Gürcüstanın xarici siyasəti: Redaktələr arasındakı fərq

Müstəqillik qazandıqdan sonra '''Gürcüstanın xarici siyasəti''' [[NATO]] və [[Aİ]]-yə üzv olmağa yönəlib. Gürcüstan həm də Ermənistanla [[Rusiya]] arasında, [[Azərbaycan|Azərbaycanla]]la Avropa arasında tranzit ölkə rolunu oynayır. 2013-cü ildən etibarən [[Türkiyə]] və [[Azərbaycan]] Gürcüstanın aparıcı ticarət tərəfdaşlarıdır. Rusiya ilə münasibətlər 2008-ci ildə kəsilmiş və gərgin olaraq qalmaqdadır.

Gürcüstanın xarici siyasətinin əhəmiyyəti əsasən tranzit ölkə kimi onun əlverişli mövqeyi ilə bağlıdır. Azərbaycan [[Karbohidrogenlər|karbohidrogenlərininkarbohidrogenlər]]inin [[Türkiyə|Türkiyəyə]] və AB-nə tranziti məhz [[Gürcüstan|Gürcüstandan]]dan keçir. Azərbaycanla münaqişə səbəbinə görə Ermənistan da Rusiya və Avropa ilə xarici ticarətini Gürcüstan üzərindən aparmaq məcburiyyətindədir. Nəhayət, AB-dən Çinə tranzit malları Rusiyadan yan keçməklə Gürcüstandan keçir. Gürcüstanın xarici siyasətinə Moskvanın [[Abxaziya]] və [[Cənubi Osetiya|Cənubi Osetiyanın]] müstəqilliyini tanıması problemi ilə əlaqəli Rusiya ilə gərgin münasibətləri güclü təsir göstərir. Bu səbəbdən Gürcüstan sərhədlərin qorunmasının lehinə olan [[Ukrayna]] ilə yanaşı, Azərbaycanla da isti münasibətlər saxlayır. Gürcüstan da onlarla birlikdə [[GUAM|GUAM-ın]] regional blokuna daxil edilib. Həmçinin, Gürcüstan hakimiyyəti [[Abxaziya]] və Cənubi Osetiyanın müstəqilliyini tanıyan bütün ölkələrlə diplomatik münasibətlərini kəsir. Gürcüstan [[BMT]] və Avropa Şurasının üzvüdür. O, [[MDB|MDB-dən]] çıxan ilk dövlətdir.

# Müstəqil dövlətin möhkəmlənməsi və beynəlxalq əlaqələrin genişlənməsi

# Qafqazda nisbi siyasi sabitliyin yaranması

# Transqafqaz və Transxəzər magistralının təhlükəsizliyinin təmin edilməsi

# Demokratik cəmiyyətin, hüquqi dövlətin qurulması

Son zamanlar Gürcüstanın bəzi ictimai-siyasi dairələrində Azərbaycanın ərazisi olan şimal-qərb bölgəsinə, həmçinin [[David Qareci monastırı]] ərazisinə və bəzi digər torpaqlarımıza qarşı açıq və üstüörtülü formada iddialar irəli sürülməkdədir.<ref>[http://ebooks.preslib.az/pdfbooks/azbooks/rehimzsamil_azgurc.pdf Azərbaycan-Gürcüstan münasibətlərində ərazi məsələləri] {{Vebarxiv
| url = https://web.archive.org/web/20121015062620/http://ebooks.preslib.az/pdfbooks/azbooks/rehimzsamil_azgurc.pdf
| date = 2012-10-15
}} Şamil Rəhmanzadə, Bakı-2008</ref>

16 dekabr 1991-ci ildə Türkiyə Gürcüstanın müstəqilliyini tanımışdır. 21 may 1992-ci ildə iki ölkə arasında diplomatik əlaqələrin qurulmasına dair protokol imzalanmış, bundan sonra paytaxtlarda səfirliklər açılmışdır. Osmanlı İmperiyasının keçmişdə Gürcüstanı işğal etməsinə baxmayaraq, Gürcüstan Prezidenti [[Eduard Şevardnadze]] Türkiyəni iqtisadi və diplomatik tərəfdaş kimi tanımışdır. Gürcülər Türkiyə ilə sərhədin açılmasından istifadə edərək ən yaxın kapitalist qonşusu ilə güclü ticarət fəaliyyətini inkişaf etdirməyə başladılar. 1992-ci ildə Gürcüstan mərkəzi ofisi Türkiyədə olan [[Qara Dəniz İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı]]na qatılır. 1992-ci ilin dekabrında Türkiyə buğda və digər malların satın alınması üçün Gürcüstana 50 milyon dollar kredit verdi və bu ölkədəki özəl investisiyaları stimullaşdırmağa başladı. 1990-cı illərin əvvəllərində Gürcüstan Türkiyə ilə ölkələr arasında mövcud dövlət sərhədinin tanınması da daxil olmaqla bir neçə diplomatik müqavilə imzaladı<ref>[http://countrystudies.us/georgia/70.htm Georgia -— Turkey]</ref>.

