Almaniya–Yaponiya münasibətləri: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
→Məhvərin formalaşması: təkmilləşdirmə, istinadlar |
k →Məhvərin formalaşması: vizual dəyişikliklər |
||
Sətir 120:
==== Məhvərin formalaşması ====
{{Ətraflı|[[Üçlər paktı]]|[[Berlin-Roma-Tokio oxu|Məhvər dövlətləri]]}}
Nasist Almaniyası Fransa da daxil olmaqla, qitə Avropasının böyük hissəsini işğal etməklə kifayətlənməyib Britaniyanın da yaxın zamanlarda məğlubiyyətlə üzləşəcəyi təəssüratını yaradarkən,<ref>Nekrich, Ulam & Freeze 1997, p. 192</ref> Tokio Avropadakı bu vəziyyəti qərb demokratiyasının başlıca və ölümcül zəifliyi kimi şərh edirdi. Yaponiya rəhbərliyi belə qənaətə gəldi ki, mövcud vəziyyətdən istifadə etmək lazımdır;<ref name="autogenerated1941"/> buna müvafiq olaraq, hökumət sonradan Berlin ilə daha da sıx əməkdaşlıq etməyə başladı. Hitler, öz növbəsində, İngiltərə ilə uzunmüddətli çıxılmaz vəziyyətdən qorxmaqla yanaşı, həm də Sovet İttifaqının işğalı ilə bağlı planlar qurmağa başlamışdı. Bu vəziyyət, eləcə də xammal və qida çatışmazlığı Berlinin Yaponiya ilə daha güclü bir ittifaqa marağını artırırdı.<ref>Ericson, Edward E. (1999), Feeding the German Eagle: Soviet Economic Aid to Nazi Germany, 1933–1941, Greenwood Publishing Group, p. 138, {{ISBN|0-275-96337-3}}</ref> Almaniyanın xarici işlər naziri [[İoahim fon Ribbentrop]] Yaponiya ilə yeni müqaviləni müzakirə etmək üçün göndərildi; nəticədə Yaponiyanın Almaniya və İtaliya ilə münasibətləri 27 sentyabr 1940-cı il tarixli [[Üçlər paktı]] ilə möhkəmləndirildi. Sonradan bu üç dövlət ''"Məhvər dövlətləri"'' (və ya ''"Ox dövlətləri"'') adlandırıldı.
Pakt adı açıqlanmayan bir gücə qarşı yönəlmişdi: bu gücün ABŞ olduğu güman edilirdi. Paktın məqsədi həmin gücü İngiltərəni dəstəkləməkdən çəkindirmək, bununla da təkcə [[Şimali Afrika kampaniyası]]nda və Aralıq dənizindəki hərbi əməliyyatlarda Almaniyanın və İtaliyanın mövqeyini gücləndirmək deyil, həm də Yaponiyanın hücumundan əvvəl Cənub-şərqi Asiyada Britaniya koloniyalarını zəiflətmək idi. Müqavilədə üç ölkənin müvafiq təsir sahələrində bir-birlərinin "liderliyinə" hörmət edəcəkləri və kənar bir tərəfin hücumuna məruz qaldıqları təqdirdə bir-birlərinə kömək edəcəkləri qeyd edilmişdi. Lakin paktın imzalanmasından sonra da davam etməkdə olan münaqişələr açıq şəkildə istisna edilirdi. Bu müdafiə terminologiyası ilə pakta üzv dövlətin üzv olmayan bir dövlətə qarşı təcavüzü pakt üzrə heç bir öhdəlik ilə nəticələnməyəcəkdi. Bu məhdudiyyətlər o zamankı Almaniya–Yaponiya münasibətlərinin, öz hökumətlərinin ortaq militarist, ekspansionist və millətçi ideologiyaları tərəfindən dəstəklənən qarşılıqlı şəxsi mənfəətlər tərəfindən istiqamətləndirildiyinin bir əlaməti kimi şərh edilə bilər.<ref>{{cite web |url=http://histclo.com/essay/war/ww2/camp/ww2-axis.html |title=war and social upheaval: World War II – the Axis |publisher=Histclo.com |access-date=9 February 2010}}</ref>
Sətir 136:
Bənzər bir bəyanata görə hər iki ölkə müharibənin geri qalan dövründə digər tərəfin törətdiyi hər hansı müharibə cinayətlərini gizlətməyə davam edəcəkdi. [[Yaponiyanın müharibə cinayətləri]], məsələn, Çindəki vəziyyət alman ictimaiyyətindən gizli saxlandığı kimi, [[Holokost]] da Tokiodakı rəhbərlik tərəfindən sistematik olaraq gizlədilmişdi.<ref name="Martin 1994">Martin, Bernd and Gerhard Krebs (Hg.). (1994) Formierung und Fall der Achse Berlin-Tôkyô. München: Iudicium</ref> [[Nankin qətliamı|Yapon ordusunun 1937-ci ildə Nankində törətdiyi vəhşiliklər]] buna misal ola bilər; hadisə alman iş adamı [[Yon Rabe]] tərəfindən tənqid edilmişdi. Daha sonra Almaniya rəhbərliyi Rabenin bütün hesabatlarını müsadirə etmiş və mövzu ilə əlaqədar müzakirələrin aparılmasını qadağan edərək Rabeyə Berlinə qayıtması ilə bağlı göstəriş vermişdi.<ref>Woods, John E. (1998). [[The Good man of Nanking, the Diaries of John Rabe]]</ref>
