00:46, 11 avqust 2021 tarixindəki versiya redaktə KurdîmHeval (müzakirə \| töhfələr) 13 redaktə Səhifənin bütün məzmunu silindi Teqlər: Boşaltma Əllə geri qaytarma Geri qaytarıldı Mobil redaktə Mobil veb redaktə ← Əvvəlki redaktə		00:46, 11 avqust 2021 tarixindəki versiya redaktə əvvəlki halına qaytar Mtarch11 (müzakirə \| töhfələr) 154 redaktə k KurdîmHeval tərəfindən edilmiş redaktələr geri qaytarılaraq Mtarch11 tərəfindən yaradılan sonuncu versiya bərpa olundu. Teqlər: Geri qaytarma SWViewer [1.4] Sonrakı redaktə →
Sətir 1: {{Sülalə \|Adı = Səfəvilər sülaləsi \|Orijinal adı = \|Gerb = Sheikh-safi tomb.JPG \|Gerbin ölçüsü = 250 \|Gerbin izahı = [[Şeyx Səfi məqbərəsi]] \|Ölkə = [[Azərbaycan]]<br>[[Türkiyə]]<br>[[İran]] \|Hissəsidir = \|Banisi = \|Sonuncu hökmdar = \|Hazırkı rəhbər = \|Əsası qoyulub = \|Soyun kəsilməsi = \|Milliyyət = [[azərbaycan türkü]] \|Titullar = \|Vikianbar = }} '''Səfəvilər''' ([[Farsca]]. صفویان - Səfəviyan; [[Ərəb əlifbası\|Ərəb əilfbası]] ilə [[Azərbaycanca]]. صفوی‌لر - Səfəvilər) — [[İran\|indiki İran]]<ref name="britannicaṢafavid dynasty">https://www.britannica.com/topic/Safavid-dynasty Ṣafavid dynasty</ref> ərazisində olan [[Cənubi Azərbaycan]]<nowiki/>da [[Şah]] sülaləsi, [[Səfəvi dövləti]]<nowiki/>nin hökmdarları. [[XIV əsr]]<nowiki/>in əvvəllərindən etibarən [[İran\|indiki İran]]<nowiki/>ın şimalındakı [[Ərdəbil]] bölgəsini və 1501-1722 və 1729-1736-cı illərdə [[İran\|indiki İran]]<nowiki/>ın bütün ərazisini idarə etdilər<ref name="iranica-safavid-dynasty">книга BLACK SHEEP, WHITE SHEEP AND RED-HEADS. A historical sketch of the Shahsavan of Azarbaijan Richard Tapper. Iran. Journal of the British Institute of Persian Studies London The British Academy 1966 IV 63</ref><ref name="БСЭ"> 2000 III 100</ref><ref>История Ирана с древнейших времён до конца 18 в. Н.В.Пигулевская Л. 1958 255</ref><ref>Roger Savory Iran Under the Safavids 34</ref><ref>R.M. Savory, ''Safavids'', Encyclopedia of Islam, 2nd edition</ref>. [[İran\|İndiki İran]], [[Azərbaycan]], [[Ermənistan]], [[İraq]], [[Əfqanıstan]], [[Türkmənistan]] və [[Şərqi Anadolu regionu\|Türkiyənin şərq hissəsi]]<nowiki/>ndəki varlığını qoruyub saxlayan tarixdə ilk dəfə [[Şiəlik\|Şiə]] [[On iki imam\|Onikiciliy]]<nowiki/>i [[Bütöv Azərbaycan\|Azərbaycan]]<nowiki/>ın rəsmi inancı və İranın varisi olduğu dövlətin hakim sülalələri olaraq qəbul etdi<ref name="savoryeiref">R.M. Savory, ''Safavids'', Encyclopedia of Islam, 2nd edition</ref><ref>Andrew J. Newman, Safavid Iran: Rebirth of a Persian Empire, I. B. Tauris (Mart 30, 2006)</ref>. Bu sülalənin ilk hökmdarı [[İran Azərbaycanı\|Güney Azərbaycanı]]<nowiki/>n [[Ərdəbil]] şəhərində anadan olan [[I İsmayıl]] (1501-1524) idi. [[Şərur]] yaxınlığında ([[Naxçıvan]]<nowiki/>da) Türkmənlər [[Ağqoyunlu dövləti]]<nowiki/>nin hökmdarı [[Əlvənd mirzə\|Əlvənd