Mərkəzi Asiya: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k 5.197.238.211 tərəfindən edilmiş redaktələr geri qaytarılaraq NMW03 tərəfindən yaradılan sonuncu versiya bərpa olundu. Teq: Geri qaytarma |
|||
Sətir 1:
{{mənbə azlığı}}
[[
'''Mərkəzi Asiya''' və ya '''Orta Asiya''' — Mərkəzi [[Asiya]]nın siyasi və coğrafi adlandırılması,
== Coğrafiyası ==
Sətir 8:
Mərkəzi Asiyada yüksək [[Pamir]], [[Tyanşan]] və [[Altay dağları|Altay]], [[Kunlun dağları|Kunlun]] dağ sistemləri ilə [[Turan ovalığı|Turan]] və Xəzərsahili ovalıqlarının düzənlik ərazilərinin qonşuluqda yerləşməsi regionun landşaftının olduqca rəngarəngliyinə səbəb olmuşdur. Düzənliklər iri səhralarla ([[Qobi]], [[Qaraqum]], [[Qızılqum]]) əhatə olunmuşdur. Şimal hissəsində çöl əraziləri üstünlük təşkil edir. Regionun okeanlardan uzaqda yerləşməsi onun iqlimini olduqca kontinentallaşdırır. Yayı isti və quraq, qışı soyuq və az qarlıdır. Mərkəzi Asiyada meşə azdır. Yalnız iki böyük çayı var ([[Sırdərya]] və [[Amudərya]]). Suvarma məqsədilə sularından həddindən artıq istifadə olunan (xüsusilə [[Qaraqum kanalı]] vasitəsilə) bu çayların suyu 1976-cı ildən başlayaraq demək olar ki, [[Aral gölü]]nə çatmır. Nəticədə göl quruyur və quruyan hissələrdə baş verən qum tufanları ətraf ərazilərə və əhalinin sağlamlığına böyük ziyan vurur.
Hazırda Xəzər dənizinin səviyyəsinin qalxması ilə yanaşı (
== Əhalisi ==
Mərkəzi Asiyada əhalinin milli tərkibi müxtəlifdir. Burada [[türk dili qrupu]]na aid olan [[özbəklər]], [[qazaxlar]], [[türkmənlər]], [[qırğızlar]], [[qaraqalpaqlar]], [[fars dil qrupu]]na aid olan [[taciklər]], həm də [[monqollar]] yaşayır. [[XIX əsr]]in axırlarında Mərkəzi Asiya ölkələrinin ([[Monqolustan]] istisna olmaqla) [[Rusiya imperiyası]]na birləşdirilməsindən sonra regiona [[ruslar]] və [[ukraynalılar]] axışaraq gəliblər. Mərkəzi Asiya ölkələri müstəqillik qazandıqdan sonra yerli olmayan əhalinin bir hissəsi (xüsusilə ruslar) öz vətənlərinə qayıdırlar. Vaxtilə bura sürgün olunmuş xalqlardan [[almanlar]] [[Almaniya]]ya köçürlər. Mərkəzi Asiyaya sürgün olunmuş xaqlar arasında [[azərbaycanlılar]] da var. Azərbaycanlılar əsasən Qazaxıstanın [[Taldi-Kurqan]] və [[Cambul]] vilayətlərində, [[Daşkənd]]də və regionun digər bölgələrində yığcam halda yaşayırlar.
Mərkəzi Asiyada əhalinin təbii artımı çox yüksəkdir. Təbii artıma görə ölkələr arasında dərin fərqlər var. Ən yüksək təbii artım [[Tacikistan]]da və [[Monqolustan]]da (ildə 3%), ən az isə [[Qazaxıstan]]dadır (ildə 0,5%). Regionun əhalisi olduqca qeyri-bərabər paylanmışdır. Dağətəklərində, dağarası vadilərdə və vahələrdə xüsusilə Özbəkistanın [[Əndican]], [[Fərqanə]], [[Daşkənd]] vilayətlərində (əhalinin orta sıxlığı 1
== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}
{{Mərkəzi Asiya ölkələri}}
| |||