Bütün bunlara baxmayaraq, Üçlər paktının imzalanmasından sonra siyasi və hərbi xarakterli qarşılıqlı səfərlər artmışdı. Alman paraşüt mütəxəssisi və öz sahəsinin ən yaxşılarından olan [[Ernst Udet]] yapon hava qüvvələrini yoxlamaq məqsədilə 1939-cu ildə Yaponiyaya səfər etmiş və [[Herman Görinq]]ə verdiyi hesabatda ''"yapon pilotlar ürəkli və istəkli olsalar da, havada mübarizə apara biləcək səviyyədə deyillər"'' deyə bildirmişdi. Bu hadisədən sonra 1940-cı ilin sonlarında general [[Tomoyuki Yamasita]]ya Yaponiya Hərbi Hava Qüvvələrini yenidən təşkil etmək tapşırılmışdı. Bu məqsədlə Yamasita 1941-ci ilin yanvarında Berlinə gəldi və burada təxminən altı ay qaldı. O, almanların yardığı [[Majino xətti]]ni və Fransa sahillərindəki alman istehkamlarını nəzərdən keçirmiş, təlim zamanı alman pilotlarını izləmiş və hətta [[Lüftvaffe]]nin rəhbəri Herman Görinqi Yaponiyanın "Yüksələn Günəş" nişanı ilə təltif etdikdən sonra [[Blits|İngiltərəyə edilən hava hücumu]]nda iştirak etmişdi. Hitlerlə də görüşüb danışmaq imkanı əldə edən general Yamasita onun haqqında aşağıdakı fikirləri söyləmişdi:
{{Sitat qutusu
|quote = Hitlerin zehnində maddi planları aşan çox sayda ruhi-mənəvi məsələlər olduğunu hiss etdim. Fürerlə görüşəndə o dedi ki, uşaqlığından Yaponiya onun diqqətini cəlb edibmiş. Hələ cəmi 17 yaşında ikən Yaponiyanın Rusiya üzərindəki qələbəsi barədə xəbərləri diqqətlə oxuyub və Yaponiyanın heyrətamiz gücündən təsirlənibmiş.<ref name="autogenerated2">{{cite news |url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,773077-2,00.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20110604050633/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,773077-2,00.html |url-status=dead |archive-date=4 June 2011 |title=World: Is Hitler Running Japan? |work=TIME |date=2 March 1942|access-date=9 February 2010}}</ref>
Sətir 146:
}}
Yamasitaya görə, Hitler almanlara ''"əbədi olaraq yapon ruhuna bağlı olmağı"'' tapşırmaqla öz vəsiyyətində Yaponiyanı xatırlayacağına dair söz verib.
Almaniya–Yaponiya əlaqələri, eləcə də Yaponiyanın cənubdan Cənub-şərqi Asiya istiqamətində ekspansiya planları 11 noyabr 1940-cı ildə alman köməkçi kreyseri Atlantisin heyətinin İngiltərənin yük gəmisi SS Automedona minməsi ilə qəti şəkildə möhkəmləndi. Belə ki, gəmidə İngiltərənin Uzaq Şərq Komandanlığına aid 15 tam məxfi poçt çantası tapıldı; bunlara Yaponiya imperiyasının Uzaq Şərqdəki hərbi gücünün ən son qiymətləndirilməsini ehtiva edən dəniz kəşfiyyat hesabatları, eləcə də [[Kral Hərbi Hava Qüvvələri]]nin bölmələri haqqında ətraflı məlumat, donanmanın gücü və Sinqapurun müdafiəsi ilə bağlı qeydlər daxil idi. Bu məlumatlar ingilislərin Uzaq Şərqdə quruda və dənizdəki imkanlarının qaranlıq mənzərəsini yaratmış və İngiltərənin Yaponiya ilə müharibə riskini gözə ala bilməyəcək qədər zəif olduğunu göstərmiş oldu. Poçt dekabrın 5-də Tokiodakı Almaniya səfirliyinə çatdı və daha sonra [[Transsibir dəmiryolu]] xətti ilə Berlinə əl ilə çatdırıldı. Alman hərbi dəniz attaşesi Paul Vennekerin təşəbbüsü ilə sənədlərin bir nüsxəsi yaponlara verildi; bu da [[İkinci dünya müharibəsində Sakit okean cəbhəsi|Qərb güclərinə qarşı hərbi əməliyyatlar]]a başlamazdan əvvəl dəyərli kəşfiyyat məlumatlarını təmin etmiş oldu. Bu hadisələrlə əlaqədar Atlantisin kapitanı Bernhard Rogge bəzəkli [[katana]] olan Samuray qılıncı ilə mükafatlandırıldı; bu qılınca layiq görülən digər yeganə almanlar isə Herman Görinq və feldmarşal Ervin Rommel olmuşlar.<ref>{{citation
| |||