Qaz: Redaktələr arasındakı fərq

{{digər məna|Qaz (dəqiqləşdirmə)}}

'''Qaz''' ({{dil-nl|gas}}) — maddənin əsas dörd aqreqat halından biridir. Qazları təşkil edən molekullar arasındakı məsafələr onların öz ölçülərindən çox-çox böyükdür. Onu təşkil edən hissəciklər (molekullar, atomlar və ionlar) bir-biri ilə çox zəif əlaqədədir. Qaz molekulları yerləşdikləri mühitdə-qabda, otaqda, havada fasiləsiz olaraq sərbəst hərəkət edir və hər yerə yayılır. Qaz molekulları hərəkət edərkən bir-biri ilə toqquşur. Bu zaman onların hərəkət istiqamətləri dəyişir və '''Xaotik (Qarma-qarısıq)''' olur. Qaz [[buxar]]dan fərqli olaraq tempratur təzyiqinin yüksəlməsi zamanı mayeyə çevrilmir. Bu əlamətə görə qaz buxardan fərqlənir.

 

 

* '''Karbon qazı''' — [[karbon]] 4-oksidin başqa adı, [[karbon]]<nowiki/>un baş oksidi; rəngsiz qaz<nowiki/>dır, sıxlığı 0,0019 q/sm3-dir, -56,6°C-də mayeləşir, 78,5°C-də d ə donur. Adi [[təzyiq]]<nowiki/>də -78,5°C-də [[maye]]<nowiki/>ləşmədən birbaşa bərkiyib qaraoxşar ağ kütləyə (“quru buz”a) çevrilir. 2000°C-dən yuxarı [[temperatur]]<nowiki/>da dissosiasiya olunaraq, karbon 2-oksidlə və [[oksigen]]ə ayrılır. [[Su]]<nowiki/>da nəzərə çarpacaq qədər (20°-də kütləcə 0,169%) həll olur və qismən reaksiyaya girib [[karbonat turşusu]] əmələ gətirir. Karbon qazı yanmır və yanmaya kömək etmir. Közərdilmiş [[Daş kömür|kömür]]<nowiki/>lə reaksiyadan (CO2 + C = 2CO) metallurgiyada geniş istifadə olunur. Mis 2-oksidin iştirakı ilə hidrogenlə reaksiyaya girib metana çevrilir. Havanın həcmcə 0,03%-i SO2-dir, hidrosferdə onun miqdarı 1,4 ⋅ 1014 tondur. [[Bitkilər]] [[fotosintez]] prosesində havadan CO2 alır. Karbon qazlı [[su]], [[pivə]] və [[şəkər]] istehsalında, “quru buz” hazırlanmasında, yanğının söndürülməsində və s. işlədilir. [[İnsan]] və [[Heyvanlar|heyvan]] [[orqanizm]]<nowiki/>ində CO2 [[tənəffüs]] və [[qan]] dövranının tənzimlənməsində iştirak edir. [[Hava]]<nowiki/>da [[karbon]] qazının normadan çox olması [[orqanizm]]ə zəhərləyici təsir göstərərək, hipoksiyaya səbəb olur. Tərkibində 1,535 CO2 olan [[hava]] ilə uzun müddət (bir neçə gün) nəfəs aldıqda qusma və başgicəllənmə başlayır. [[Karbon]] 2 6%-dən çox olduqda isə [[tənəffüs]] yavaşıyır, ürəyin fəaliyyəti zəifləyir və [[həyat]] üçün təhlükəli vəziyyət yaranır. Belə hallarda zəhərlənmiş adamı havaya çıxarmaq və süni [[tənəffüs]] vermək lazımdı.<ref>Məmmədov Q.Ş. Xəlilov M.Y. Ekoloqların məlumat kitabı. “Elm” nəşriyyatı. Bakı: 2003</ref>

 

==İstinadlar==