Xan]]<nowiki/>ı məğlub etdikdən sonra [[I İsmayıl\|İsmayıl]] zəfərlə [[Təbriz]]<nowiki/>ə girdi və 1501-ci ilin iyulunda özünü [[şah]] elan etdi. Əvvəlcə onun nəzarətində olan ərazilər yalnız [[Bütöv Azərbaycan\|Azərbaycan]]<nowiki/>la məhdudlaşsa da, sonrakı 10 il ərzində [[İran\|indiki İran]]<nowiki/>ın böyük bir hissəsini öz hakimiyyəti altında birləşdirdi və qonşu İraq vilayətləri [[Bağdad]] və [[Mosul]]<nowiki/>u da öz dövlətinə qoşdu<ref name="britannicaṢafavid dynasty" /><ref>BLACK SHEEP, WHITE SHEEP AND RED-HEADS. A historical sketch of the Shahsavan of Azarbaijan Richard Tapper. Iran. Journal of the British Institute of Persian Studies\| London The British Academy 1966 IV 63</ref>. Yaradılan dövlətə ən çox [[Dövlət-i Qızılbaş]] ([[Qızılbaş dövləti]]) deyilirdi<ref name="Восток"> История Востока Восточная Литература 2000 III 100</ref><ref name="История Ирана">История Ирана с древнейших времён до конца 18 в. Н.В.Пигулевская Л. 1958 255</ref><ref name=":0">Roger Savory, Iran Under the Safavids, 34</ref>. [[Qızılbaş səltənəti]] və [[Qızılbaş mülkiyyəti]] adları da istifadə edilmişdir və [[şah]] [[Qızılbaş]], [[Padşah\|padişah]] titulunu daşıyırdı<ref name=":0" />. [[Təbriz]] şəhəri [[Səfəvi dövləti]]<nowiki/>nin paytaxtı oldu; daha sonra paytaxt [[Qəzvin]]<nowiki/>ə, oradan da [[İsfahan]]<nowiki/>a köçürüldü. [[Səfəvilər]] özlərini “[[şahənşah]]” (krallar kralı) adlandırırdılar. Bununla yanaşı, [[Şiəlik\|şiəliy]]<nowiki/>i dövlət dini elan edərək ön plana çıxardılar. [[Səfəvilər\|Səfəvi]] dövründə şiəlik hakim cərəyan kimi quruldu. [[Səfəvi dövləti]]<nowiki/>nin qurulmasını dəstəkləyən türkmən tayfaları bunlar; [[Şadlı eli]], [[Şamlı (tayfa)\|Şamlı]], [[Əfşar boyu\|Əfşar]], [[Qacarlar (xalq)\|Qaçar]], [[Çağırqanlı]], [[Qaramustafalu]], Təkəli, [[Bəydili boyu\|Bəydili]], Humuslu, [[Ustaclı\|Ustaclu]], [[Dulqədiroğulları bəyliyi\|Dulqədirlu]], [[Varsaqlar\|Varsak]].<ref>Golden,Türk halkları Tar. Giriş. Çeviren, Osman Karatay Ankara 2002, s. 321</ref> == Səfəvi Sülaləsi == Vasili Bartold, [[Səfəvilər]]<nowiki/>in [[Farslar\|Fars]] mənşəli deyil [[Türk xalqları\|Türk]] mənşəli olduğu qənaətindədir.<ref>W. Barthold, Soçineniya, C. II, bölüm I, Moskova, 1963, s. 748.</ref> [[Rus]] tarixçisi [[İlya Petruşevski\|Petruşevski]] də buna bənzər bir fikirdədir; "İlk [[Səfəvilər\|Səfəvi]] şeyxləri [[Ərdəbil]]<nowiki/>də yaşamış və [[ana dili]] [[Azərbaycan dili]]<nowiki/>dir (yəni [[Türkcə]])" deyir.<ref>Petruşevski’den naklen, Efendiyev, s. 33</ref> [[İsmail Haqqı Uzunçarşılı]], [[Səfəvilər]]<nowiki/>in soyu ilə ilgili Yazır ki, " xalis bir [[Türk xalqları\|Türk]] olan bu ailənin siyasətləri üçün özlərini Sadat-i Hüseyniyyədən göstərdilər."