Səlcuq türkləri [[Oğuzlar|Oğuz]] soyununtürklərinin [[Qınıq]] boyunatayfasına mənsub olmuşlar. Bu boytayfa adını Türktürk sərkərdəsi olan Səlcuğun adından götürmüşdür. X əsrin IIikinci yarısında Türküstanda Qınıq boyunun başçısı Səlcuq bəy tərəfindən Oğuzoğuz tayfalarının ittifaqı yarandı. İslam dinini qəbul etmələri Türküstanda onların nüfuzunu daha da artırıdı.
Səlcuq bəyin vəfatından sonra Qəznəvi hökmdarları səlcuqilərisəlcuqları sıxışdırmağa başladılar. SəlcuqilərSəlcuqlar [[Qaraxanlılar]] və Qəznəvilər tərəfindən sıxışdırıldıqdan sonra qərbə doğru axışdılar. [[Azərbaycan]] və [[İran]] torpaqlarınıtorpaqların keçərəkkeçib Bizans torpaqlarına hücum etdilər. Daha sonra [[Van gölü]] hövzəsi, [[Naxçıvan]] və onun ətrafındakı Azərbaycan torpaqlarını nəzarət altına aldılar.
SəlcuqilərSəlcuqlar əvvəlcə İranın, [[Xorasan]] vilayətindəda məskunlaşdılar. 1038-ci ildə paytaxtı [[Nişapur]] şəhəri olan ilk SəlcuqiSəlcuq Türktürk dövləti yarandı. Səlcuğun nəvəsi [[Toğrul bəy]] (1040–1063) sultan elan olundu. SəlcuqilərSəlcuqlar Toğrulun dövründə daha da qüvvətləndilər və 1040-cı ilin maymayında ayında "[[Dəndənəkan döyüşü|Dəndənəkan]] döyüşü"-ndədöyüşündə [[Qəznəvilər dövləti|Qəznəvilər]] dövlətini məğlub etdilər. SəlcuqilərSəlcuqlar İran, Bizans, Cənubi Qafqaz, o cümlədən Azərbaycan ərazilərini işğal etmək məqsədilə paytaxtı 1043-cü ildə dövlətinNişapurdan paytaxtını Nişapur şəhərindən Rey şəhərinəReyə köçürdülər. 1048-ci ilin 18 sentyabr tarixindəsentyabrında isə Səlcuqilər ilə Səlcuq-Azərbaycan türkləri birləşərəkbirləşmiş Bizans, erməni və gürcü feodallarını darmadağın etdilər. Sultan Toğrulun dövründə bütün Xorasan, Xarəzm, Qərbi İran SəlcuqiSəlcuq türklərinin hakimiyyəti altına keçdi. Sultan Toğrul 1055-ci ildə Bağdad şəhəri dəda daxil olmaqla, [[İraq]]ı özünə tabe etdi və AbbasiAbbas xilafəti səlcuqilərdənSəlcuqlardan asılı vəziyyətə düşdü.
I1-ci Toğruldan sonra hakimiyyətə [[Alp Arslan]] (1063–1072) gəldi. Onun əsas məqsədi AnadoluAnadolunu vilayətini Türktürk torpaqlarına qatmaq idi. 1071-ci ilin avqustavqustunda tarixində "Malazgird döyüşü"-ndədöyüşündə səlcuqilərSəlcuqlar və Bizans ordusu üz-üzə gəldi: və bu döyüşdə səlcuqilərSəlcuqlar qalib gəldi, Səlcuqilər iləSəlcuqlarla Bizans imperiyası arasında 50 illik müqavilə imzalandı, Şərqi Anadolu torpaqları türklərə verildi. Bu münasibətlə Bağdad xəlifəsi Alp Arslanı təbrik edərək onu "İslamın nuru" adlandırdı.
[[I Məlikşah]]<nowiki/>-ın dövründə (1072–1092) səlcuqilərinsəlcuqların yeni ərazilər ələ keçirməsi prosesi başa çatdı. Məlikşahın dövründə dövlətinpaytaxt paytaxtı Rey şəhərindənReydən [[İsfahan]] şəhərinə<nowiki/>a köçürüldü. Məlikşahın dövründə ticarətin canlanması üçün vahid çəki, ölçü və pul sistemi tətbiq olunmuş, tacirlər bəzi rüsumlardan azad edilmişdir.
SəlcuqiSəlcuq dövləti I Məlikşahın və [[Nizamülmülk|Nizamülmülkün]] ölümündən sonra zəiflədi. Feodalların mərkəzi hakimiyyətə tabe olmamaq cəhdləri gücləndi. Uzun sürən ara müharibələri və ismaililərinİsmaililərin qiyamları dövlətin zəifləməsini daha da gücləndirdi. Sonuncu səlcuqiSəlcuq sultanı Səncərin (1118–1157) zamanı dövlətin ərazi bütövlüyü yenidən pozuldu və Səncərdən sonra Böyük Səlcuq imperatorluğu 1157-ci ildə Böyük Səlcuqi imperyası dağıldı. Onun ərazisində [[Konya]], [[Kirman]], [[Suriya]], [[İraq]] SəlcuqiSəlcuq sultanlıqları, [[Kiçik Asiya]] da bir sıra əmirliklər yarandı.
