16:16, 1 yanvar 2022 tarixindəki versiya redaktə Verman1 (müzakirə \| töhfələr) Avtopatrullar, Təcrübəli istifadəçilər, Səhifə addəyişdiriciləri, Rolbakerlər 29.585 redaktə k Reverted edits by Karabakh-AZ (talk) to last version by Eldarado: Mənbə göstərin Teqlər: Geri qaytarma SWViewer [1.4] ← Əvvəlki redaktə		12:38, 2 yanvar 2022 tarixindəki versiya redaktə əvvəlki halına qaytar Karabakh-AZ (müzakirə \| töhfələr) 383 redaktə Verman1 (müzakirə) tərəfindən edilmiş 6262472 nömrəli redaktə geri qaytarıldı Teq: Geri qaytarma Sonrakı redaktə →
Sətir 1: [[Fayl:Processing gold.jpg\|thumb\|257x257px\|[[Əritməklə emal\|Əritmə]]; əksər metalların lazımi miqdarda əldə edilməsi üçün əsas addımdır.]] ~~[[İmage:Adolf Friedrich Erdmann von Menzel 021.jpg\|thumb\|upright=2\|Dəmir istehaslı (1875)]]~~ '''Metallurgiya''' — [[Ərinti\|ərintilər]] adlanan [[metal]] elementlərinin, onların metallararası birləşmələrinin və qarışıqlarının fiziki və kimyəvi davranışını öyrənən elm və mühəndislik sahəsi. Metallurgiya, metalların elm və texnologiyasını; yəni metalların istehsalı üçün elmi üsulların və mühəndisliyin tətbiqini əhatə edir. Metallurgiya metal emalı sənətindən fərqlənir. Metal emalı, texniki inkişaf üçün metallurgiyaya söykənir. Metallurgiya ilə məşğul olan mütəxəssis metallurq adlanır. '''Metallurgiya''' — [[metal]]ların, həmçinin vacib yarımmetalların və qeyri metalların yerdən, filizlərdən, duzlardan çıxarılması və istifadə olunması üçün tətbiq olunan üsullar toplusudur. Metallurji cəhətdən qiymətli kimyəvi elementlərin təbii qazıntılardan ayrılması [[Fayl:Pouring gold.jpg\|alt=\|thumb\|255x255px\|[[Tökmə]]; əridilmiş qızılın qəlibə tökülməsi. Qızıl 1968-ci ilə qədər Nikaraqua, Siuna yaxınlığındakı La Luz Qızıl Mədənində ''(şəkildə)'' emal edilmişdir.]] ~~mədənçilərin işinə aid edilir.~~ Metallurgiya elmi, adətən, iki geniş kateqoriyaya ayrılır: kimyəvi metallurgiyaya və fiziki metallurgiyaya. Kimyəvi metallurgiya əsasən metalların reduksiyası və oksidləşməsi, metalların kimyəvi xüsusiyyətləri ilə məşğul olur. Kimyəvi metallurgiyanın öyrəndiyi mövzulara mineral emalı, metalların çıxarılması, termodinamika, [[elektrokimya]] və kimyəvi aşınma ([[korroziya]]) daxildir. Bunun əksinə olaraq, fiziki metallurgiya metalların mexaniki, fiziki xassələrinə və metalların fiziki göstəricilərinə diqqət yetirir. Fiziki metallurgiyada öyrənilən mövzulara [[kristalloqrafiya]], materialın xarakteristikası, mexaniki metallurgiya, faza çevrilmələri və qüsurların yaranma mexanizmləri daxildir. Tarixən, metallurgiya əsasən metalların istehsalına diqqət yetirmişdir. Metal istehsalı metal çıxarmaq üçün filizlərin emalı ilə başlayır və ərintiləri hazırlamaq üçün metalların qarışdırılmasını əhatə edir. Metal ərintiləri çox vaxt ən azı iki müxtəlif metal elementin qarışığıdır. Bununla belə, tətbiq üçün uyğun xüsusiyyətlərə nail olmaq üçün ərintilərə tez-tez qeyri-metal elementlər əlavə olunur. Metal istehsalının tədqiqi qara və əlvan metallurgiyaya bölünür. Qara metallurgiyaya dəmir əsaslı proseslər və ərintilər daxildir, əlvan metallurgiya isə digər metallara əsaslanan prosesləri və ərintiləri əhatə edir. Qara metalların istehsalı dünyadakı metal istehsalının 95%-ni təşkil edir. [[Mis]] və bürünc alətlər tarixdə ilk metallurji işlərə dəlalət edir. Buradan təməlini götürən metallurgiya ilk sobaların yaradılmasından, XVIII əsrdə poladlar üçün domna sobalarının tətbiqinə qədər olan uzun inkişaf yolu keçmişdir. Polad dövrü və XX əsrdə yeni metalların kəşfi insanların həyat tərzinin tərkib hissəsinə çevrilmişdir. Müasir metallurqlar həm inkişaf etməkdə olan, həm də ənənəvi sahələrdə materialşünas alimlərlə və digər mühəndislərlə birlikdə fənlərarası komandanın bir hissəsi şəklində işləyirlər. Bəzi ənənəvi sahələrə mineral emalı, metal istehsalı, metal işləmə, qüsurların analizi və metalların birləşdirilməsi (o cümlədən qaynaq, sərt birləşmə və lehimləmə) aiddir. Metallurqlar üçün inkişaf edən sahələrə [[nanotexnologiya]], [[ifratkeçiricilər]], kompozitlər, biotibbi materiallar, elektron materiallar ([[Yarımkeçirici\|yarımkeçiricilər]]) və səth mühəndisliyi daxildir. Qədim Çində metallurgiya ilə birbaşa yaxud dolayı yolla əlaqəsi olan bir çox tətbiqlər, təcrübələr və qurğular mövcud idi, məsələn, metaləritmə sobası, çuqun, hidravlik güclə işləyən çəkiclər və ikiqat fəaliyyət göstərən pistonlu körüklər kimi yeniliklər. Qədim təcrübələrə əsaslanan metallurgiya inkişaf edərək müasir texnologiyaya çevrilmişdir. Hələ XIX əsrdə qara və əlvan metallar fərqləndirilməyə başlayır. Texnikanın inkişafı bu iki sahənin inkişafına təkamül vermişdir. Bu inkişaf həm də ilkin materialın tam məhsula qədər hazırlanma prosesində iştirak edən metalşünaslıq kimya, maşınqayırma, materialşünaslıq kimi başqa sahələri də əhatə edir. [[Kateqoriya:Metallurgiya]]

Metallurgiya: Redaktələr arasındakı fərq