I Məhəmməd ibn Əbdürrəhman: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
|||
Sətir 2:
== Həyatı ==
Məhəmməd ibn Əbdürrəhman [[822]]-ci ildə [[Kordova (İspaniya)|Kordova]]<nowiki/>da dünyaya gəldi. Atası [[Kordova əmirliyi|Əndəlüs əmiri]] [[II Əbdürrəhman]], anası isə onun xanımlarından Nəhdizdir. Əsir düşən Haris ibn Bəzki xilas etmək məqsədilə atasının əmriylə [[Tudela]] qalası üzərinə göndərildi. Ardından üsyançı Musa ibn Qasini sülhə məcbur etdi və [[842]]-ci ilin mayında Pamplona şəhərini ələ keçirdi. Ancaq Musa ibn Qasi yenidən ayaqlandı. Bu səbəblə [[844]]-cü ildə Məhəmməd yenidən üsyançı Musa ibn Qasinin üzərinə göndərildi. [[Tudela]] qalası yenidən mühasirəyə alındı və bu dəfə üsyan rəhbəri ələ keçirildi. Ardından [[846]]-cı ildə Leon şəhəri mühasirəyə alınıb yağmalandı.
Bu uğurları səbəbilə atası tərəfindən vəliəhd elan edilən Məhəmməd onun vəfatının ardından [[Kordova (İspaniya)|Kordova]]<nowiki/>ya döndü və [[22 sentyabr]] [[852]]-ci ildə taxta çıxdı. Əmir Məhəmməd bir yandan ölkə daxilindəki üsyanları yatırmaqla, digər yandan isə şimaldakı xristian krallıqlar üzərinə səfər tərtib etməklə məşğul oldu. Bunlar arasında [[Asturiya]] və [[Navarra]] krallıqları xüsusilə hədəf seçildi. [[852]]-ci ildə [[Alava vilayəti|Alava]] ətrafındakı bəzi qalalar və [[franklar]]<nowiki/>ın əlindəki [[Barselona]]<nowiki/>ya yaxın bəzi mərkəzlər ələ keçirildi. Rəvayətə görə, bu səfərlərdən əldə olunan qənimətlərin beşdə bir hissəsi [[Saraqosa|Saraqossa]] məscidinin genişləndirilməsi üçün sərf edilmişdir. Əmir Məhəmməd [[860]]-cı ildə [[Navarra]] krallığına yönələrək paytaxtı Pamplona və ətraf bölgələrinə səfər tərtib etdi. Bu səfərlə bölgədəki bir çox şəhər və qala ələ keçirildi. Hətta [[Navarra]] kralının oğlu Fortun əsir alınmış, [[Kordova (İspaniya)|Kordova]]<nowiki/>ya gətirilərək 20 il boyunca burada həbs tutulmuşdur. [[9 avqust]] [[865]]-ci ildə çıxılan və əmirin böyük oğlu [[I Münzir ibn Məhəmməd|Münzir]]<nowiki/>in rəhbərlik etdiyi bu səfərlə [[Qalisiya]] bölgəsindəki bir çox qala işğal edildi, çox sayıda düşmən əsgəri öldürüldü. Ancaq [[Asturiya]] kralının sərhəd bölgələrində davam etdirdiyi hərbi fəaliyyət səbəbilə Əmir Məhəmməd bölgəyə dəniz yoluyla yeni bir səfər tərtib etməyə qərar verdi. Bu məqsədlə [[879]]-cu ildə [[Qalisiya]]<nowiki/>ya göndərilən donanma [[Atlantik okean|Atlantik okeanı]]<nowiki/>nda çıxan fırtına səbəbilə heç bir hərbi uğur qazanmadan geri döndü.
[[Əndəlüs tarixi|Əndəlüs]]<nowiki/>ə ilk dəfə atasının səltənətində hücum edən [[vikinqlər]]<nowiki/>in növbəti hərbi ekspedisiyaları Əmir Məhəmməd səltənətində baş tutdu. [[859]]-cu ildə 60-dan çox gəmiylə [[Sevilya]]<nowiki/>ya gələn [[vikinqlər]] heç bir qənimət əldə etmədən geri çəkilsələr də, bölgəni tərk etmədilər. Cəbəllütariq sahillərinə gələrək bölgəni yağmalayıb, buradakı məscidi yandırdılar. Ardından [[Mursiya (şəhər)|Mursiya]]<nowiki/>ya gedən vikinqlər yenə qənimət əldə edə bilmədilər və xeyli sayıda gəmiləri darmadağın edilmiş şəkildə bölgəni tərk edib qaçdılar.
