Almaniya–Yaponiya münasibətləri: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k →Yaponiyanın İkinci Dünya müharibəsinə daxil olması: vizual dəyişikliklər |
|||
Sətir 226:
SSRİ-yə hücuma qədər Almaniya və Yaponiya [[Transsibir dəmiryolu]]ndan istifadə edərək təchizat və kadr mübadiləsi edə bilmişdilər. Daha sonra [[Yaponiya İmperiya donanması]]nın sualtı qayıqları Yanagi adlanan missiyalara göndərilməli idi,<ref name="autogenerated2005">Felton Mark (2005),''Yanagi: The Secret Underwater Trade between Germany and Japan 1942–1945'', Leo Cooper Ltd</ref> çünki ABŞ və İngiltərə donanmaları açıq dənizləri Məhvər dövlətlərinin yerüstü yük gəmiləri üçün çox təhlükəli hala gətirmişdilər. Lakin sualtı qayıqların məhdud imkanları nəzərə alınmaqla, gözlər qısa müddətdə ingilislərin müharibə səyləri üçün həyati əhəmiyyət kəsb edən Aralıq dənizi, Yaxın Şərq və Britaniya Hindistanına yönəldildi. Uzun müddətdə Almaniya və Yaponiya silahların və resursların, habelə potensial birgə hərbi əməliyyatların ötürülməsinə imkan verən, ingilislərin əlində olan Hindistan yarımadası boyunca ortaq bir əlaqə qurmağı düşündülər. Nə də olsa, müharibə zamanı potensial ticarət tərəfdaşlarının seçimi çox məhdud idi: Almaniya [[kauçuk]] və qiymətli metallar üçün narahat idi, yaponlar isə sənaye məhsulları, texniki avadanlıqlar və kimyəvi mallar axtarırdılar.<ref name="spartacus.schoolnet.co.uk"/> 1942-ci ilin avqustuna qədər Almaniyanın Şimali Afrikadakı irəliləyişi [[İsgəndəriyyə]] və [[Süveyş kanalı]]na hücum etməyə imkan verdi; bu da öz növbəsində Hind okeanı vasitəsilə Avropa və Yaponiya arasında dəniz ticarətinə imkan yaratdı. Digər tərəfdən, 1942-ci ilin iyununda [[Miduey döyüşü]]ndə məğlub olub dörd aviadaşıyıcısını itirən Yaponiya donanması, qüvvələrini tez bir zamanda yenidən qurmaq məqsədilə əlavə resurslar əldə etmək üçün bütün imkanları axtarmağa qərar verdi. Nəticədə, Berlindəki səfir Osimaya göstəriş verildi ki, Almaniyadan Yaponiyaya göndəriləcək böyük miqdarda polad və alüminiumun alınması üçün geniş bir "istək siyahısı" təqdim etsin. Almaniyanın xarici işlər naziri Ribbentrop Tokionun təklifini tez bir zamanda rədd etdi, çünki bu mənbələr elə Almaniyanın öz sənayesi üçün həyati əhəmiyyət kəsb edirdi. Bununla belə, Cənub-şərqi Asiyadakı alman şirkətlərinin hüquqlarına da təminat verməli olan yeni Almaniya–Yaponiya ticarət müqaviləsi üçün Yaponiyanın dəstəyini qazanmaq məqsədilə, Ribbentrop Hitlerdən yaponların tələblərini ən azından qismən qəbul etməyini xahiş etdi. İqtisadi Əməkdaşlıq Müqaviləsi 20 yanvar 1943-cü ildə imzalanana qədər [[reyxsmark]]-yen məzənnəsi üzərində gedən mübahisələr və üçüncü imzalayan dövlət qismində İtaliya hökuməti ilə əlavə danışıqların aparılması əlavə 5 ay çəkdi.<ref name="Bernd Martin 1945"/>
Bu müqaviləyə baxmayaraq, nəzərdə tutulan Almaniya-Yaponiya iqtisadi əlaqələri heç vaxt əsas etibarilə təbliğat xarakterli bir vəziyyətdən kənara çıxa bilmədi. İngilislər Süveyş kanalı üzərində nəzarəti davam etdirdilər və çox kiçik yük qabiliyyətinə malik sualtı qayıqlar əsas əlaqə vasitəsi olaraq qaldı. Şimali Afrikanın itirilməsi və Stalinqradda ağır məğlubiyyətdən sonra Almaniya 1943-cü ilin əvvəlindən müdafiə mövqeyinə çəkildi və təşəbbüsü bir daha ələ keçirə bilmədi.
