Adaqum çayı: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Səhifə "{{Çay|Adı=Adaqum|Qolunun hövzəsi=|Göl=|Qoruq=|Fauna=|Flora=|Meşələr=|Mənsəbinin yüksəkliyi=10|Mənbəyinin yüksəkliyi=45|Çayın meyilliyi=|Hövzəsinin sahəsi=336|Uzunluğu=66|Hövzəsi=|Yerli adı={{dil-ady|Атӏэкӏумэ}}|Mənsəbi=|Mənbəyi=|Şəhər 2=|Şəhər 1=|Şəhər=|Ölkə 2=Krasnodar diyarı|Ölkə 1=|Ölkə=Rusiya|Şəklin izahı=|Şəkil=|Yer xəritəsi qeydləri={{Yer xəritəsi+|Rusiya Krasnodar diyarı|width=30..." məzmunu ilə yaradıldı |
|||
Sətir 9:
Bakanka və Neberjay çaylarının birləşməsi nəticəsində yaranır. Çayın mənsəbi Markotxsk silsiləsinin şimal yamaclarındadır. Çayın qidalanması qarışıqdır. İl ərzində daha çox yağış suları üstünlük təşkil edir. Adaqum çayı əvvəllər çoxsaylı qollardan ibarət geniş şəbəkəyə malik idi. İndi çay qollarının bir çoxundan məhrum olub. Buna səbəb çay yatağında inşa edilmiş Varnavin [[Su anbarı|su anbarıdır]]. Məhs Adaqum çayı bu su anbarına tökülür.
Çayın su rejiminə yay ayları üçün [[mejen]] xarakterikdir. Bəzən tam quruma belə baş verir. Dağlara yağan güclü yağışlardan sonra çayın suyu ətraf ərazilər çıxır. 2012-ci ilin 7 iyulunda baş verən güclü leysan yağışı zamanı Krımska rayonunda böyük daşqın meydana gəlmişdir. Daşqın nəticəsində 160 nəfər həlak olmuşdur. Minlərcə insanın əmlakına zərər dəymişdir.<ref name="Жители Крымска уверены, что их затопили открытые шлюзы Неберджаевского водохранилища">https://web.archive.org/web/20120711213859/http://krasnodar.kavkaz-uzel.ru/articles/209369/</ref><ref name="число_Интерфакс-Новости-08-07-2012">{{cite web|author=|lang=ru|url=https://www.interfax.ru/society/news.asp?id=254517|deadlink=yes|title=Число погибших при наводнении на Кубани выросло до 150 - данные МВД|date=2012-07-08|publisher=[[Интерфакс]]|access-date=2012-07-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20120708094239/http://interfax.ru/society/news.asp?id=254517|archive-date=2012-07-08}}</ref><ref>{{cite web|author=|lang=ru|date=|url=https://www.yugopolis.ru/news/incidents/2012/07/11/37600/aleksandr-tkachev-stihiya-navodnenie-stihiinye-bedstviya-krymsk-sk|deadlink=no|title=Ткачев заявил, что пропавших без вести при наводнении на Кубани нет|publisher=// yugopolis.ru|access-date=2012-07-13|archive-url=|archive-date=}}</ref><ref>{{cite web|author=|lang=ru|date=|url=https://ria.ru/infografika/20120709/693967000.html|deadlink=no|title=Наводнение на Кубани|publisher=// ria.ru|access-date=2012-07-13|archive-url=https://www.webcitation.org/69nnVAfeW?url=https://ria.ru/infografika/20120709/693967000.html|archive-date=2012-08-10}}</ref>. Çay suyuna nəzarət etmək məqsədi ilə Varnavin su anbarı inşa edilmişdir. Varnavin anbarının tikintisinə 1964-ci ildə başlanılmışdır. Su anbarından aşağıda Adaqum çayı kanallara toplanılmış və Varnavin boşaltma kanalı adlanır. Kanlların kənarında çayın kiçik bir hissə qalmış. Bu kiçik çay boşaltma kanallarına paralel axır<ref>{{cite web|author=|lang=ru|title=Публичная кадастровая карта|url=http://pkk5.rosreestr.ru/#x=4224634.488971346&y=5629137.076940271&z=14&app=identify&opened=1|deadlink=no|archive-url=|archive-date=|access-date=2017-05-25}}</ref>.
Çayın yuxarı axarlarında enliyarpaqlı meşələr üstünlük təşkil edir. Varnavin su anbarının ərazilərində isə daha çox kənd təsərrüfatı sahələr mövcuddur.
V.N.Koveşnikov və C.Kokova görə çayın adı türk dillərindən gəlir:Ad və qum — Qumlu ada<ref name="Ковешников" /> .Abxaz dilində {{lang-ab|адагуа}} «kar» və ya {{lang-os|адаг}} — «tirə»<ref name="Твёрдый">''Твёрдый А. В.'' Адагум // Кавказ в именах, названиях, легендах: опыт топонимического словаря. — Краснодар : Платонов И., 2008. — С. 16. — <nowiki>ISBN 978-5-89564-044-9</nowiki>.</ref> deməkdir. K.X.Meretukova görə sözün kökü xaşxaş çiçəyinin adı əsas ola bilər - {{lang-ady|Атӏэкӏум}}<ref>''К. Х. Меретуков.'' Атӏэкӏум // Адыгейский топонимический словарь. — 3-е изд., доп. — Майкоп : ООО «Качество», 2003. — С. 45. — <nowiki>ISBN 5-901701-43-7</nowiki>.</ref>. Bundan başqa Qafqaz müharibəsi zamanında adıgeylər ətrafda yaşayan ''natuxaj'' tayfalarını «adaqumlar» adlandırıdılar.<ref name="Коков">''К. Х. Меретуков.'' Атӏэкӏум // Адыгейский топонимический словарь. — 3-е изд., доп. — Майкоп : ООО «Качество», 2003. — С. 45. — <nowiki>ISBN 5-901701-43-7</nowiki>.</ref> Müharibənin sonunda çay kənarında adıqlar ilk dəfə olaraq artilleriya atəşindən istifadə etmişlər<ref name="Меретуков">''К. Х. Меретуков.'' Атӏэкӏум // Адыгейский топонимический словарь. — 3-е изд., доп. — Майкоп : ООО «Качество», 2003. — С. 45. — <nowiki>ISBN 5-901701-43-7</nowiki>.</ref>.
| |||