Azərbaycan mədəniyyəti: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
|||
Sətir 5:
XIV–XV əsrlərdə [[Azərbaycanlıların etnogenezi|Azərbaycan türk etnosunun formalaşmağa başlaması]] ilə Azərbaycan mədəniyyəti ortaya çıxır. İlk dövrlərdə stabil mərkəzləri olmayan bu mədəniyyəti [[Osmanlı imperiyası|Osmanlı mədəniyyəti]]ndən fərqləndirmək çətin idi. XV əsrdə Azərbaycan mədəniyyətinin iki mərkəzi formalaşır: [[Cənubi Azərbaycan]] və [[Qarabağ|Aşağı Qarabağ]]. XVI–XVIII əsrlərdə bu mədəniyyət mərkəzlərinin formalaşması başa çatır. XIV–XV əsrlərdəki Azərbaycan mədəniyyətinin mənbəyindən danışılanda yadda saxlanmalıdır ki, [[Azərbaycan ədəbiyyatı]]{{Bax|#Azərbaycan ədəbiyyatı|1}} və mədəniyyətin digər hissələri ayrılmaz surətdə [[Azərbaycan dili|dil]]{{Bax|#Dil|1}} ilə bağlıdır. Maddi mədəniyyət isə əhalinin [[azərbaycanlılaşma|türkləşməsi]]ndən sonra belə ənənəviliyini qorumuşdur. Müstəqil olduqdan sonra Azərbaycan mədəniyyətinin [[İran mədəniyyəti]] və [[Ərəblər|Ərəb mədəniyyəti]] ilə güclü əlaqələri saxlanmışdır. Onların ortaq dini və mədəni-tarixi ənənələri vardır.<ref name="merkez" /> Müxtəlif mənbələrdə Azərbaycan [[Qafqaz]] və İslam mədəniyyət mühitlərinin daxilində götürülür.<ref>David E. Hunter und Phillip Whitten (Hrsg.): Encyclopedia of Anthropology. Harper and Row, Publishers, New York u.a. 1976. ISBN 0-06-047094-1, S. 104–111.</ref><ref>Huntington's 1996 "Clash of Civilizations" (p. 26)</ref> Hal-hazırda, 6 müstəqil türk dövlətindən biri olaraq, Azərbaycan [[Türk Şurası]] və [[Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti Təşkilatı]]nın aktiv üzvüdür.
Arxeoloji tapıntılar və müasir dövrə qədər gəlib çatmış maddi abidələr Azərbaycan ərazisində qədim dövrdə ([[Qobustan petroqlifləri]]), həmçinin [[Qafqaz Albaniyası]] dövründə ([[Qum bazilikası]] və [[Ləkit məbədi]]) mədəniyyətin inkişaf etdiyini göstərir.{{sfn|The Grove Encyclopedia of Islamic Art and Architecture|2009|pp=237}} [[Azərbaycanda İslam]]ın yayılmasıyla [[İslam mədəniyyəti]] inkişaf edir, [[Azərbaycandakı məscidlərin siyahısı|məscidlər]], [[mədrəsə]]lər, [[Azərbaycan türbələrinin siyahısı|türbələr]] tikilir, əsasən dekorativ incəsənətin ornamental forması inkişaf edir. XVI əsrdə Azərbaycan türkləri [[Səfəvilər imperiyası]]nı qurur.<ref name="iranica-iran-peoples"/> XIX əsrdə Azərbaycanın [[Rusiya imperiyası|Rusiya]]nın tərkibinə daxil olmasıyla burada yaşayan insanlar Rusiya mədəniyyəti ilə və onun vasitəsilə də dünya mədəniyyəti ilə tanış olurlar. XIX əsrin sonu-XX əsrin əvvəlləri Azərbaycanda mədəni Renessans dövrü baş verir (milli oyanış, [[Azərbaycan əlifbası|latın əlifbası]] layihəsi, [[Azərbaycan mətbuatı|milli mətbuat]] və s.). [[Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikası|Sovet Azərbaycanı]] dövründə Azərbaycan mədəniyyətinin inkişafında əsaslı dəyişiklik baş verir.<ref name="Художественная энциклопедия" /> XXI əsrdə isə Azərbaycan mədəni baxımdan müasirləşir.
Azərbaycan İslam dünyasında [[Azərbaycan teatrı|milli teatr]]ın, [[Azərbaycan operası|opera]]nın, [[Bakı Dövlət Universiteti|qərb tipli universitetin]] və [[Azərbaycanda balet|baletin]] əsasının qoyulduğu ilk ölkədir. [[Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti]] İslam dünyasında ilk [[Sekulyarizm|dünyəvi]] demokratik dövlətlərdən biri, həmçinin İslam ölkələri arasında qadınlara səsvermə hüququ verən ilk dövlətdir.<ref>{{cite news
Sətir 16:
| archive-url = https://web.archive.org/web/20130418104957/http://www.silkroadstudies.org/new/docs/Silkroadpapers/0610Azer.pdf
| url-status = dead
}}</ref>Azərbaycanda [[UNESCO]] tərəfindən qeydə alınmış 3 [[Azərbaycanda YUNESKO-nun Ümumdünya irsi obyektlərinin siyahısı|Ümumdünya irsi]], 15 [[Azərbaycanda YUNESKO-nun qeyri-maddi mədəni irs siyahısı|qeyri-maddi mədəni irs]], 2 [[Azərbaycanda YUNESCO-nun "Dünyanın yaddaşı" obyektlərinin siyahısı|əlyazma toplusu]], 3 yaradıcı şəhər var.{{Bax|#Mədəni irsin qorunması|1}}
{{Azərbaycan mədəniyyəti əhatə dairəsi}}
| |||