Sink: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur Teq: 2017 viki-mətn redaktoru |
k texniki düzəlişlər |
||
Sətir 27:
== Adlandırılması ==
Rus dilinə metalın adını [[Mixail Lomonosov]] alman dilindəki zink sözündən yaradaraq daxil edib. Metalın almanca adı ehtimal ki, qədim alman tinka – “ağ” sözündəndir. Geniş yayılmış sink preparatı – ZnO (əlkimyaçıların “fəlsəfi yunu”) ağ rənglidir. Digər ehtimala görə almanca adı zinke sözündəndir – “diş, tiyə” (çəngəldə, qrabeldə və s.): sink bərkidikdə dişəbənzər kristallar əmələ gətirir. Alman dilində oxşar sözlər var: zinne – “divarın dişləri”, zahn – diş (ağızda), zant – “diş” (altlıqda). Sinkit (əlavələrə rəng almış sink oksid) kristalları da dişlər əmələ gətirir.
== Tətbiq sahəsi ==
Sinkin xeyli geniş yayılmış mineralı sfaleritdir (sink sulfiddir). Digər [[metal]]larla müqayisədə çox sayda ərinti quruluşuna malikdir. [[Avtomobil]], [[elektrik]] və təchizat [[Sənaye|sənayələrində]] istifadə olunan [[tökmə]] qəliblərinin [[İstehsalat|istehsalında]] da sink vardır. [[Dəmir]] və bənzəri metalların, [[korroziya]]ya qarşı tədbir məqsədiylə də istifadə edilir. Sink [[Oksidlər|oksid]]; boya, [[printer]] [[mürəkkəb]], [[sabun]], [[Toxuculuq|toxuculuq məhsulları]], [[elektron]] [[alət]]lər, rezin [[məhsul]]ları, yer [[Örtükçəkmə|örtükləri]], plastik və kosmetik [[məhsul]]lar kimi gündəlik həyatımızın müxtəlif tamamlayıcılarında qarşımıza çıxmaqdadır. Sink [[Sulfatlar|sulfit]] fluoressensiya xüsusiyyətə malikdir və parlaq siferblatların, fluoressensiya lampaların, X-şüası və [[televiziya]] ekranlarının istehsalında istifadə edilir. [[Heyvanlar]]ın bəslənməsində də əhəmiyyətli bir yer tutmaqdadır.Həmçinin bu metal özunə maqnit qüvvəsi çəkir.Sink əhəmiyyətli mikroelementdir, onun bitkilərdə miqdarı orta hesabla 0,003% (kütlə ilə) miqdarındadır. O, hüceyrədə 30 ferment sistemini aktivləşdirir. Göbələklər (xüsusən də zəhərli göbələklər) şibyələr, iynəyarpaqlı bitkilər sink ilə zəngin olur. Bitkilərdə nəfəsalma, zülal və nuklein mübadiləsi ilə yanaşı sink inkişafı tənzimləyir, triptofan aminturşularının əmələ gəlməsinə təsir edir, qibberenlinlərin miqdarını artırır.
[[
{{wide image|The Zinc Works and Incat.jpg|hündürlük=200px|izahı=Tarixən Derwent çayındakı yüksək metal səviyyələrinə görə məsuliyyət daşıyan [101] Lutanada sink işləyir, Tasmaniyadakı ən böyük ixracatçıdır, dövlətin ÜDM-nin 2,5% -ni təşkil edir və ildə 250.000 tondan çox sink istehsal edir. [102]}}
Sətir 75:
ZnCl2 – [[sink xlorid.]]
[[
[[
ZnCO3 – [[sink karbonat]], [[smitsonit]]
Sətir 103:
Sink filizləri polimetallik və mis kolçedanı yataqlarının tərkib hissəsidir, az-az hallarda sərbəst yataqlar əmələ gətirir.
[[
== Fiziki xassələri ==
Təmiz halda — gümüşü-ağ metaldır. Otaq temperaturunda kövrəkdir, plitə büküldükdə kristalitlərin sürtünməsi səbəbindən çatlama eşidilir (adətən "[[Qalay ağlaması
Çirklər, hətta kiçik olanlar da sinkin kəskin artmasına səbəb olur.
Sinkdəki yük daşıyıcılarının daxili konsentrasiyası 13.1 {{e | 28}} m <sup> −3 </sup> dir.
Sətir 132:
Qızdırıldıqda, sink halogenlərlə reaksiya girir və ZnHal <sub> 2 </sub> halogenidləri əmələ gətirir. Fosforla sink Zn <sub> 3 </sub> P <sub> 2 </sub> və ZnP <sub> 2 </sub> fosfidləri əmələ gətirir. Kükürd və onun analoqları ilə - selen və tellur - müxtəlif halsogenidlər, ZnS, ZnSe, ZnSe <sub> 2 </sub> və ZnTe əmələ gətirir.
Sink hidrogen, azot, karbon, silikon və bor ilə birbaşa reaksiya girmir. Nitrid Zn <sub> 3 </sub> N <sub> 2 </sub> sinkin ammiakla 550-600
Sulu məhlullarda sink ionları Zn <sup> 2+ </sup> aquakomplexlər əmələ gətirir. [Zn(H<sub>2</sub>O)<sub>4</sub>]<sup>2+</sup> və [Zn(H<sub>2</sub>O)<sub>6</sub>]<sup>2+</sup>.
| |||