Türkiyənin [[Batumi]]də, Gürcüstanın isə [[İstanbul]] və [[Trabzon]] şəhərlərində baş konsulluqları var. 2007-ci ildən bəri, Türkiyə Gürcüstanın ən böyük ticarət tərəfdaşıdır və bu ölkənin iqtisadiyyatına lider yatırım edən ölkələrdən biridir. 31 may 2011-ci ildə Gürcüstan və Türkiyə, 10 dekabr 2011-ci il tarixində qüvvəyə minmiş bir protokol imzalamışlar. Bu ölkələrin vətəndaşlarının daxili pasportlarından istifadə edərək dövlət sərhədini keçməsini təmin edir<ref name="Cfbsom">{{Cite web
| url = http://www.mfa.gov.tr/relations-between-turkey-and-georgia.en.mfa
| title = Архивированная копия
| accessdate = 2018-01-22
| archiveurl = https://web.archive.org/web/20171210220747/http://www.mfa.gov.tr/relations-between-turkey-and-georgia.en.mfa
| archivedate = 2017-12-10
| deadlink =yes yes
}}</ref>.

Rusiya ilə Gürcüstan münasibətləri Abxaziya və Cənubi Osetiya probleminə görə gərginləşir. 2008-ci ildə, beş günlük müharibədən qısa müddət sonra Moskva Abxaziya və Cənubi Osetiyanın müstəqilliyini tanıdı.<ref>[http://www.tass-ural.ru/lentanews/83485.html 18 августа завершается формальный процесс выхода Грузии из СНГ] {{Wayback
| url = http://www.tass-ural.ru/lentanews/83485.html
| date =20110104081503 20110104081503
}}</ref> Buna cavab olaraq Gürcüstan Rusiya ilə diplomatik münasibətləri kəsdi və [[MDB|MDB-dən]] çıxdı. Xarici iqtisadi baxımdan, Gürcüstan müstəqilliyinin ilk illərində Rusiya, xüsusən də Gürcüstan şərabları və mineral suyunun əsas alıcısı olmaqla, Gürcüstanın xarici ticarətində lider mövqe tuturdu. Lakin 2006-cı ildə Rospotrebnadzor Gürcüstandan Rusiya Federasiyasına şərab və şərab materiallarının idxalını qadağan etdi. Qadağa, Rus keyfiyyət tələblərinə cavab vermədiyi üçün [[Borjomi]] və Nabeglavi mineral sularının tədarükünü də əhatə edirdi. Buna cavab olaraq, Gürcüstan nümayəndə heyəti Rusiyanın [[Ümumdünya Ticarət Təşkilatı|ÜTT]]-yə üzvlüyü ilə bağlı danışıqların davam etdirilməsinin qarşısını aldı. Həmçinin, Gürcüstan xüsusi xidmət orqanları casusluqda şübhəli bilinərək Zaqafqaziyada Rusiya Qüvvələri Qrupunda xidmət edən bir neçə rus hərbçisini saxladılar (tezliklə sərbəst buraxıldılar). Gürcüstanın Rusiya enerji təchizatından asılılığı da tədricən azaldı. 2006-cı ilə qədər Rusiya Gürcüstana yeganə təbii qaz tədarükçüsü idi, lakin [[Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz kəməri|Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz kəmərinin]]nin istismara verilməsi bu vəziyyəti dəyişdi. 2006-cı ildə İnquri Su Elektrik Stansiyasında təmir işlərinin və yenidənqurmanın başa çatması ilə əlaqədar olaraq yayda Rusiyadan elektrik idxalını dayandırmaq mümkün oldu. İkitərəfli əməkdaşlığın zəifləməsinə Rusiya hərbi bazalarının Batumi və Axalkalakidən çıxarılması kömək etdi. 2010-cu ildən etibarən Gürcüstan-Rusiya münasibətləri yaxşılaşmağa başladı. 2010-cu il oktyabrın 11-də Gürcüstan Prezidenti [[Mixail Saakaşvili]] Çeçenistan, [[İnquşetiya]], [[Şimali Osetiya]], [[Dağıstan]], [[Kabardino-Balkariya]], Qaraçayda qeydiyyatdan keçmiş Rusiya vətəndaşları tərəfindən sərhədi keçərkən 90 günlük vizasız rejimin işə salınması haqqında fərman imzaladı.<ref>[http://www.civil.ge/rus/article.php?id=21253 Грузия устанавливает безвизовый режим жителям северокавказских республик // Civil Georgia, Тбилиси / 11 окт. 2008]</ref> Rusiya Xarici İşlər Nazirliyi, Gürcüstan hakimiyyətinin Şimali Qafqazda yaşayan Rusiya vətəndaşları üçün birtərəfli qaydada vizasız rejim tətbiq etməsini elan etməyini təxribat kimi qiymətləndirdi.<ref>{{cite web
| url = http://www.kavkaz-uzel.ru/articles/175522/
| title = МИД России считает отмену Грузией виз для жителей Северного Кавказа провокацией
| author = =
| date = 2010-10-14
| work = Новости
| publisher = =[[Кавказский Узел|Интернет-СМИ «Кавказский Узел»]]| accessdate =2013-06-05| lang =| archiveurl =https://www.webcitation.org/6H9YvGNGt?url=http://www.kavkaz-uzel.ru/articles/175522/| archivedate =2013-06-05}}</ref> 2014-cü ildə Gürcüstan anti-Rusiya sanksiyalarına qoşulduqda münasibətlər yenidən pisləşdi.

