Niderland Antil adaları: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k tənzimləmə, replaced: [[Şəkil: → [[Fayl: (2) using AWB
Sətir 16:
'''Niderland Antil adaları''' ({{dil-nl|Nederlandse Antillen}}) — keçmiş (10 oktyabr 2010-cu ilə qədər) coğrafi olaraq [[Karib dənizi]]ndəki [[Kiçik Antil adaları]]nda iki ada qrupundan ibarət olan [[Niderland Krallığı]] daxilindəki muxtariyyət.
 
Üç böyük adadan ibarət bir qrup [[Aruba]], [[Kürasao]] və [[Bonayre]], [[Venesuela]] sahillərinin yaxınlığında, Kiçik Antil adalarının cənub hissəsində yerləşir. Üç kiçik adadan ibarət bir qrup [[Sint-Marten]], [[Sint-Estatius]] və [[Saba (ada)|Saba]], adaların şimalında, əsas adalardan təxminən 1000  km məsafədə yerləşir. Sint-Estatiusun şərqdə [[Sent-Kits və Nevis]] əyaləti ilə dəniz sərhədləri var, Sint-Marten, Fransanın xarici icması ilə quru ilə — şimalda Sent-Martin, cənub-qərbdə dənizlə — İngilislərin [[Angilya]] xaricindəki ərazisi ilə, cənub-şərqdə sərhəddir. Dəniz yolu ilə – Fransanın xaricdəki icması ilə – [[Sen-Bartelmi]].
 
''''' Aruba''''' 1 yanvar 1986-cı ildə Niderland Antilərindən arasından ayrılaraq, Niderland Krallığı daxilində özünüidarə edən bir dövlət kimi yarandı. 10 oktyabr 2010-cu il tarixində, Niderland Antilləri konstitusiya islahatı nəticəsində, '''''Kürasao''''' və '''''Sint-Marten''''' Niderland Krallığı daxilində özünüidarə edən dövlətlər oldular, '''''[[Karib Niderlandı|Boneyr, Sint-Estatius və Saba]]''''' isə Niderland Krallığının xüsusi icmaları oldular.
 
Niderland Antil adaları (Aruba istisna olmaqla) ümumi sahəsi 800  km², əhalisi 225 min nəfərdir. (2008). İdarəetmə mərkəzi Kürasao adasındakı Villemştad şəhəridir.
 
== Tarixi ==
Sətir 63:
* Sint-Marten (Müqəddəs Martin adasının cənub hissəsi).
 
[[ŞəkilFayl:Nt-map.png|thumb|right|300px|Niderland Antil adaları]]
 
== Coğrafiyası ==
Mülkiyyət Kiçik Antillərdə yerləşirdi. Niderland Antilləri, Kiçik Antil adaları əhatə edirdi: Kürasao, Bonayre — cənub qrupu — və rüzgarlılardan şimal qrupu: Saba, Sint-Estatius və Sint-Martenin cənub hissəsi (adanın şimal hissəsi Fransa tərəfindən idarə olunur). Ümumi sahəsi 800  km². Aruba adası da cənub qrupunun bir hissəsi olaraq 1986-cı ildə Antiller federasiyasını tərk etdi və daxili özünüidarə ilə Hollandiya Krallığı ərazisi statusu aldı.
 
Sahil xətti 364  km uzunluğundadır. Qvadelupa ilə quru sərhəd (Sent-Martin 22 fevral 2007-ci ildən Qvadelupa dan ayrıldıqdan sonra — Sent-Martin ilə) Sent-Martin adasında 10,5  km. Şimal qrupu adalarının dəniz cənub-şərqində [[Antiqua və Barbuda]], cənubda [[Sent-Kits və Nevis]], cənub və şərqdə Venesuela və qərbdə Aruba ilə cənub qrup adalarında dəniz sərhədləri.
 