<ref>İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, C. II, Ankara, 1998, s. 225</ref> Bu mövzuda bənzər məlumatlar [[Saffətü-Səfa]]'daki verilere əsaslanaraq [[Şeyx Səfi\|Şeyx Səfiyəddin Ardebili]]<nowiki/>nin "Türk piri" adlandırılırdı və şeyxin "Türk köyü"ndə yaşadığı və [[Türk xalqları\|Türk]] şagirdlərinə xidmət edmək üçün onlara ağ çörək və bal təqdim edirdi və [[Şeyx Səfi\|Səfi]]'nin [[Farslar\|Fars]] olan bir çox müasirindəkilər 1272-ci ildə onu Türk Piri olaraq da adlandırırdılar.<ref>Âlem-i Ârâ-yi Safevî, s. 11.</ref><ref>Heyyət, C. “Azərbaycanın Türkləşməsi və Azəri Türkçəsinin Təşəkkülü”, Varlıq, Tehran 1992, s. 9-12.</ref> == Sərkərdələr və hökmdarlar == === Ərdəbil hökmdarı === * [[Şeyx Səfi]] (1301-1334) * [[Şeyx Sədrəddin Ərdəbili]] (1334-1391) * [[Şeyx Xacə Əlaəddin Əli]] (1391-1424) * [[Şeyx İbrahim]] (1424-1447) * [[Şeyx Cüneyd]] (1447-1460) * [[Şeyx Heydər]] (1460-1488) * [[Şeyx Sultan Əli]] (1488-1494) * [[Şah İsmayıl Xətai]] (1494-1501) === Səfəvi dövləti hökmdarı === * [[Şah İsmayıl Xətai]] (1501-1524 ) * [[I Şah Təhmasib]] (1524-1576 ) * [[II Şah İsmayıl]] (1576-1577 ) * [[Məhəmməd şah Xudabəndə]] (1578-1587 ) * [[I Şah Abbas]] (1587-1629 ) * [[I Şah Səfi]] (1629-1642 ) * [[II Şah Abbas]] (1642-1667 ) * [[Şah Süleyman Səfəvi]] (1667-1694 ) * [[Sultan Hüseyn]] (1694-1722 ) * [[II Şah Təhmasib]] (1722-1732 ) * [[III Şah Abbas]] (Abbas Mirzə) (1732-1736 ) ==Səfəvilər sülaləsinin şəcərəsi== {{Nəsil ağacı/baş}} {{Nəsil ağacı \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| FIR \| \| \|FIR=[[Firuz şah Zərrin Koulə]]}} {{Nəsil ağacı \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \|!\| \| \| \|}} {{Nəsil ağacı \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| AVA \| \| \|AVA=Avaad}} {{Nəsil ağacı \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \|!\| \| \| \|}} {{Nəsil ağacı \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| QO1 \| \| \|QO1=Qütbəddin Məhəmməd}} {{Nəsil ağacı \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \|!\| \| \| \|}} {{Nəsil ağacı \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| SAL \| \| \| \|SAL=Səlahəddin Rəşid}} {{Nəsil ağacı \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \|!\| \| \| \|}} {{Nəsil ağacı \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| QO2 \| \| \| \|QO2=Qütbəddin Əbu Bəkr}} {{Nəsil ağacı \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \|!\| \| \| \|}} {{Nəsil ağacı \| \| \| \| \| \| \| \| BAS \|y\| IRN \| \| \| \| \| ZAH \| \| AMN \| \| \|BAS=[[Basil of Trebizond]] \|IRN=[[İrene]]\|ZAH=[[Şeyx Zahid Gilani]] \|AMN=Əminəddin Cəbrail}} {{Nəsil ağacı \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \|!\| \| \| \| \| \| \| \| \|!\| \| \| \|!\| \| \| \|}} {{Nəsil ağacı \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| ALX \|y\| TEH \| \| \| BIB \|~\| SH1 \| \| \|ALX=[[III Aleksios]] \|TEH=[[Teodora Kantakouzen]] \|BIB=[[Bibi Fatimə]] \|SH1=[[Şeyx Səfi]]<br />1252–1334 }} {{Nəsil ağacı \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \|!\| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \|!\| \| \| \|}} {{Nəsil ağacı \| \| \| \| CO1 \| \| \| \| \| \| MAN \| \| \| \| \| \| \| \| \| SH2 \| \| \|CO1=[[I Konstantin (Gürcüstan)]]<br>1369–1412 \|MAN=[[III Manuel]]<br />1364–1417 \|SH2=[[Şeyx Sədrəddin Ərdəbili]]}} {{Nəsil ağacı \| \| \| \| \|!\| \| \| \| \| \| \| \|!\| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \|!\| \| \| \|}} {{Nəsil ağacı \| \| \| \| AL2 \| \| \| \| \| \| AL3 \| \| \| QAR \| \| \| \| SH3 \| \| \|AL2=[[I Aleksandr (Gürcüstan)]]<br>1386–1446 \|AL3=[[IV Aleksios]]<br />1382–1429 \|QAR=[[Qara Yuluq Osman bəy]]\|SH3=[[Şeyx Xacə Əlaəddin Əli]]}} {{Nəsil ağacı \| \| \| \| \|!\| \| \| \| \| \| \| \|!\| \| \| \| \|!\| \| \| \| \| \|!\| \| \| \|}} {{Nəsil ağacı \| \| \| \| BAG \|~\|~\|y\|~\|~\| HJ4 \| \| \| ALI \| \| \| \| SH4 \| \| \|BAG=[[IV İohan\|Baqrationi şəhzadəsi]] <br>1415–1438 \|HJ4=[[IV İohan]]<br />1403–1459 \|ALI=[[Cəlaləddin Əli bəy]] \|SH4=[[Şeyx İbrahim]]}} {{Nəsil ağacı \| \| \| \| \| \|,\|-\|-\|^\|-\|-\|.\| \| \| \|,\|-\|^\|-\|.\| \| \| \|!\| \|}} {{Nəsil ağacı \| \| \| \| \| AL4 \| \| \| \| TEO \|y\| UZU \| \| KHA \|y\| SH5 \| \| \|AL4=Aleksios<br />1455–1463 \|TEO=[[Dəspinə Xatun\|Teodora]] \|UZU=[[Uzun Həsən]]<br />1423–1378 \|KHA=Xədicə Xatun\|SH5=[[Şeyx Cüneyd]]}} {{Nəsil ağacı \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \|!\| \| \| \| \| \| \| \|!\|}} {{Nəsil ağacı \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| CHA \|~\|~\|y\|~\|~\| SH6 \| \| \|CHA=[[Aləmşah bəyim]]<br/> <small>[[Əli Mirzə Səfəvi]]nin anası</small> <br/>&<br/> Həlimə - Marta/Katerina <br/> <small>[[Şah İsmayıl]]ın anası</small> \|SH6=[[Şeyx Heydər]]}} {{Nəsil ağacı \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \|,\|-\|-\|-\|^\|-\|-\|-\|.\| \|}} {{Nəsil ağacı \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| IS1 \| \| \| \| \| \| IBR \| \| \|IS1=[[Şeyx Sultan Əli]] <br /> <small>Hakimiyyəti:<br /> 1488–1494</small><br />&<br />[[Şah İsmayıl]]<br><small>17 iyul 1487 – 23 may 1524<br /><small>R. 1502–1524 \|IBR=İbrahim<br /><small>ya da<br />[[Şah İsmayıl]]</small>}} {{Nəsil ağacı \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \|!\| \| \| \| \| \| \| \| \| \|}} {{Nəsil ağacı \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| TA1 \| \| \| \| \| \| \| \| \|TA1=[[I Şah Təhmasib]]<br /><small>22 February 1514 – 14 May 1576<br /><small>R. 1524–1576}} {{Nəsil ağacı \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \|,\|-\|-\|^\|-\|-\|.\| \| \| \| \| \| \|}} {{Nəsil ağacı \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| IS2 \| \| \| \| MOH \| \| \| \| \| \|IS2=[[II Şah İsmayıl]]<br /><small>1537–1577<br /><small>R. 1576–1577 \|MOH=[[Məhəmməd Xudabəndə]]<br /><small>1532–1595<br /><small>R. 1577–1587}} {{Nəsil ağacı \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \|!