Əmir Məhəmməd dönəmində [[Kordova (İspaniya)|Kordova]]<nowiki/>da başlayıb [[Toledo]]<nowiki/>ya qədər uzanan xristian fədailəri hərəkatı adlı üsyan nəzarət altına alındı. [[İslam]]<nowiki/>ı sonradan qəbul edən yerli əhali başda olmaqla, [[Ərəblər|ərəb]] və [[Bərbərlər|bərbər]] tayfalarının yaşadığı bir çox bölgədə üsyanlar başladı. Bunlardan ən önəmliləri [[Toledo]] və [[Merida (İspaniya)|Merida]]<nowiki/>da çıxan kəndli üsyanlarıyla Ömər ibn Həfsun üsyanıdır. Taxta çıxdığı [[852]]-ci ildə [[Toledo]] əhalisi ayaqlandı və şəhər mərkəzini ələ keçirib ərəblərin böyük hissəsini qılıncdan keçirdi. Əmir Məhəmməd bu üsyanı yatırmaq üçün şəxsən öz idarəsindəki orduyla bölgəyə gəldi. Üsyan yatırılsa da, [[854]]-cü ildə şəhər əhalisi yenidən ayaqlandı. Ancaq əmirin yenidən bölgəyə gəlməsiylə, əhali aman diləyib itaət etdi. Bölgədə sülh təmin edilsə də, şəhər əhalisi mərkəzi hakimiyyətə qarşı Leon krallığı ilə ittifaq qurmuşdu. Əmir Məhəmmədin təcrübəsiz şəxsləri vəzifəyə gətirməsi, [[Bərbərlər|bərbər]] tayfalarını və [[İslam]]<nowiki/>ı sonradan qəbul edən yerli əhalini sıxışdıraraq ərəbləri bölgədə üstün mövqeyə yüksəltməsi, davam edən quraqlığa baxmayaraq əmirin vergiləri artırması bu üsyanların əsas səbəbi olaraq göstərilir. Şimaldakı xristian kralları da bu üsyanların böyüməsinə dəstək verdilər. Belə ki, [[875]]-ci ildə [[Merida (İspaniya)|Merida]]<nowiki/>da başlayan üsyan [[Asturiya|Asturiya kralı]] III Alfonso tərəfindən dəstəklənmişdir. Üsyanın böyüməməsi məqsədilə Əmir Məhəmməd [[Badaxos vilayəti|Badaxoz]] şəhərinin idarəsini üsyan rəhbəri Əbdürrəhman ibn Mərvana verməyi qəbul etdi.
Əmir Məhəmməd dönəminin sonlarında meydana çıxan Ömər ibn Həfsun üsyanı [[Əndəlüs tarixi]]<nowiki/>nin ən mühüm üsyan hərəkatı olaraq dəyərləndirilir. İbn Həfsun ətrafına topladığı 40 nəfərlə birlikdə Bobastro qalasını ələ keçirdi və [[880]]-ci ildə mərkəzi hakimiyyətə qarşı üsyan başlatdı. Əmir Məhəmmədin bu üsyanı yatırmaq məqsədilə göndərdiyi ilk ordunun məğlub olmasının ardından İbn Həfsun xalqın gözündə etibar qazandı və tərəfdarlarının sayı qısa zamanda artdı. [[Qranada]] və [[Malaqa]] bölgələrini də ələ alan İbn Həfsun çox keçmədən gücünü itriməyə başladı və Bobastro qalası ələ keçirildi. İlk öncə əsir düşən İbn Həfsun daha sonra dövlət xidmətinə alındı və əmirin ən yaxın adamlarından birinə çevrildi. Əmirin [[883]]-cü ildə III Alfonso üzərinə tərtib etdiyi səfərə qatıldı. Ancaq onun sədaqəti çox uzun çəkmədi və [[886]]-cı ildə yenidən ayaqlandı. Əmir Məhəmməd bu dəfə oğlu [[I Münzir ibn Məhəmməd|Münzir]] rəhbərliyində bir ordu göndərsə də, əmirin ani ölümü səbəbilə ordu yoldan geri döndü. Belə ki, Əmir Məhəmməd [[5 avqust]] [[886]]-cı ildə vəfat etdi və oğlu [[I Münzir ibn Məhəmməd|Münzir]] onun yerinə taxta çıxdı.
== Mənbə ==
| |||