Mahmud Kaşğari: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k Şəkil→Fayl, File→Fayl using AWB |
|||
Sətir 1:
{{
'''Mahmud ibn Huseyn İbn Muhamməd əl-Kaşğari''' ({{
▲'''Mahmud ibn Huseyn İbn Muhamməd əl-Kaşğari''' ({{lang-ar|محمود بن حسين بن محمد الكشغاري; }}1029-1105) — görkəmli türk filoloqudur. Mahmud Kaşğari [[türkologiya]]nın banisi hesab olunur. [[XI əsr]]də [[Qaraxanlılar dövləti]] zamanında yaşayıb yaratmışdır <ref>Zeynep,KORKMAZ,"[http://turkolojimakaleleri.page.tl/KASGARLI-MAHMUD-VE-DIVANU-LUGATI-h-T-TURK.htm KASGARLI MAHMUD VE DIVANU LUGATI'T TURK] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20160302190957/http://turkolojimakaleleri.page.tl/KASGARLI-MAHMUD-VE-DIVANU-LUGATI-h-T-TURK.htm |date=2016-03-02 }}",[http://turkolojimakaleleri.page.tl Türkoloji Makaleleri] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20160331061903/http://turkolojimakaleleri.page.tl/ |date=2016-03-31 }}</ref>. [[Dünya ədəbiyyatı]]nda [[türkdilli xalqlar]]ın ilk [[ensiklopediya]]sı olan "[[Divanü Lüğat-it-Türk]]" müəllifi kimi şöhrət qazanmışdır.
== Şəcərəsi ==
Mahmud Kaşğarinin hökmdar nəslindən və ya ən azından əsilli bir ailədən olduğu haqqında ən mühüm mənbə onun, öz əsərində də qeyd etdiyi kimi atalarının Əmirlərdən gəlməsidir. "Bizim atalarımız olan bəylərə Hamir deyirlər, çünki Oğuzlar əmir deyə bilmirlər, əlif hərfini "h" hərfinə çevirərək deyirlər. Babamız Türk illərini Samanoğullarından alan bəydir, adına Hamir Təkin deyilir"<ref>Kaşgarlı M., Divanu Lugat-it-Turk, c.1, Ankara, 1998, s.112</ref>. Özünün verdiyi məlumatdan Türk tarixinin əhəmiyyətli dövlətlərindən biri olan [[Qaraxanlı dövləti]]nin xanədan sülaləsinə mənsub olduğu aydınlaşır.O Qaraxani hökümdarı [[II Məhəmməd Buğra xan]]ın nəvəsi olmuşdur. "Divanü Lüğat-it-Türk"ü [[Özbək dili]]nə tərcümə edən S.Mütəllibov M.Kaşğarinin soyu haqqında belə fikir deyir: Kaşğarlı Mahmud "ə"ni "ha" kimi deyən bir qəbilənin oğludur. Bu qəbilə geniş bir ərazidə yayılmışdır və ''"Divan"'' yazılan zaman daha çox özbəklərin arasında yaşayırdılar. İndi bu qəbilə Kuramda və [[Fərqanə]]nin bəzi bölgələrində, [[Qarabulaq]]da və s. yerlərdə yaşayır. Kaşğarlı Mahmud bu qəbilənin övladıdır<ref>Mutallibov S., "XI Asrning buyuk filologları ve Ularning Nayab Asarlari". Kaşğariy M., Devanu Luğatit Turk, T.1, Taşkent, 1960, s.17</ref>.
== Həyatı ==
Mahmud Kaşğari 1029-cu ildə Kaşğar elinin Azıx kəndində (indiki [[Özbəkistan]]) anadan olmuşdur. Bəzi mənbələrə görə isə [[İsıkgöl|İsık-Kul]] gölünün sahilində yerləşən Barskan şəhərində (indiki [[Qırğızıstan]] ərazisi) dünyaya gəlmişdir. İlk təhsilini Kaşğarda ''Saciyə'' və ''Hamidiyyə'' mədrəsələri kimi elm mərkəzlərində almış, dövrünün elmləri ilə bərabər [[Ərəb dili|ərəb]] və [[Fars dili|fars
Təxminən
[[UNESCO]] tərəfindən
<ref>[http://www.todayszaman.com/newsDetail_openPrintPage.action?newsId=128630 ''UNESCO to name 2008 and 2009 after famous Turks''] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141213004246/http://www.todayszaman.com/newsDetail_openPrintPage.action?newsId=128630 |date=2014-12-13 }}</ref>
== Əsərləri ==
Mahmud Kaşğarinin məşhur "Divanü Lüğat-it-Türk" əsəri ensiklopedik xarakter daşıyır. Türk dili, ləhcələri, tarixi, coğrafiyası, [[folklor]]u, [[mifologiya]]sı, müəyyən qədər [[astronomiya]]sı ilə bağlı materialları əhatə edən bir bilik xəzinəsidir. Kitab 319 səhifədən ibarətdir. Bu əsərini yazmaq üçün on ildən artıq türklər yaşayan bölgələri gəzərək material toplamışdır.
[[Fayl:Kashgari map.jpg|200px|thumbnail|right|"Divanü Lüğat-it-Türk"də "Dünya xəritəsi"]] Müəllif Ensiklopediyada '''"Dünya xəritəsi"''' adlanan bir xəritə vermişdir. Bu xəritədə mərkəz [[Balasaqun]]u seçərək türklərin yaşadığı bütün ərazilər qeyd olunmuşdur. Xəritə üzərində ''"Əradi Azərabadkan"'' yer adı da qeyd edilmişdir.
Sətir 53 ⟶ 24:
Mahmud Kaşğari "türklərin bölgələrini, kəndlərini və çöllərini qarış-qarış gəzmişdir. Uzun illər o, türk, oğuz, qırğız şəhərlərini, kəndlərini, düşərgələrini dolaşaraq onların lüğətini yazmışdır". Nəticədə M.Kaşğari [[Xəzər dənizi|Xəzərin]] şərq sahillərindən başlamış Lobnor gölü meridianına və İli çayı enliyindən Kaşğarın cənub sərhədlərinə qədər olan geniş ərazini öyrənmiş, Orta və Mərkəzi Asiyanın bir hissəsinin ilk rayonlaşdırılmasını aparmış, türk xalqları və abidələrinin məskunlaşma sərhədlərini və yerlərini böyük dəqiqliklə müəyyən etmişdir.
Onun məşhur "Divanü Lüğat-it-Türk" (
Kaşğarinin [[Kitabu-cəvahirin-nəhv fi luğati-t-turk]] (Türk dilinin nəhv cövhərləri) adlı əsəri də vardır.
=== Kitabları ===
* [[Divanü Lüğat-it-Türk]]
* [[Kitabu-cəvahirin-nəhv fi luğati-t-turk]]
== Haqqında ==
# Rəfiq Özdək. Türkün qızıl kitabı. II cild. (Azərbaycan dilinə çevirənlər: Nəsiman Yaqublu, Lətif Şüküroğlu). Bakı: "Yazıçı", 1997, 236 səh.
# Mahmud Kaşğari. "Divanü Lüğat-it-Türk". 4 cilddə. Tərcümə və nəşrə hazırlayan Ramiz Əsgər, Bakı:
# Bayat Fuzuli. Büyük Türk bilgin ve ansiklopedisti Kaşgarlı Mahmut.İstanbul: Ötüken. 2008. 183s.
Sətir 82 ⟶ 53:
[[Kateqoriya:Mahmud Qaşqarlı| ]]
[[Kateqoriya:Azərbaycan səyyahları]]
| |||