}}'''Çivizadə Muhiddin Mehmed Əfəndi''' (d. [[1476]]/[[1477|77]] - ö. [[19 sentyabr]] [[1547]]) — [[Osmanlı İmperiyası|Osmanlı]] [[alim]]i<nowiki/>, [[müdərris]]<nowiki/>i və [[şeyxülislam]]ı. [[III Murad|Sultan Murad]] dövrünün [[şeyxülislam]]<nowiki/>larından [[Çivizadə Hacı Mehmed Əfəndi|Hacı Mehmed Əfəndi]]<nowiki/>nin atasıdır.
== Həyatı ==
Hicri 881-cı ildə ([[1476]]/[[1477|77]]) dünyaya gəlmişdir. [[Muğla|Mentəşə]]<nowiki/>li [[müdərris]] və [[xəttat]] Çivi İlyas Əfəndinin oğludur. Kiçik yaşlarında atası vəfat etmiş, bu səbəbdən [[İstanbul]]<nowiki/>a gələrək burada əmisinin himayəsində böyümüşdür. İlk təhsilini Molla Bali, Tacizadə Sədi Çələbi və [[Fənərizadə Muhiddin Əfəndi]]<nowiki/>dən aldı. Ardından Qara Bali Əfəndinin müridi oldu. Bir müddət sonra dərs verməyə başlayan Çivizadə [[Ədirnə]]<nowiki/>də Bəylərbəyi, [[Bursa]]<nowiki/>da Əhməd Paşa və Fərhadiyyə mədrəsələrində [[müdərris]]<nowiki/>lik etdi və bu illərdə diqqətləri öz üzərinə çəkdi. [[Xain Əhməd Paşa|Əhməd Paşa]]<nowiki/>nın yeni inşa etdirdiyi Çorlu mədrəsəsinə baş [[müdərris]] olaraq seçilsə də, qısa müddət sonra [[Misir əyaləti|Misir bəylərbəyi]] seçilən [[Xain Əhməd Paşa|Əhməd Paşa]]<nowiki/>nın burada üsyan başlatması səbəbilə paşanın [[Çorlu]]<nowiki/>dakı mədrəsəsində dərs verməkdən imtina etdi və [[İstanbul]]<nowiki/>a qayıtdı. [[İstanbul]]<nowiki/>da Mahmud Paşa mədrəsəsində, [[Ədirnə]]<nowiki/>də Üç şərəfəli mədrəsə və [[İstanbul]]<nowiki/>da [[Sahn-ı Səman mədrəsələri|Sahn-ı Səman mədrəsəsi]]<nowiki/>ndə [[müdərris]] oldu. Sonuncu vəzifə yerində ikən o illərdə edam edilən Oğlan şeyx olaraq tanınan İsmayıl Məşuqinin ələ keçirilərək mühakimə olunmasında önəmli rol oynadı.
Çivizadə Muhiddin Əfəndi daha sonra [[qazı]] olaraq [[1527]]-ci ildə [[Misir əyaləti|Misir]]ə göndərildi. Burada bir çox [[məscid]] və [[mədrəsə]]<nowiki/>ni təmir etdirmiş, bu səbəblə yerli əhalinin rəğbətini qazanmışdır. [[1537]]-ci ildə [[Anadolu əyaləti|Anadolu]] başqazısı olan Çivizadə, [[Sadullah Sədi Əfəndi]]<nowiki/>nin vəfatının ardından [[21 fevral]] [[1539]] tarixində [[şeyxülislam]]<nowiki/>lığa gətirildi. 3 il 9 ay davam edən [[şeyxülislam]]<nowiki/>lığının ardından [[1542]]-ci ildə 200 axca təqaüdlə vəzifədən alındı və vəzifədən alınan ilk [[şeyxülislam]] oldu. Vəzifədən alınmasına isə tarixçilər müxtəlif səbəblər göstərir. Bu səbəblər arasında ən tutarlıları isə [[İbn əl-Ərəbi]], [[Mövlana Cəlaləddin Rumi|Mövlanə Cəlaləddin Rumi]] kimi [[İslam]] dünyasının ən tanınmış şəxsiyyətlərini ciddi şəkildə tənqid etməsi və pulun [[vəqf]] edilməsi məsələsinə qarşı çıxmasıdır. Belə ki, bu məsələlər səbəbilə üləma zümrəsində güclü qarşıdurmalar baş vermiş, başda [[Əbussuud Əfəndi|Əbusuud Əfəndi]] olmaqla bir çox alimlə fikir ayrılığına düşmüşdür. Hətta [[Rumeli əyaləti|Rumeli]] [[Qazəsgər|qazəsgəriqazəsgər]]i olan [[Əbussuud Əfəndi|Əbusuud Əfəndi]] fikirlərinə qarşı olduğu [[şeyxülislam]]ın bu məsələlərə dair fətvalarından bəzilərini divan məclisinə təqdim edərək bu mübahisəni dövlət məsələsi halına çevirmişdir. Bütün bu hadisələri yaxından izləyən dövrün [[padşah]]ı [[Sultan Süleyman Qanuni]] isə üləmaların və vəzirlərin toplanmasını və bu məsələnin həll edilməsini əmr etdi. Nəticədə Çivizadə Muhiddin Əfəndinin səhv fikirdə olduğuna qərar verilmişdir.
Vəzifədən alındıqdan sonra oğlu Mehmed Əfəndi ilə birlikdə [[1543]]-cü ildə [[həcc]] ziyarətinə gedən Çivizadə qayıtdıqdan sonra ikinci dəfə [[Sahn-ı Səman mədrəsələri|Sahn-ı Səman mədrəsəsi]]<nowiki/>nə [[müdərris]] təyin edildi. [[1545]]-ci ildə [[Əbussuud Əfəndi|Əbusuud Əfəndi]]<nowiki/>nin [[şeyxülislam]] olmasıyla onun yerinə [[Rumeli əyaləti|Rumeli]] başqazısı seçildi. Ancaq bu vəzifədə ikən sabiq [[şeyxülislam]]l<nowiki/>ardanlardan olan [[Kamalpaşazadə Əhməd Şəmsəddin Əfəndi|İbn-i Kamal Əfəndi]]<nowiki/>ni bəzi fikirləri səbəbilə tənqid etməsi üləma zümrəsindən olan bir çox insanı narazı saldı. Bu məsələ [[şeyxülislam]] [[Əbussuud Əfəndi|Əbusuud Əfəndi]]<nowiki/>yə bildirildi və bu məsələ haqqında [[padşah]]<nowiki/>a məlumat verməsi istənildi. [[Sultan Süleyman Qanuni]] isə Çivizadənin [[şeyxülislam]] tərəfindən mühakimə edilməsini əmr etmiş, nəticədə edam edilməyindən qorxan Çivizadə çavuşlarından birinin evində gizləndi. Nəhayət, çavuşun vasitəçiliyi ilə gedən müzakirələrdə Çivizadə bağışlandı və vəzifəsində qaldı. Ancaq günorta saatlarında keçirilən divan məclisində halı pisləşdi və oradaca vəfat etdi ([[19 sentyabr]] [[1547]]). [[Fateh məscidi (İstanbul)|Fateh məscidi]]<nowiki/>ndə [[Əbussuud Əfəndi|Əbusuud Əfəndi]] tərəfindən qılınan cənazə namazının ardından [[Əyyub Sultan məscidi|Əyyub Sultan türbəsi]] yaxınlığına dəfn edildi.
