Oğuz türkləri: Redaktələr arasındakı fərq

▲Dastanlara görə oğuzlar Oğuz xanın altı oğlu və onların hər birinin 4 oğlundan meydana gəlmişdirlər. Meydana gələn bu 24 boyun hər birinin ayrı adı və ünvanı vardır.

▲Bu boyların [[Boz oxlar|Bozoxlar]] və [[Üçoqlar|Üçoxlar]] olaraq olaraq ikiyə bölünməsi isə daha sonra baş vermişdir. Bu iki ana qol arasında baş verən münaqişələr və anlaşmazlıqlar boyların bir qisminin qərbə köç etməsinə səbəb olmuşdur, qalanları isə [[Göytürk xaqanlığı]]<nowiki/>nın hakimiyyəti altında qalmışdır. 630-cu ildə ilk Göytürk dövlətinin zəifləyib [[Çin Xalq Respublikası|Çin]] tabeliyinə keçməsi ilə yenidən birləşməyə çalışsalar da, ikinci [[Şərqi Göytürk xaqanlığı|Şərqi Göytürk Xaqanlığı]]<nowiki/>nın yaranması ilə yenidən hakimiyyət altına girdilər. 745-ci ildə Şərqi Göytürk Xaqanlığı da süqut etdikdən sonra qərbə və Çinə köçmüş bir çox Oğuz boyları [[Ötükən]]<nowiki/>ə geri dönərək Qutluq Bilgə Xaqanın qurduğu [[Uyğur xaqanlığı|Uyğur Xaqanlığı]]<nowiki/>nın bayrağı altında birləşdilər. [[Altay dağları|Altay]]<nowiki/>ların qərbində və [[Tyan-Şan|Tyan-Şan (Tanrı)]] dağları bölgəsindəki oğuz topluluqları isə Göytürklərin qərb qolu olan Türgiş və ya Türkeş xaqanlılqarına bağlı olarak yaşadılar. 760-cı ildə bu bölgəni ələ keçirən və [[Qarluq|Qarluq boyu]]<nowiki/>nun başçılığı, [[Yağmalar|Yağma]] və Çiyil boylarının iştirakı ilə qurulan [[Qaraxanilər dövləti|Qaraxanlı dövləti]] içində Oğuz boyları da vardı. İlk dövlətləri [[Oğuz Yabqu dövləti|Oğuz Yabqu Dövlətini]] isə Xəzər dənizinin şərqində Oğuz Yabqunun öndərliyində qurdular. Lakin 1000-ci ildə [[Qıpçaqlar|Qıpçaq]]<nowiki/>lar tərəfindən dövlətin dağıdılması ilə oğuzlar iki yerə bölündülər. Bir qismi şimala gedərək bugünkü [[Krım Muxtar Respublikası|Krım]], [[Qazaxlar|Qazax]], [[Bulqarlar|Bulgar]] və [[Tatarıstan|Tatar]]<nowiki/>ların atası oldular, bir qismi də [[Səlcuq bəy]] öndərliyində cənuba endilər, islamı qəbul edib islam orduları xidmətinə girdilər. Şərqdəki oğuzların tarixi fərqli yol izlədi. 840-cı ildə Uyğur dövləti [[Qırğızlar|Qırğız]]<nowiki/>lar tərəfindən süquta uğradıldıqdan sonra oğuzların əsl böyük köçü başladı və Asiyanın dörd bir yanına, əksəriyyəti qərbə kütlə halında köçdülər və digər eyniköklü tayfalarla birləşdilər. Oğuzların Qınıq boyundan olub ataları [[Səlcuq bəy|Səlcuq]]<nowiki/>un adı ilə [[Səlcuqlular]] adlanan bir qol [[Toğrul bəy]]<nowiki/>in öndərliyində 1038-ci ildə İraq, İran və Azərbaycan ərazisində [[Böyük Səlcuq İmperiyası|Böyük Səlcuqlu İmperiyası]]<nowiki/>nı qurdu. Ətraf ərazilərdə yaşayan digər türk boyları da bu imperiyaya qatıldılar.

▲Səlcuq hökmranlığı İran, [[Xorasan]], [[Mərv]], İraq, Suriya, [[Cənubi Qafqaz]] və [[Anadolu yaylası|Anadolu]]<nowiki/>da bir əsrdən çox davam etdi. Sonuncu böyük Səlcuq sultanı [[Əhməd Səncər|Səncər]] (1118-1157) zamanı dövlətin bütövlüyü yenidən pozuldu. Səncər [[Qəznə]] şəhərini qəznəvilərdən, Məvarünnəhri qaraxanlılardan alsa da, [[Qarakitaylar|qarakitayların]] Məvarünnəhrə hücumunun qarşısını ala bilmədi. 1141-ci ildə [[Səmərqənd]] yaxınlığında məğlubiyyətə uğradı və bütün Məvarünnəhri itirdi. Bu uğursuzluq daxili qiyamlara səbəb oldu. Vergilərin çoxluğundan narazı olan oğuzlar üsyan etdilər. Səncər onlara qarşı döyüşdə məğlubiyyətə uğradı və əsir düşdü. Üç il əsirlikdə qaldıqdan sonra əsirlikdən qaçdı. Lakin çox yaşamadı və 1157-ci ildə vəfat etdi. Sultan Səncərdən sonra Səlcuq imperiyası süquta uğradı. Onun ərazisində [[Kirman]], [[Konya]], Suriya, İraq Səlcuq sultanlıqları, Azərbaycan Atabəyləri, Kiçik Asiyada bir sıra əmirliklər yarandı. Bununla da oğuzlar dağıldı. Bu dağılmış tayfaların bir qismi [[Xarəzmşahlar dövləti|Xarəzmşahlar]]<nowiki/>a bağlandı, bəziləri Xorasan və Kirmana köçdü, bəziləri daha qərbə gedərək İraq, Suriyada məskunlaşarkən, bəziləri də [[Anadolu Səlcuqlu Dövləti|Anadolu Səlcuqlu dövləti]]<nowiki/>nə qoşuldu. Bunlardan sonra [[Ağqoyunlular|Ağqoyunlu]], [[Qaraqoyunlular|Qaraqoyunlu]], [[Səfəvilər|Səfəvi Dövlətləri]], Ələmdarlar, [[Anadolu bəylikləri]], [[Osmanlı imperiyası|Osmanlı İmperiyası]], [[Suriya]], [[İraq]] və [[Azərbaycan]] dövlətləri qurulmuş və Oğuz Xaqan dastanı bu dövrlərdə də mövcud olmuşdur.