Gürcüstan–ABŞ münasibətləri [[Gürcüstan]] Respublikası və [[ABŞ]] arasında olan mövcud ikitərəfli münasibətlərdir. Hər iki millət də [[Birləşmiş Millətlər Təşkilatı]]nın üzvüdür. 2004-20082004–2008-ci illərdə Gürcüstan [[NATO]]-ya üzv olmaq istəyir, lakin güclü rus meyilli müxalifəti qarşısında müvəffəq ola bilmir<ref>Andrei P. Tsygankov, "The Russia-NATO mistrust: Ethnophobia and the double expansion to contain 'the Russian Bear'." ''Communist and Post-Communist Studies'' 46.1 (2013): 179-188179–188.</ref>. 2012-ci ilin fevralında ABŞ və Gürcüstanın Azad Ticarət Sazişi üzərində işə başlayacağı bildirir. Bu reallaşacağı təqdirdə Gürcüstan ABŞ-la bu cür müqaviləyə imza atan yeganə Avropa ölkəsi halına gələcək<ref>{{cite web|url=https://www.reuters.com/article/2012/01/30/us-usa-georgia-trade-idUSTRE80T1PH20120130|title=Obama says U.S., Georgia exploring free trade pact|first=Jeff|last=Mason|date=30 January 2012|work=Reuters|accessdate=2 April 2016|archive-date=24 September 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150924162005/http://www.reuters.com/article/2012/01/30/us-usa-georgia-trade-idUSTRE80T1PH20120130|url-status=dead}}</ref>. Gürcüstanı ziyarət edən Amerika vətəndaşlarına hazırda giriş üçün viza tələb edilmir. Vətəndaşlar ölkənin giriş nöqtələrində 90 günlük turizm vizası alaraq daxil ola bilirlər<ref>{{cite web|url=https://travel.state.gov/content/passports/english/country/georgia.html|title=Georgia|accessdate=2 April 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20150905132255/http://travel.state.gov/content/passports/english/country/georgia.html|archive-date=5 September 2015|url-status=dead|df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite web|title=Visa Information|url=http://www.timaticweb.com/cgi-bin/tim_website_client.cgi?SpecData=1&VISA=&page=visa&NA=US&AR=00&PASSTYPES=PASS&DE=GE&user=KLMB2C&subuser=KLMB2C|publisher=Timatic|accessdate=18 March 2014}}</ref>.

Ölkələr ikitərəfli investisiya müqaviləsi ilə yanaşı ikitərəfli ticarət müqaviləsi imzalamışlar. Gürcüstan «"Generalized System of Preferences program»" proqramı çərçivəsində ABŞ-a rüsumsuz bir çox mal ixrac edə bilər. 2006-cı ildən 2011-ci ilədək Amerika Millennium Challenge Corporation korparaqsiyası Gürcüstanda sahibkarlığın inkişafına kömək edir. 2006-cı ildə ölkələr arasında ticarət dövriyyəsi 369 milyon ABŞ dolları təşkil etmişdir<ref>[https://ustr.gov/about-us/policy-offices/press-office/press-releases/archives/2007/june/united-states-and-georgia-sign-trade-and-inv United States and Georgia Sign Trade and Investment Framework Agreement | United States Trade Representative]</ref>

Gürcüstan uzun müddətdir ki, [[Avropa İttifaqı|AB-nə]] üzv olmaq istəyir. 2014-cü ildə Gürcüstanla Sabitləşmə və Assosiasiya Sazişi bağlandı, həmin il Gürcüstan Avropa Gəmiçiliyinin Təhlükəsizliyi Təşkilatının (Eurocontrol) 40-cı üzvü oldu.<ref>Бахтуридзе З. З. Внешняя политика Грузии в контексте развития международных отношений на постсоветском пространстве. Диссертация на соискание учёной степени доктора политических наук. — СПб., 2016. — С. 312. Режим доступа: https://disser.spbu.ru/disser/dissertatsii-dopushchennye-k-zashchite-i-svedeniya-o-zashchite/details/12/791.html {{Wayback
| url = https://disser.spbu.ru/disser/dissertatsii-dopushchennye-k-zashchite-i-svedeniya-o-zashchite/details/12/791.html |date=20160416102035 }}</ref>

* [http://ng.ru/ideas/2004-10-13/1_burdzhanadze.html [[Nino Burcanadze|Nino Burcanadzenin]]nin intervyusu] {{ref-ru}}