Azərbaycanda sufizm: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 11:
[[Azərbaycan]]da təsəvvüfün tarixində dair mənbələrə nəzər salındığında Azərbaycanda təsəvvüf hərəkatının X əsrdən başladığı görülür. Təsəvvüf tarixçiləri tərəfindən təsəvvüfi dövr deyə adlandırılan adları tez-tez xatırlanan məşhur azərbaycanlı sufi alimlər var. Onlardan [[Əbu Hüseyin Dündari-Şirazi]], [[Hüseyin ibn Yəzdinyar]], [[Əbu Həsən]], [[Əbu Züra]], [[Əbu Abbas]], [[Əbu Səid Abdal Bakuvi]], [[Əli ibn Məhəmməd ibn Abdullab Bakuvi]], [[Hüseyin Şirvani]], [[Əbu Abbas Əhməd]], [[Əxi Fərəc Zəncani]], [[Baba Fərəc]], [[Xacə Məhəmməd Xoşnam]], [[Hüseyin Mərəndi]], [[İbrahim Təbrizi]], [[Əbülfərəc Əbülvahid Varsani]], [[Səid Bərdəyi]], [[Əbubəkr Əbhəri]] və digər bir çox sufi alimləri göstərmək mümkündür. Bu dövrün sonuncu mühüm şəxsiyyəti [[Əbdülqahir Sührəverdi]]dir.
XII əsr Azərbaycan təsəvvüfündə təriqətlər dövrünün başlanğıcıdır. Bu dövrdə ilk qurulan təriqətlər arasında azərbaycanlı sufilərin əsasını qoyduqları təriqətlər aparıcı mövqeyə malikdir. Belə ki, [[Azərbaycan]] bu dövrdən etibarən təriqətlər mərkəzi halına gəlmişdi. Bir təsəvvüf hərəkatı olan [[əxilik|əxiliy]]in [[Anadolu]] qolu, təriqətlərdən [[sührəverdilik]], [[hürufilik]], [[zahidilik]], [[səfəvilik]], [[xəlvətilik]] və xəlvətiliyin qolları [[rövşənilik]] və [[gülşənilik]] təriqətləri [[Azərbaycan]]da doğulmuş və buradan bütün [[İslam]] aləminə yayılmışdır.Yəsəvilik və nəqşibəndilik kimi təriqətlər də Azərbaycanda geniş yayılmışdı. Ümumiyyətlə təsəvvüf tarixi araşdırılarkən görülür ki, İslam aləmində yayılmış təriqətlər və sufi cərəyanlarının bir neçəsi Azərbaycan mənşəlidir. Orta əsrlərdə də bu cərəyan və təriqətlər inkişaf edən xəttlə yüksəlmiş və həmin təriqətlərdən yüzlərlə qollar ayrılmışdır.
Azərbaycan təsəvvüfünün tarixini araşdıran [[Mehmet Rıtım]] qeyd edir ki, XIX əsr Azərbaycan təsəvvüf tarixində yeni bir dövr sayıla bilər. Bu dövrdə kürdəmirli [[İsmayıl Şirvani]] adlı önəmli bir şəxsiyyətin ortaya çıxdığını görürük. [[1817]]-ci ildə [[Bağdad]]da [[Mövlana Xalid]]dən icazə alaraq [[Kürdəmir]]ə gəlmiş, [[1826]]-cı ildə [[Çar Rusiyası]]nın təzyiqi ilə [[Azərbaycan]]dan çıxarılana qədər burada nəqşibəndi şeyxi kimi fəaliyyət göstərmişdir. [[Nəqşibəndilik]] [[Şeyx İsmayıl]]ın müridləri vasitəsiylə bütün [[Qafqaz]]a yayılmış və [[müridizm]] axının formalaşmasına təsir edərək, [[İmam Qazi Məhəmməd]] və [[Şeyx Şamil]]in rəhbərliyi altında rus hakimiyyətini bu coğrafiyada illərlə narahat etmişdir.
[[Kateqoriya:Fəlsəfə]]
| |||