Azadfikirlilik: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
+ Teq: 2017 viki-mətn redaktoru |
ce |
||
Sətir 1:
[[Fayl:Pansy aka.jpg|250px|thumb|right|Kəpənəkgülü azadfikirliliyin simvoludur.]]
'''Azadfikirlilik''' — [[Din|dini]] ehkamların rasional qavranışının qadağan olunması əleyhinə çıxan və [[Həqiqət|həqiqəti]] axtarmaqda [[Ağıl|zəkaya]] sərbəstlik verən ictimai fikir cərəyanı.
== Tarixi ==
Quldarlıq cəmiyyətində azadfikirlili Şərq və Qərb mütəfəkkirlərinin materialist təlimlərində, xüsusən Heraklitin, Empedoklun, Demokratın, Epikürün, Lukretsi Karın, Lukianın və başqalarının əsərlərində öz ifadəsini tapmışdır. Dini ideologiyanın tam hökmran olduğu orta əsrlərdə azadfikirliliyin formalarından biri elmi həqiqətlərin və dini görüşlərin müstəqil və bərabər hüquqlu əhəmiyyəti haqqında ideyanı təsdiq edən "ikili həqiqət" nəzəriyyəsi idi (İbn Sina, İbn Rüşd və başqaları). XII əsr gürcü şairi Şota Rustaveli, XVI əsr rus mütəfəkkiri Feodosi Kosoy azadfikirliliyin görkəmli nümayəndələri olmuşlar. İntibah dövründə görkəmli alimlər, filosoflar, yazıçılar (Pyotr Pomponatsi, Ulrix fon Hutten, Rotterdamlı Erazm və başqaları) azadfikirlilik mövqeyindən çıxış etmişlər. Böyük Fransa inqilabı ərəfəsində azadfikirliliyin ən tanınmış nümayəndələrindən biri dinin tənqidində görkəmli rol oynayan Volter olmuşdur. Həmin dövrdə azadfikirlilik ənənələrini tanrı ideyasını inkiaf dən Lametri, Holbax, Didro və başqaları ardıcıl inkişaf etdirmişlər. Sonralar dini məsələri maneəsiz müzakirə etmək cəhdləri XVIII-XIX əsrlər burjua inqilabları ideoloqlarının müxtəlif ölkələrdə irəli sürdükləri vicdan azdlığı tələbində ifadə olunmuşdur. XVIII əsrdə Rusiayda azadfikirlilik ideyalarını M. Lomonosov, İ. A. Tretyakov və başqaları parlaq ifadə etmişlər. Azadfikirlilik Radişşevin bütün yaradıcılığına xasdır. Dekabristlərin bir çoxu da (P. İ. Borisov, A. P. Baryatinski, İ. D. Yakuşin və başqaları) azadfikirlilik mövqeyində çıxış etmişlər.▼
Tarixən azadfikirlilik [[Din|dinin]] müxtəlif formada tənqidində təzahür edir. "Azadfikirlilik" terminini ilk dəfə [[İngilislər|ingilis]] [[Deizm|deisti]] [[Entoni Kollinz (filosof)|Entoni Kollinz]] "''Azadfikirlilik haqqında mühakimə''" (1713) traktatında işlətmişdir.<ref>{{ASE|1|100|}}</ref>
▲[[Quldarlıq]] cəmiyyətində azadfikirlili Şərq və Qərb mütəfəkkirlərinin [[Materializm|materialist]] təlimlərində, xüsusən [[Efesli Heraklit|Heraklitin]], [[Empedokl|Empedoklun]],
== İstinadlar ==
|