1942-ci ilin iyununda Midueydəki məğlubiyyətdən sonra daha çox daşıyıcı istehsal etməyə başlayan Yaponiya hücum əməliyyatları həyata keçirə bilmədi. Vəziyyət o həddə çatmışdı ki, yaponlar hətta Sakit okean adalarındakı qarnizonlarını qida ilə təmin edə bilmirdilər. Tokionun Avstraliya istiqamətində yerləşən Solomon adalarını fəth etmək planı yaponların davamlı olaraq geri çəkilmələri ilə əvəz olunmuşdu: bu geri çəkilmələr isə 1943-cü ilin əvvəlində [[Quadalkanal döyüşü]]ndəki məğlubiyyətdən sonra başlamışdı. Yaponiyanın Hindistana hücumu [[Birma kampaniyası|İmfal və Kohimada dayandırıldı]] və Hindistana qarşı hər hansı birgə əməliyyatı qeyri-mümkün etdi.
Sualtı gəmilər nasistlərin nəzarətində olan Avropa ilə Yaponiya arasında praktiki cəhətdən yeganə keçid kimi qaldığına görə ticarət tezliklə texniki planlar və silah çertyojları kimi strateji mallara yönəldildi. Təkcə altı sualtı qayıq okean vasitəsilə hərəkət etməyə nail olduğundan, malların yalnız 20-40%-i təyinat yerinə çata bilmiş və müharibə zamanı yalnız 96 nəfər sualtı qayıqla Avropadan Yaponiyaya, 89 nəfər isə əksinə səyahət etməyi bacarmışdı. Həmin sualtı qayıqlar aşağıdakılardır: [[Pörl-Harbora hücum]] zamanı istifadə edilən Tip 91 hava torpedosunun təsvirlərini və nümunələrini çatdıran I-30 sualtı qayığı (avqust, 1942-ci il),<ref>{{Cite web |url= http://www.combinedfleet.com/I-30.htm |title=Submarine ''I-30'': Tabular Record of Movement |work=combinedfleet.com |access-date=15 September 2010}}</ref> I-8 (iyun, 1943-cü il), I-34 (oktyabr, 1943-cü il), I-29 (dekabr, 1943-cü il), I-52 (mart, 1944-cü il) və alman sualtı qayığı U-511 (avqust, 1943-cü il). I-29 hələ 1943-cü ilin dekabrında Almaniyanın işğalı altında olan Fransaya yola düşməzdən əvvəl, Hind okeanında daha öncəki səfəri zamanı alman sualtı qayığı U-180 ilə görüşmüşdü. 1943-cü il aprelin 28-dəki bu görüş zamanı [[Hindistan]]ın müstəqillik hərəkatının nümayəndəsi [[Subhas Çandra Bos]] I-29-a keçmiş, bununla da İkinci Dünya müharibəsində iki fərqli donanmanın iki sualtı qayığı arasında baş tutan yeganə mülki şəxs mübadiləsi kimi tarixə düşmüşdü.<ref>{{cite book|author=Bhagat Ram Talwar|title=The Talwars of Pathan Land and Subhas Chandra's Great Escape|url=https://archive.org/details/dli.bengal.10689.13327|year=1976|publisher=People's Publishing House}}</ref><ref>{{cite book |author=Subodh Markandeya|title=Subhas Chandra Bose: Netaji's passage to im[m]ortality |url=https://books.google.com/books?id=G-RHAAAAMAAJ |year=1990 |publisher=Arnold Publishers |isbn=978-81-7031-241-3}}</ref> U-234 isə 1945-ci ilin mayında yarımçıq dayandırılmış Yanagi missiyasının ən məşhur nümunələrindən biridir.<ref name="autogenerated2005"/> Həmin qayığın daşıdığı yüklər arasında ən yeni elektrik torpedolarının nümunələri, bir ədəd [[Messerschmitt Me 262|Me 262]] reaktiv təyyarəsi, bir ədəd [[Henschel Hs 293]] hava bombası və 560 kq uran oksidi vardı. Bu uranın silah tipli material olub-olmaması isə bugünə kimi dəqiqləşdirilməyib.<ref name=Boyd>{{cite book | last = Boyd | first = Carl |author2=Akihiko Yoshida | title = The Japanese Submarine Force and World War II | publisher = Naval Institute Press | year = 2002 | page = 164 | isbn = 978-1-55750-015-1}}</ref><ref name=scalia>{{cite book | last = Scalia | first = Joseph M. | title = Germany's Last Mission to Japan: The Failed Voyage of U-234 | publisher = Naval Institute Press | year = 2000 | isbn = 978-1-55750-811-9 }}</ref>
Nadir hallarda, alman suüstü gəmiləri də Yaponiyaya çata bilirdi. Həmin gəmilərə nümunə kimi 1942-ci ilin sonunda [[Kriqsmarine]] rəhbərləri Almaniyanın nəzarətində olan Avropa limanlarına qayıtmağın praktik olmayacağını anladıqdan sonra [[Yokohama]]ya gətirilən Mixel və Tor köməkçi kreyserlərini göstərmək olar.<ref>{{citation
|editor-first=Horst |editor-last=Boog|editor2-first= Werner |editor2-last=Rahn |editor3-first= Reinhard |editor3-last=Stumpf |editor4-first= Bernd |display-editors = 3 |editor4-last=Wegner |publisher=Oxford University Press |year=2001|isbn=978-0191606847 |title=Germany and the Second World War. Volume 6: The Global War |url= https://books.google.com/books?id=e9znk7vMS-0C&pg=PA430 |page=430}}</ref> Alman təchizat gəmiləri (Ukermark) və alman tacir basqınçıları tərəfindən ələ keçirilən xarici gəmilər də Yaponiya limanlarına gətiriləcəkdi.
