Alyaska yupikləri: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.1
obs tag
Sətir 382:
 
== Ovçuluq və yığıcılıq ==
[[Şəkil:Oncorhynchus nerka.jpg|thumb|left|260px|<fontspan colorstyle="color:grey;">''Oncorhynchus nerka, Sayak''</fontspan>]]
[[Şəkil:Pink salmon FWS.jpg|thumb|260px|<fontspan colorstyle="color:grey;">''Oncorhynchus gorbuscha, Amaqaayak''</fontspan>]]
[[Şəkil:Alaska wild berries.jpg|thumb|260px|<fontspan colorstyle="color:grey;">Alyaskanın yabanı meyvələri</fontspan>]]
[[Şəkil:Kuskokwim Delta Wetlands - Aerial View.jpg|thumb|260px|<fontspan colorstyle="color:grey;">Kuskokwim deltası</fontspan>]]
[[Şəkil:Aniakshore.jpg|thumb|260px|<fontspan colorstyle="color:grey;">Kuskokwim (''Kusquqvak'') çayı, Aniak (''Anyaraq') </fontspan>]]
[[Şəkil:Beardedseal2.jpg|thumb|260px|<fontspan colorstyle="color:grey;">Saqqallı suiti(''Erignathus barbatus''), ''makliit, qalrit''</fontspan>]]
[[Şəkil:Caribou.jpg|thumb|left|260px|<fontspan colorstyle="color:grey;">Erkək şimal maralı, Alaska</fontspan>]]
 
Bütün eskimos xalqları kimi Yupikler də ovçu və yığıcıdır. Yazdan etibarən qadın kişi bütün Yupiklər davamlı iş halındadırlar. Yupik coğrafiyası, xüsusilə [[Yukon–Kuskokwim Deltası]] balıq, məməli və kuşlarca zəngindir. Lakin, bunları ovlamaq asan deyil və zəhmət tələb edir. Günümüzün lazımlı vəsaitlərindən olan [[qar motosikleti]] (''snowmobile''), kayık (''skiff''), mühərrik və sursat ilə yanacaq qiymətləri isə yüksəkdir. Bütün bu mənfi şərtlərə baxmayaraq Yupiklərdə qarışıq iqtisadiyyat görülər.
Sətir 409:
 
=== Dəniz məməliləri ovu===
[[Şəkil:Ready for the throw Curtis LOC.JPG|thumb|left|260px|<fontspan colorstyle="color:grey;">Kayak içindəki ovçu ovuna mizraq atmağa hazırlanarkən, Nunivak, 1927</fontspan>]]
[[Şəkil:Edward S. Curtis Collection People 035.jpg|thumb|260px|<fontspan colorstyle="color:grey;">[[Nunivak çupikləri]]ndən ata oğul kayakta</fontspan> ]]
[[Şəkil:Kaiaks Nelson.JPG |thumb|260px|<fontspan colorstyle="color:grey;">Kayaklar (''qayat'')</fontspan>]]
[[Şəkil:Boathooks and paddles Nelson.JPG |thumb|left|260px|<fontspan colorstyle="color:grey;">Kayak və qayıq kömək vəsaitləri<br />1- 5 : Qancalar (''Negcik'' və ''Negcikcuar'')<br /> 6 – 10 Kürəklər (''Anguarun'')</fontspan>]]
[[Şəkil:Cupik kayak stanchions.jpg|thumb|260px|<fontspan colorstyle="color:grey;">[[Nunivak çupikləri]]nə aid kayak kokpitində bilərzik dəstəkləri (''Ayaperviik''). İki dənə olub taxtadan edilər və birinə gülümsəyən kişi, digərinə də çox sərt bir qadın üzü təsvir edilər.</fontspan>]]
Okeandakı dəniz məməlilərinin ovu üçün lazım olan vasitələr(''pissurcuutet imarpigmi'') içində, ənənəvi ovun olmazsa olmazlarından olan və [[Eskimos qayığı]] adı da verilen '''kayak''' (''qayaq'' [tək] ''qayat'' [cəm]), dəniz məməlilərinin ovu üçün hazırlanmış ən əhəmiyyətli vasitədir. Keçmişdə Yupiklər üçün kayaksız həyat düşünülə bilməzdi.
 
Sətir 429:
 
== Din ==
[[Şəkil:Bill Reid raven.jpg|thumb|left|250px|<fontspan colorstyle="color:grey;">Hayda xindularına görə insanlar quzğun tərəfindən yaradılmışdır. Bu inanc Yupiklərdə də görülər</fontspan>]]
[[Şəkil:Yupik shaman Nushagak.jpg|thumb|250px|<fontspan colorstyle="color:grey;">Yupik şamanı (''Angalkuq'' və ya ''Angalkuk'') və xəstə uşaq (''mikelnguq''), Nushagak, 1890'lar</fontspan>]]
[[Şəkil:Catherine of Siena church Alaska.jpg|thumb|250px|<fontspan colorstyle="color:grey;">St. Catherine of Siena Katolik Kilsəsi, Chefornak</fontspan>]]
[[Şəkil:Inuit at Moravian Mission Station at Kuskokwim-River 1900.jpg|thumb|right|250px|<fontspan colorstyle="color:grey;">Moravian Mission Station, Kuskokwim çayı, 1900</fontspan>]]
 
=== Şamanizm ===
Sətir 451:
 
== Maska ==
[[Şəkil:Ivorymasks.jpg|thumb|200px|<fontspan colorstyle="color:grey;">Fildişi maska</fontspan>]]
 
[[Şəkil:Yupik mask unedited.jpg|thumb|200px|<fontspan colorstyle="color:grey;">Maska</fontspan>]]
'''Maska''' (Yupikcə '''kegginaquq''' [tək] '''kegginaquk''' [iki] '''kegginaqut''' [cəm] ; Nunivak çupikcəsi '''agayu''') : Etimolojik olaraq ''kegginaq'' ('üz, sifət') sözündən və ''-quq'' ('... kimi şey, ...'e bənzəyən biri') əkindən (''postbase'') törədilmişdir və qrammatika baxımından "sifətə bənzəyən şey" mənasını verər.<ref>[http://books.google.com.tr/books?id=erhrp9-RHiYC&pg=PA49&lpg=PA49&dq=%22kegginaquq%22++%22kegginaq%22&source=bl&ots=DN1Fq2O-X8&sig=a_higKwNE8D_vc4zITZZGhk6ojo&hl=tr&ei=m-t9TJ63NsLaONHluJYG&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved=0CBwQ6AEwAQ#v=onepage&q=%22kegginaquq%22%20%20%22kegginaq%22&f=false Ann Fienup-Riordan (1990), Eskimo Essays]</ref> [[İnyupiklər]]də də maska (''kiiñaġuq'') eyni şəkildə (< ''kiiñaq'' 'surat' + ''-ġuq'') adlandırılar. Yupik maskaları sürrealisttir.<ref>{{Cite web |title=Arxivlənmiş surət |url=http://arctic.synergiesprairies.ca/arctic/index.php/arctic/article/viewFile/1129/1155 |access-date=2011-08-07 |archive-date=2015-09-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150926042825/http://arctic.synergiesprairies.ca/arctic/index.php/arctic/article/viewFile/1129/1155 |url-status=dead }}</ref> Tek və ya cüt ola bilərlər.