|
|long=28.951333
|mark=Locator Dot2.gif |marksize=15 |position=bottom |width=300 |float=center |caption=}}
}}'''Yavuz Sultan Səlim külliyəsi''' – [[İstanbul]]<nowiki/>da [[XVI əsr]]<nowiki/>də [[Sultan Süleyman Qanuni]] tərəfindən atası [[Yavuz Sultan Səlim]]<nowiki/>in şərəfinə inşa olunan külliyə.
[[Fateh rayonu]]<nowiki/>nun Yavuzsəlim səmtində yerləşən külliyənin əsas strukturu [[məscid]], iki mehmanxana, [[I Səlim|Sultan Səlim]] və [[Ayşə Hafsa Sultan|Hafsa Sultan]] türbələri, şahzadələr türbəsi, [[Sultan Əbdülməcid türbəsi]], məktəb və imarətdən ibarətdir. Əsas binalardan uzaq olsa da, yaxınlıqdakı qoşa hamam da külliyəyə aid edilir. Bundan başqa yenə [[Sultan Süleyman Qanuni|Sultan Süleyman]] dövründə [[Memar Sinan|Memar Sənan]] tərəfindən nisbətən kiçik olan ikinci bir Sultan Səlim külliyəsi də inşa edilib. [[İbrahim Peçevi|İbrahim Peçəvi]]<nowiki/>yə görə, [[Sultan Süleyman Qanuni|Sultan Süleyman]] atasının vəfatından sonra məzarı üzərinə bir türbə, məscid, imarət, məktəb, mədrəsə, darüş-şəfa (xəstəxana) və darüz-ziyafə (yeməkxana) inşa edilməsini əmr etmiş, bunun üçün daxili xəzinədən 400 min qızıl ayrılmışdır. Külliyənin məscid, mehmanxana, türbə, məktəb və imarəti dövrün baş memarı olan Əli Əcəmi tərəfindən, hamam və karvansaray isə [[Memar Sinan|Memar Sənan]] tərəfindən inşa edilmişdir. Bunlardan başqa sonradan əlavə olunan [[Sultan Əbdülməcid türbəsi]] və külliyə çalışanlarının yaşaması üçün ayrılan bina da külliyənin strukturuna aid edilir. Məscidin əsas qapısı üzərindəki 3 sətirlik [[ərəbcə]] kitabəyə görə, külliyənin inşası [[1522]]-ci ilin [[dekabr]]ında [[I Səlim|Sultan Səlim]]<nowiki/>in əmriylə başlamışdır. Lakin [[I Səlim|Sultan Səlim]]<nowiki/>in [[21 sentyabr]] [[1520]] tarixində vəfat etdiyini nəzərə alsaq, məscidin inşasının [[I Səlim|Sultan Səlim]] tərəfindən əmr edildiyini, ancaq gözlənilmədən vəfatının ardından inşanın oğlu tərəfindən tamamlandığını başa düşərik. İsmayıl Danışmənd isə heç bir mənbə göstərmədən məscidin inşasının [[17 may]] [[1521]] tarixində başladığını qeyd edir.
Məscidinin məsrəflərinin ödənilməsi üçün isə əvvəlcə [[Rumeli əyaləti|Rumeli]], daha sonra [[Anadolu əyaləti|Anadolu]]<nowiki/>dakı bəzi əmlaklar və gəlirlər [[vəqf]] edilmişdir. Bundan başqa külliyənin vəqfiyyəsinə [[İstanbul]]<nowiki/>da yerləşən qoşa hamam və bir neçə dükan, [[Rumeli əyaləti|Rumeli]] və [[Anadolu əyaləti|Anadolu]]<nowiki/>dakı bəzi kənd və tarlaların gəlirləri aid edilir.
Külliyənin dörd qapısı var. [[Övliya Çələbi]], bu qapılara ad vermişdir: Haliç istiqamətindəki qırxpillə qapısı, qiblə tərəfindəki türbə qapısı, şimal-qərb tərəfində yerləşən bazar qapısı və Çuxurbostan qapısı. Külliyənin şimalındakı boş ərazidə isə vaxtilə imarətin olduğu bilinir. Məscidin qibləsində [[I Səlim|Sultan Səlim]] türbəsi və digər türbələr yerləşir.
Məscid böyük günbəzi və təkşərəfəli iki minarəsi ilə mehmanxanası olan məscidlərin ən sonuncusudur. Kəsmə daşdan inşa olunan məscidin tikintisində bəzi yerlərdə qırmızı daşlardan istifadə edilmişdir. Klassik üslubdakı daxili meydança 3 qapılıdır və kənarları günbəzlə örtülüdür. Mərmərlə döşənən meydançanın ortasında çeşmə yerləşir. [[Övliya Çələbi]]<nowiki/>nin yazdığına görə, səkkiz sütunlu və iti uclu günbəzi olan bu çeşmə [[IV Murad]] tərəfindən inşa edilmişdir.
Günbəzi divarın içərisində gizlədilən 4 böyük kəmərin üzərində yerləşir. Minarələri isə mehmanxanalara bitişik vəziyyətdə ucalır. Məscidin günbəzi əsas divarlara görə olduqca böyük olsa da, bu görünüş məscidi heybətli göstərir. Meydançanın divarlarında isə klassik üsluba uyğun olaraq iki sıralı pəncərələr yerləşir. Bundan başqa meydançanın yan qapıları sadə, ön tərəfindəki ana qapısı isə olduqca dəbdəbəli bəzəmələrlə hazırlanmışdır. Məscidin daxili interyeri 24,35 × 24,30 m. ölçülərində kvadrat planlı inşa edilmişdir. Qiblə tərəfindəki divarda altda 4, yanlarda isə 2 pəncərə var.
|