Uğursuz müharibə planları qarşısında Yaponiya və Almaniya nümayəndələri kiçik qələbələri qabardıb itkiləri heçə sayaraq taktiki brifinqlərdə bir-birlərini getdikcə daha çox aldatmağa başlamışdılar. 1943-cü ilin yazında və yayında [[generaloberst]] [[Alfred Yodl]] ilə Yaponiyanın Berlindəki [[hərbi attaşe]]si, [[vitse-admiral]] Naokuni Nomura arasında baş tutmuş danışıqlarda Yodl alman ordusunun yuxarıda qeyd edilən məğlubiyyətlərini əhəmiyyətsiz hesab etmişdi; məsələn, o, Sovetlərin hücumunun tezliklə bitəcəyini və "Vermaxtın quruda göndərilə biləcəyi istənilən ərazini ələ keçirəcəyindən əmin olduğunu, ancaq dənizdə əməliyyat aparmağın bir qədər çətinləşdiyini" iddia edirdi.<ref name="Bernd Martin 1945, p. 270-281">Bernd Martin ''Deutschland und Japan im Zweiten Weltkrieg 1940–1945, Vom Angriff auf Pearl Harbor bis zu deutschen Kapitulation''. Nikol Verlagsgesellschaft mdH & Co. KG, Hamburg, 2001, p. 270-281</ref> Digər tərəfdən də Yaponiya, nəinki Sakit okeandakı həqiqi strateji mövqeyini açıqlamaqdan yayınır, həm də [[Vladivostok]]da ABŞ-yə məxsus yüklərin boşaldılmasına və Şərqi Sibirdən qərbdəki alman cəbhəsinə çox sayda adamın və materialların daşınmasına müdaxiləni rədd edirdi. Sovet qoşunlarının şərqdəki qüvvələr hesabına davamlı güclənməsini və Yaponiyanın bu prosesə heç bir müdaxilə etməməsini izləmək məcburiyyətində qalmaq Hitlerə tikan kimi batırdı. Yaponların, xüsusən də yaxın zamanlarda keçirilmiş [[Kasablanka konfransı]]na açıq-aşkar laqeyd qalmalarını nəzərə alanda bu hiss daha da şiddətlənirdi. Həmin konfransda müttəfiqlər bəyan etmişdilər ki, onlar Məhvər dövlətlərinin yalnız və yalnız qeyd-şərtsiz təslim olmalarını qəbul edə bilərlər. 5 mart 1943-cü ildə şəxsi brifinq zamanı Hitler aşağıdakıları bildirmişdi:
{{Sitat qutusu
|quote = Üzünüzə baxıb yalan deyirlər və ən sonda bütün təsəvvürləri sonradan yalan olduğu ortaya çıxan bir şeylər üzərinə hesablanmış olur!
|source = Adolf Hitler yaponlar barədə, 5 mart 1943-cü il<ref name="Bernd Martin 1945, p. 176">Bernd Martin ''Deutschland und Japan im Zweiten Weltkrieg 1940–1945, Vom Angriff auf Pearl Harbor bis zu deutschen Kapitulation''. Nikol Verlagsgesellschaft mdH & Co. KG, Hamburg, 2001, p. 176</ref>
|width = 100%
|fontsize = 100%
|align = center
|bgcolor =LightYellow
}}
== İstinadlar ==
| |||