Vikipediya

Kuma çayı: Redaktələr arasındakı fərq

Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 1:
{{Çay
|Adı = Kuma çayı
|Yerli adı =
|Şəkil =
|Şəklin izahı = =
|Şəklin ölçüsü = =
|Ölkə = {{RUS}}
|Region = [[Qaraçay-Çərkəz Respublikası|Qaraçay-Çərkəz]]/Stravropol diyarı/Kalmıkiya/[[Dağıstan]]
|Mənbəyi = Skalisti silsiləsinin şimal yamacı
|Mənbəyinin yüksəkliyi =
|Mənsəbi = [[Xəzər dənizi]]
|Mənsəbinin yüksəkliyi =
|Uzunluğu = 802
|Çayın meyilliyi =
|Su sistemi =
|Hövzəsi =
|Hövzəsinin sahəsi = 33500
|Qolu =
|Qolunun hövzəsi =
|Tökülən çay =
|Axan çay =
|Su sərfi = 12
|Şəffaflığı =
|Vəziyyəti =
|Yer xəritəsi qeydləri = {{Yer xəritəsi+|Qafqaz
| width = 300
| float = center
| caption = Kuma [[Qafqaz]]ın fiziki xəritəsində:<br />
[[Fayl:Blue 0080ff pog.svg|7px|]] {{coord|43|27|N|42|22|E|name=Kumanın mənbəyi}}<br />
[[Fayl:Blue pog.svg|7px|]] {{coord|44|06|N|46|26|E|name=Kumanın mənsəbi}}
| places =
{{coord|43|27|22|N|44|06|26|E|source:kolossus-ruwiki|display=it}}
{{Yer xəritəsi~|Qafqaz
{{Yer xəritəsi~|Qafqaz|lat_deg=44|lat_min=37|lon_deg=44|lon_min=14|mark=Blue 0080ff pog.svg|marksize=7|label_size=80|label=mənbəyi}}
| lat_deg = 44
{{Yer xəritəsi~|Qafqaz|lat_deg=46|lat_min=35|lon_deg=47|lon_min=33|mark =Blue pog.svg|marksize=7||label_size=80|label=mənsəbi}}
| lat_min = 37
| lon_deg = 44
| lon_min = 14
| mark = Blue 0080ff pog.svg
| marksize = 7
| label_size = 80
| label = mənbəyi
}}
{{Yer xəritəsi~|Qafqaz
|lat_deg = 46
|lat_min = 35
|lon_deg = 47
|lon_min = 33
|mark = Blue pog.svg
|marksize = 7
|
|label_size = 80
|label = mənsəbi
}}
}}▼
|Əlavələr = ▼
|Vikianbar =
}}
'''Kuma çayı''' ({{lang-kbd|Гум}},{{lang-krc|Къум}}<ref>{{kitab3
▲ |Əlavələr =
|Vikianbar автор = Хапаев С. = А.
| заглавие = Географические названия Карачая и Балкарии
▲}}
| ответственный =
'''Kuma çayı''' ({{lang-kbd|Гум}},{{lang-krc|Къум}}<ref>{{kitab3|автор=Хапаев С. А.|заглавие=Географические названия Карачая и Балкарии|ответственный=|год=2013 |издание=|место=|издательство=|страницы=220|страниц=576|isbn=978-5-91075-015-3}}</ref>, {{lang-ce|ГӀум-хи}}<ref>{{kitab3 |автор = Сулейманов, Ахмад Сулейманович |заглавие = Топонимия Чечни |ответственный = Ред. Т. И. Бураева |ссылка = https://books.google.ru/books?id=fkwMAQAAMAAJ&dq=топонимия+чечни+2006&hl=ru&sa=X&ved=0ahUKEwjcjNDKgJTaAhWLFiwKHWZFDuYQ6AEIKDAA |место = Грозный |издательство = ГУП "Книжное издательство" |год = 2006 |тираж = 5000 |страниц = 711 |страницы = 362 |isbn = 5-98896-002-2 |ref = Сулейманов |язык = ru}}</ref>, {{lang-kum|Кум}}) — [[Şimali Qafqaz|Şimali Qafqazda]] çay. Uzunluğu 802 km, hövzəsi 33,5 min km²-dir. Kuma çayının əsas qolları: sağ qoları - Podkumok, Zolka, Darya; sol qolları - Surkul, Suxoy və Sulu Karamık, Tomuzlovka, Buyvola çaylarıdır.
| год = 2013
| издание =
| место =
| издательство =
| страницы = 220
| страниц = 576
| isbn = 978-5-91075-015-3
}}</ref>, {{lang-ce|ГӀум-хи}}<ref>{{kitab3
| автор = Сулейманов, Ахмад Сулейманович
| заглавие = Топонимия Чечни
| ответственный = Ред. Т. И. Бураева
| ссылка = https://books.google.ru/books?id=fkwMAQAAMAAJ&dq=топонимия+чечни+2006&hl=ru&sa=X&ved=0ahUKEwjcjNDKgJTaAhWLFiwKHWZFDuYQ6AEIKDAA
| место = Грозный
| издательство = ГУП "Книжное издательство"
| год = 2006
| тираж = 5000
| страниц = 711
| страницы = 362
| isbn = 5-98896-002-2
| ref = Сулейманов
| язык = ru
}}</ref>, {{lang-kum|Кум}}) — [[Şimali Qafqaz]]da çay. Uzunluğu 802 km, hövzəsi 33,5 min km²-dir. Kuma çayının əsas qolları: sağ qoları — Podkumok, Zolka, Darya; sol qolları — Surkul, Suxoy və Sulu Karamık, Tomuzlovka, Buyvola çaylarıdır.
 
