Suraxanı rayonu: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Rescuing 0 sources and tagging 2 as dead.) #IABot (v2.0.8
k tənzimləmə, removed: <nowiki/> (14) using AWB
Sətir 24:
Suraxanı toponimi tat leksikasına mənsubdur. Məlumdur ki Suraxanıda qədimdən irandilli [[tatlar]] məskunlaşmışlar. Suraxanı toponimi iki komponentdən ibarətdir: surax - fars və tat dillərində çala, çuxur, oyuq, deşik, xanı isə mənbə, qaynaq, çeşmə, fəvvarə deməkdir. S. Aşurbəyli yazır ki, ''“Suraxanı oyuqdan, deşikdən qaynayıb daşan, fəvvarə vuran deməkdir.”''<ref name="ReferenceA">S. Aşurbəyli - Şirvanşahlar dövləti, Bakı, 2007</ref>
 
Suraxanı rayonu [[3 noyabr]] [[1934]]-cü ildə yaradılıb, [[18 aprel]] 1990-cı ilədək [[Orconikidze rayonu]] adlanırdı<ref>[http://www.elibrary.az/docs/azerbaijan/gl2.pdf Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin PREZİDENT KİTABXANASI. İnzibati-ərazi vahidləri. Səh. 8]{{Dead link|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot }}</ref>. Həmin tarixdən isə [[Bakı|Bakı şəhəri]]<nowiki/>nin [[Orconikidze rayonu]] Suraxanı rayonu adlandırıb<ref>[http://www.elibrary.az/docs/azerbaijan/gl2.pdf Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin PREZİDENT KİTABXANASI. İnzibati-ərazi vahidləri. Səh. 5]{{Dead link|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot }}</ref>.
 
==Mədəniyyəti==
Sətir 31:
[[Atəşgah|"Atəşgah" məbədgahı]]
 
Od məbədi olan «[[Atəşgah]]» [[Bakı]]<nowiki/>nın 30 kilometrliyində, [[Abşeron yarımadası]]<nowiki/>nda Suraxanı qəsəbəsinin cənubi-şərq hissəsində yerləşir.Məbəddə [[Aleksandr Düma|Düma]], [[Dmitri Mendeleyev|Mendeleyev]], [[Vasili Vereşagin|Vereşşagin]], professor Berezin, akademik Dorn kimi məşhur alim və səyyahlar qalmışlar. «[[Atəşgah]]»ın sahəsi 1368 m2 və yaxud 0,14 ha-dır.«[[Atəşgah]]» məbədi [[Azərbaycan SSR Nazirlər Soveti]]<nowiki/>nin 03.01.[[1964]]-cu il tarixli, 3 saylı qərarı ilə yaranmışdır.XVII-XVIII əsrlərdə qədim atəşpərəstlər məbədinin qalıqları üzərində, təbii qazın çıxdığı əbədi məşəlin yerində inşa edilmiş bu məbəd 26 hücrədən və mərkəzi səcdəgahdan ibarətdir. 19 dekabr 2007-ci ilə qədər [[Atəşgah]] məbədi "[[Şirvanşahlar sarayı|Şirvanşahlar Sarayı Kompleksi]]" Dövlət tarixi-memarlıq qoruq-muzeyinin filialı kimi fəaliyyət göstərmişdir.Atəşgah məbədinin özünəməxsusluğu, unikallığı və [[UNESCO]]-nun Dünya İrsinin İlkin siyahısına daxil edilməsi "[[Atəşgah|Atəşgah məbədi]]" abidəsinin müstəqil fəaliyyətinə və mühafizəsinə zərurət yaratdığından, eyni zamanda burada turizmin inkişaf etdirilməsi məqsədi ilə [[Azərbaycan Prezidenti|Azərbaycan Respublikası Prezidenti]]<nowiki/>nin 19 dekabr [[2007]]-ci il tarixli Sərəncamı ilə [[Atəşgah|Atəşgah məbədi]]<nowiki/>nin ərazisi [[Azərbaycan Respublikası]]<nowiki/>nın "Atəşgah məbədi" Dövlət tarix-memarlıq qoruğu elan edilmişdir.
 
[[2012]]-ci ilin sentyabrından başlayaraq [[Heydər Əliyev Fondu]]<nowiki/>nun dəstəyi ilə məbədətrafı ərazilərin abadlaşdırılması, yardımçı binaların tikintisi işləri sürətlə həyata keçirilmiş, yeddi ay ərzində başa çatdırılmışdır. Burada kütləvi tədbirlərin keçirilməsi üçün hər cür şərait yaradılmış, müasir işıqlandırma sistemi qurulmuşdur.
 