\| \| \| \| \| \| \|}} {{Nəsil ağacı \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| AB1 \| \| \| \| \| \|AB1=[[I Şah Abbas]]<br /><small>January 27 1571 – January 19 1629<br /><small>R. 1587–1629}} {{Nəsil ağacı \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \|,\|-\|-\|^\|-\|-\|.\| \| \| \|}} {{Nəsil ağacı \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| SA1 \| \| \| \| IMA \| \| \|SA1=Səfi Mirzə<br /><small>doğ. 1587 öld. 1615<br /><small>[[Vəliəhd şəhzadə]] 1587–1615 \|IMA= İmamqulu Mirzə<br /><small>Vəliəhd şəhzadə 1627<br /><small> öld. 1627}} {{Nəsil ağacı \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \|!\| \| \| \| \| \| \| \| \| \|}} {{Nəsil ağacı \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| SA2 \| \| \| \| \| \| \| \| \|SA2= [[I Şah Səfi]]<br /><small>1611 – 12 May 1624<br /><small>R. 1629–1642}} {{Nəsil ağacı \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \|!\| \| \| \| \| \| \| \| \| \|}} {{Nəsil ağacı \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| AB2 \| \| \| \| \| \| \| \| \|AB2=[[II Şah Abbas]]<br /><small> 31 dekabr 1632 – 25 oktyabr 1666<br /><small>R. 1642–1666}} {{Nəsil ağacı \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \|!\| \| \| \| \| \| \| \| \| \|}} {{Nəsil ağacı \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| SO1 \| \| \| \| \| \| \| \| \|SO1=[[Süleyman şah Səfəvi\|I Süleyman]]<br>(II Şah Səfi)<br /><small>1659 – 29 iyul 1694<br /><small>R. 1666–1694}} {{Nəsil ağacı \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \|)\|-\|-\|-\|-\|-\|.\| \| \| \|}} {{Nəsil ağacı \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| HOS \| \| \| \| \|:\| \| \| \|HOS=[[Sultan Hüseyn Səfəvi\|Sultan Hüseyn]]<br /><small>1669 – 25 aprel 1726<br /><small>R. 1694–1722}} {{Nəsil ağacı \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \|!\| \| \| \| \| SO2 \| \| \|SO2=[[II Şah Süleyman]]<br /><small>R. 1749–1750}} {{Nəsil ağacı \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| TA2 \| \| \| \| \| \| \| \| \|TA2=[[II Şah Təhmasib]]<br /><small>1704–1740<br /><small>R. 1722–1732}} {{Nəsil ağacı \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \|!\| \| \| \| \| \| \| \| \| \|}} {{Nəsil ağacı \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| AB3 \| \| \| \| \| \| \| \| \|AB3=[[III Şah Abbas]]<br /><small>1731–1740<br /><small>R. 1732–1736}} {{Nəsil ağacı/son}} == Həmçinin bax == * [[Səfəvilər]] * [[Səfəvilər sülaləsinin şəcərəsi]] * [[Səfəviyyə ordeni rəhbərləri və Səfəvi sülaləsindən olan şahların siyahısı]] * [[Səfəvilik]] * [[Qızılbaş]] == İstinadlar == <references /> [[Kateqoriya:Səfəvilər]] [[Kateqoriya:İran sülalələri]]

Səfəvi xanədanı: Redaktələr arasındakı fərq