== Etimologiyası ==
Çayın adı əsasən türkcə "kum" sözündən("qum") əmələ gəlmişdir. Kuma çayı şağı axarlarında, həqiqətən də qumların arasından axır. XI-XIIIXI–XIII əsrlərdə [[Kumanlar|Kumanların]] ərazisi boyunca axırdı, buna görə də bəziləri çayın adını Kumanların öz adı ilə-"Kumanlar" ilə eyniləşdirirlər.
 
== Xarakteristikası ==
Kuma, [[Qaraçay-Çərkəz Respublikası]]nın Resp şərqində, Skalisti silsiləsinin şimal yamacından qaynaqlanır. [[Mineralnıye Vodı|Mineralnıye Vodıya]]ya qədər Kuma çayı bol sulu dağ çayıdır. Çay düzənliyə çıxmaqla bir çox [[yerik|yeriklə]] ilə sakit xarakter qazanır. [[Xəzər ovalığı|Xəzər ovalığına]]na girərkən Kuma çayı [[Neftekumsk]] şəhərində bir qayda olaraq, [[Xəzər dənizi|Xəzər dənizinə]] tökülənə qədər bir neçə qola bölünür.<ref>[http://rims.unh.edu/data/station/station.cgi?station=6338 ArcticRIMS -— La Kouma à Boudennovsk ]</ref>
 
Çay əsasən atmosfer yağıntıları ilə qidalanır. Suvorovskaya kəndi yaxınlığında çayın orta illik su sərfi 10-1210–12 m³/s-dir. Kuma çayının suyu hədsiz çox bulanıqdır. Çayın suyundan Terek-Kum və Kum-Manıç kanalları vasitəsilə suvarmada çox geniş istifadə olunur. Orta və aşağı axınlardakı axın Otkaznenskoye su anbarı (Otkaznoe kəndi yaxınlığında) tərəfindən tənzimlənir. Çayın suyu yay aylarında azalır.
 
Çayın suyu noyabrın sonu -— dekabrın əvvəlində donur, martın əvvəlinə qədər davam edir. Keçmişdə yüksək bahar daşqınları Kuma çayı üçün xarakterik idi. Nəticədə ətraf ərazilərə ciddi ziyan dəyirdi.
 
== Ətrafındakı qəsəbələri ==
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/wiki/Kuma_çayı"