinin fəaliyyətinə ziyan verməyi planlaşdırmaqda ittiham edilmişdi.
 
Məhkəmə prosesində cavabdehlərin bəziləri marksizmə maraq göstərdiklərini, bir çoxu isə sosialist olduqlarını boyunlarına almış olsa da, hamısı kommunist olduğunuolduqlarını inkar edirdi. Məhkəmə qarşısında müdafiəsinin bir hissəsi olaraq Ərani, sosializm və kommunizmin Qərb sivilizasiyasının bir hissəsi olduğuolduqlarına üçüngörə sosializm və kommunizmin qadağan ediləedilməsinin bilməyəcəyiniqəbuledilməz olduğunu və İranın zərurət səbəbilə qərbləşməli olduğunu iddia etdiedirdi.
 
Məhkəmə məhbuslardan 45 nəfərin mühakimə olunması ilə sona çatdı. Ərani və digər aparıcı fəallar ən çox 10 il həbs cəzası aldılar (Ərani təcridxanada həbs olunmağa məhkum edilmişdi), digərlərinə isə 3 ildən 7 ilədək müxtəlif həbs cəzaları verildi. Bundan əlavə, Ərani həm də təcridxanada həbs olunmağa məhkum edilmişdi. Tehran yaxınlığında bir həbsxanada məhbus olan Ərani və yoldaşları orada digər siyasi məhbuslarla əlaqəyə girdilər. Onların arasında [[:ru:Дженгелийцы|Cəngəli qiyamından]] xilas olan kommunistlər, Tehrandakı keçmiş həmkarlar ittifaqı hərəkatının çoxu Gilandan olan azərbaycanlı kommunist veteranları, faşist olmaqda günahlandırılan ordu zabitləri, hökumətə qarşı üsyan qaldırdıqlarına görə məhkum edilmiş tayfa böyükləri, və şaha qarşı çıxdıqlarına görə məhkum edilmiş bir neçə tanınmış siyasətçi var idi.
 
Tağı Ərani məhkəmədən 16 ay sonra, 1940-cı il fevralın 4-də, həbsxananın xəstəxanasında vəfat etdi. Onun həmkarları həbsxana nəzarətçilərinin ona zəruri tibbi müalicə almasına yol vermədiklərinə görə ölümündə məsuliyyət daşıdıqlarını, ya da polisin Əranini qəsdən öldürdüyünü iddia etdilər, lakin rəsmi açıqlamaya əsasən, o sağalmayan tif xəstəliyinə yoluxmasından vəfat etmişdi.
 
18 sentyabr 1941-ci ildə, [[Rza şah Pəhləvi|Rza şah Pəhləvinin]] taxtdan enməsindən cəmi 2 gün sonra, məhkumlardanməhbuslardan 27 nəfər azadlığa buraxıldı. Siyasi baxışlarına sadiq qalan keçmiş məhbuslar, azadlığa buraxılandan bir neçə həftə sonra, 2 oktyabr 1941-ci ildə İranın [[İran Tudə Partiyası|Tudə Partiyasının]] əsasını qoydular. Partiyanın əsasının qoyulmasında həlledici rolu oynayanlar Ərani ilə Avropada təhsil almış digər keçmiş məhbuslar idi: ruhani ailəsindən olan və ali təhsilini Əraniylə birlikdə [[Berlin|Berlində]] almış [[Yəzd|yəzdli]] cərrah [[:en:Morteza_Yazdi|Dr. Murtuza Yəzdi]], ali təhsilini [[Fransa|Fransanın]] [[Qrönobl|Qrenobl]] şəhərində almış və [[Qacarlar (sülalə)|qacar]] soyundan gələn [[Tehran|tehranlı]] ziyalı və vəkil [[İrəc İskəndəri]], ali təhsilini [[Fransa|Fransanın]] paytaxtı [[Paris|Parisdə]] almış və Tehran Universitetində fizika professoru kimi çalışmış [[Lahican|lahicanlı]] [[Rza Radməniş|Dr. Rza Radməniş]], və yenə [[Berlin|Berlində]] oxumuş [[Tehran|tehranlı]] şair [[:en:Bozorg_Alavi|Bozorg Ələvi]]. Partiyanın rəhbərliyini İrəc İskəndərinin əmisi [[Süleyman mirzə İskəndəri|Süleyman İskəndəri]] (hansı ki həbs olunmamışdı) öz öhdəsinə götürmüşdü. Oktyabr ayında qalan məhbuslar da onlara amnistiyanın verilməsindən sonra azadlığa buraxıldı və Tudə Partiyasına qoşuldu.
 
== İstinadlar ==