Cənub qrupunun alçaq adaları (Kürasao — 375 m, Bonayre — 241 m) [[Cənubi Amerika]] qitəsini əhatə edən kontinental şelfin dəniz zirvələrini təmsil edir. Adaların demək olar ki, bütün səthini sulu tropik bitki örtüyü (əsasən ikinci dərəcəli meşələr) bürümüş, yalnız yaşayış məntəqələri, kənd təsərrüfatı torpaqları və uzun çimərliklər tərəfindən kəsilmişdir. Şimal qrupunun adaları qədim sualtı vulkanlarının zirvələri ([[Kvill]]) tərəfindən formalaşır, ümumiyyətlə yuvarlaqlaşdırılıb və kifayət qədər yüksək relyefə malikdirlər.
Sətir 80:
Bütün adaların sahil şeridi bir sıra kiçik mərcan rifləri ilə əhatə olunmuşdur (ən şimal və qərb sahilləri boyunca geniş yerləşmişdir) və aralarla sahil arasında dayaz laqunlar zolağı vardır.
 
İqlimi tropik dəniz, ticarət küləkidir. İlin çox hissəsi üçün hava isti və rahatdır, fəsillər arasındakı minimal temperatur fərqi. Yayda (iyun — sentyabr) orta temperatur təxminən + 27  ° C, qışda (dekabr — fevral) — + 25  ° C, gündəlik temperatur düşmələri son dərəcə əhəmiyyətsizdir — temperatur nadir hallarda gecə + 20  ° C-dən aşağı düşür, hətta qışda …
 
Atlantik okeanından əsən şimal-şərq ticarət küləkləri tez-tez və güclü yağış gətirir. Yağışlar adaların qərb sahillərində 280  mm-dən sahil dağlıqlarının şimal-şərq yamaclarında 1000  mm-ə qədər dəyişir. Bonaire-də orta illik yağış miqdarı 550  mm-dir (yağışın 65% -i oktyabr və yanvar ayları arasındadır), Kürasao da təxminən 500  mm, Saba və Sint-Eustatius-da 700  mm-ə qədərdir (maksimum may-oktyabr-noyabr dövrlərində düşür). Nisbi rütubət il ərzində kifayət qədər sabitdir və orta hesabla 76% təşkil edir.
 
Kürasao və Bonayre, "Karib dənizindəki qasırğa qurşağı" nın cənubundadır və elementlərdən təsirlənmir, Saba, Sint-Eustatius və Sint-Marten bu zonanın cənub-şərq ətrafındadır və böyük ehtimalla iyul-avqust-oktyabr ayları arasında qasırğalardan təsirlənə bilər.
 
== İqtisadiyyatı ==
[[ŞəkilFayl:Handelskade Willemstad.jpg|thumb|right|200px|Villemştad]]
ÜDM-in həcmi 2,4 milyard dollardır (1998), adambaşına düşən — 11,800 dollar. Kənd təsərrüfatı ÜDM-in 1 faizini, sənayenin 15 faizini, xidmətlərin 84 faizini istehsal edir. Əsas sənaye sahələri turizm, dənizdəki maliyyə xidmətləri, neft emalı və nəqliyyatı (Venesuela), gəmi təmiri.
 
Zəif torpaq və su qıtlığı, səviyyənin yüksək olmasına baxmayaraq kənd təsərrüfatının inkişafı üçün əlverişli deyil. Əkin sahələri ümumi ərazinin təqribən 10% -ni təşkil edir (1993). Villemştad yaxınlığında bir şəhərətrafı təsərrüfat var (südçülük, meyvəçilik, tərəvəzçilik). İqtisadi siyasət istehsal sənayesi də daxil olmaqla müxtəlif sahələrin daha da inkişafına yönəldilmişdir.
 
Asfaltlanmış yolların uzunluğu 800  km-dən çoxdur. Willemstad dəniz limanına və beynəlxalq hava limanına malikdir.
 
Xarici iqtisadi əlaqələr Venesuela və digər Latın Amerikası ölkələri, [[ABŞ]] və AB ölkələrinə yönəldilmişdir. Mal ixracatı (1998-ci ildə 303 milyon dollar) demək olar ki, əsasən neft məhsulları, qismən kənd təsərrüfatı məhsulları və hazır məhsullardan ibarətdir. Xarici borc yüksəkdir — 1,35 milyard dollar.