Qoruğun sahəsi 4,2 min kvadratmetrdən 15 min kvadratmetrə qədər genişləndirilmişdir. Sahəsi iki min kvadratmetrdən artıq olan əsas bina xüsusi memarlıq üslubunda inşa olunmuşdur. Məbədlə həmahəng inşa olunan əsas binada idarə, dəmirçi kürəsi, dəmirçi emalatxanası, mis və çini qablar, taxta üzərində oyma, xalça, kəlağayı və həsir toxuma emalatxanaları, suvenirlər, rəsm qalereyası mövcuddur. Xüsusi memarlıq üslubunda yaradılan muzeydə [[Bakı şəhəri]] və [[Abşeron rayonu]] ərazisində vaxtilə mövcud olan qədim yaşayış binalarını və abidələri əks etdirən guşələr yaradılmışdır. Burada əcdadlarımızın istifadə etdikləri məişət əşyaları və incəsənət nümunələri nümayiş olunur. Muğam evində isə buraya gələn ziyarətçilərin istirahətinin yüksək səviyyədə təşkili məqsədilə ayrıca guşə yaradılmışdır. Burada [[Muğam|Azərbaycan muğamı]]<nowiki/>nın təbliği məqsədilə müxtəlif konsertlərin təşkili də nəzərdə tutulmuşdur.
 
2013-cü il martın 29-da [[Azərbaycan Prezidenti|Azərbaycan Respublikasının Prezidenti]] cənab [[İlham Əliyev]] və [[Heydər Əliyev Fondu]]<nowiki/>nun Prezidenti, [[UNESCO|YUNESKO]] və [[İSESKO]]-nun Xoşməramlı səfiri, [[Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi|Mİlli Məclis]]<nowiki/>in deputatı [[Mehriban Əliyeva|Mehriban xanım Əliyeva]] “[[Atəşgah|Atəşgah Məbədi]]” Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğunda aparılan bərpa və yenidənqurma işlərindən sonra yaradılan şəraitlə tanış olmuşlar.
 
[[Atəşgah]] məbədi XVII-XVIII əsrlərdə təbii qazların çıxdığı “əbədi”, sönməz alovların yerində inşa edilmiş od məbədidir. İndiki ibadətgah da [[Zərdüştilik|atəşpərəst]]<nowiki/>lərin-zərdüştlərin qədim məbədlərinin yerində tikilmişdir. Bu məbədlər təqribən II-III əsrlərdə inşa edilmişdir. XVII əsrdə məbədin ətrafında bir-birinin yanında ibadətxana, 26 hücrə və karvansara inşa edilmişdir. Vaxtilə hücrələrdə müxtəlif dini ayinlərin icra olunması və oda sitayiş edən kahinlərin fəaliyyəti üçün lazımi şərait də olmuşdur. Məbədə gələn zəvvarlar karvansarada istirahət imkanı da əldə etmişlər. XVIII əsrin əvvəlində məbəd artıq bizim dövrə gəlib çıxdığı şəkli almışdır.
 
Beşkünc planda tikilmiş abidənin həyətində mərkəzi səcdəgahın yuxarısı günbəzlə tamamlanan dördkünc tikili ucalır. Giriş portalının üstündə [[Abşeron yarımadası|Abşeron]]<nowiki/>da ənənəvi olan qonaq otağı - “Balaxana” yerləşir. Yeni memarlıq ənənələri ilə tikilmiş [[Atəşgah]] məbədi özündə qədim od səcdəgahlarının elementlərini qoruyub saxlamışdır. Məbədin ən erkən tikilisi olan karvansara [[1713]]-cü ilə aiddir, üstündə qədim sanskrit dilində yazı vardır.
 
[[2015]]-ci il Aprelin 26-da [[Azərbaycan]]ın və dünyanın idman tarixində əlamətdar hadisə baş vermiş, [[Azərbaycan Prezidenti|Azərbaycan Respublikasının Prezidenti]] cənab [[İlham Əliyev]] “[[Atəşgah]] Məbədi” Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğunda [[2015 Avropa Oyunları|I Avropa Oyunları]]<nowiki/>nın məşəlini alovlandırılmış, xanımı, birinci [[Avropa Oyunları]] Təşkilat Komitəsinin sədri [[Mehriban Əliyeva|Mehriban xanım Əliyeva]], Avropa Olimpiya Komitəsinin prezidenti [[Patrik Hikki]] mərasimdə iştirak etmişlər.<ref>http://surakhani-ih.gov.az/page/16.html</ref>
 
==Qəsəbələr==