22:48, 8 mart 2022 tarixindəki versiya redaktə Solavirum (müzakirə \| töhfələr) İnzibatçılar 129.793 redaktə + Teq: 2017 viki-mətn redaktoru ← Əvvəlki redaktə		23:00, 8 mart 2022 tarixindəki versiya redaktə əvvəlki halına qaytar Solavirum (müzakirə \| töhfələr) İnzibatçılar 129.793 redaktə ce Teq: Vizual redaktor Sonrakı redaktə →
Sətir 1: [[Fayl:Pansy aka.jpg\|250px\|thumb\|right\|Kəpənəkgülü azadfikirliliyin simvoludur.]] '''Azadfikirlilik''' — [[Din\|dini]] ehkamların rasional qavranışının qadağan olunması əleyhinə çıxan və [[Həqiqət\|həqiqəti]] axtarmaqda [[Ağıl\|zəkaya]] sərbəstlik verən ictimai fikir cərəyanı. Tarixən azadfikirlilik dinin müxtəlif formada tənqidində təzahür edir. "Azadfikirlilik" terminini ilk dəfə ingilis deisti Entoni Kollinz "Azadfikirlilik haqqında mühakimə" (1713) traktatında işlətmişdir.<ref>{{ASE\|1\|100\|}}</ref> == Tarixi == Quldarlıq cəmiyyətində azadfikirlili Şərq və Qərb mütəfəkkirlərinin materialist təlimlərində, xüsusən Heraklitin, Empedoklun, Demokratın, Epikürün, Lukretsi Karın, Lukianın və başqalarının əsərlərində öz ifadəsini tapmışdır. Dini ideologiyanın tam hökmran olduğu orta əsrlərdə azadfikirliliyin formalarından biri elmi həqiqətlərin və dini görüşlərin müstəqil və bərabər hüquqlu əhəmiyyəti haqqında ideyanı təsdiq edən "ikili həqiqət" nəzəriyyəsi idi (İbn Sina, İbn Rüşd və başqaları). XII əsr gürcü şairi Şota Rustaveli, XVI əsr rus mütəfəkkiri Feodosi Kosoy azadfikirliliyin görkəmli nümayəndələri olmuşlar. İntibah dövründə görkəmli alimlər, filosoflar, yazıçılar (Pyotr Pomponatsi, Ulrix fon Hutten, Rotterdamlı Erazm və başqaları) azadfikirlilik mövqeyindən çıxış etmişlər. Böyük Fransa inqilabı ərəfəsində azadfikirliliyin ən tanınmış nümayəndələrindən biri dinin tənqidində görkəmli rol oynayan Volter olmuşdur. Həmin dövrdə azadfikirlilik ənənələrini tanrı ideyasını inkiaf dən Lametri, Holbax, Didro və başqaları ardıcıl inkişaf etdirmişlər. Sonralar dini məsələri maneəsiz müzakirə etmək cəhdləri XVIII-XIX əsrlər burjua inqilabları ideoloqlarının müxtəlif ölkələrdə irəli sürdükləri vicdan azdlığı tələbində ifadə olunmuşdur. XVIII əsrdə Rusiayda azadfikirlilik ideyalarını M. Lomonosov, İ. A. Tretyakov və başqaları parlaq ifadə etmişlər. Azadfikirlilik Radişşevin bütün yaradıcılığına xasdır. Dekabristlərin bir çoxu da (P. İ. Borisov, A. P. Baryatinski, İ. D. Yakuşin və başqaları) azadfikirlilik mövqeyində çıxış etmişlər.▼ Tarixən azadfikirlilik [[Din\|dinin]] müxtəlif formada tənqidində təzahür edir. "Azadfikirlilik" terminini ilk dəfə [[İngilislər\|ingilis]] [[Deizm\|deisti]] [[Entoni Kollinz (filosof)\|Entoni Kollinz]] "''Azadfikirlilik haqqında mühakimə''" (1713) traktatında işlətmişdir.<ref>{{ASE\|1\|100\|}}</ref> ▲[[Quldarlıq]] cəmiyyətində azadfikirlili Şərq və Qərb mütəfəkkirlərinin [[Materializm\|materialist]] təlimlərində, xüsusən [[Efesli Heraklit\|Heraklitin]], [[Empedokl\|Empedoklun]], ~~Demokratın~~[[Demokrit\|Demokritin]], [[Epikür\|Epikürün]], ~~Lukretsi~~[[Lukresi\|Lukresi Karın]], [[Lukian\|Lukianın]] və başqalarının əsərlərində öz ifadəsini tapmışdır. Dini ideologiyanın tam hökmran olduğu [[Orta əsrlər\|orta əsrlərdə]] azadfikirliliyin formalarından biri elmi həqiqətlərin və dini görüşlərin müstəqil və bərabər hüquqlu əhəmiyyəti haqqında ideyanı təsdiq edən "[[ikili həqiqət]]" nəzəriyyəsi idi (ki, [[İbn Sina]], [[İbn Rüşd]] və başqaları) bu nəzəriyyə ilə çıxış etmişlər. XII əsr [[Gürcülər\|gürcü]] şairi [[Şota Rustaveli]], XVI əsr [[Ruslar\|rus]] mütəfəkkiri [[Feodosi Kosoy]] azadfikirliliyin görkəmli nümayəndələri olmuşlar. ~~İntibah dövründə görkəmli alimlər, filosoflar, yazıçılar (Pyotr~~[[Pyotro ~~Pomponatsi~~Pomponassi]], [[Ulrix fon Hutten]], [[Rotterdamlı Erazm]] və ~~başqaları)~~başqalar kimi [[İntibah dövrü\|intibah dövründə]] görkəmli alimlər, filosoflar, yazıçılar azadfikirlilik mövqeyindən çıxış etmişlər. [[Böyük Fransa inqilabı]] ərəfəsində azadfikirliliyin ən tanınmış nümayəndələrindən biri dinin tənqidində görkəmli rol oynayan Volter olmuşdur. Həmin dövrdə azadfikirlilik ənənələrini [[tanrı]] ideyasını ~~inkiaf~~inkişaf ~~dən~~etdidən [[Cülyen Lametri\|Lametri]], [[Pol Anri Holbax\|Holbax]], [[Deni Didro\|Didro]] və başqaları ardıcıl inkişaf etdirmişlər. Sonralar dini məsələri maneəsiz müzakirə etmək cəhdləri ~~XVIII-XIX~~XVIII–XIX əsrlər burjua inqilabları ideoloqlarının müxtəlif ölkələrdə irəli sürdükləri vicdan azdlığı tələbində ifadə olunmuşdur. XVIII əsrdə ~~Rusiayda~~[[Rusiya\|Rusiyada]] azadfikirlilik ideyalarını M.[[Mixail Lomonosov]], ~~İ. A.~~[[İvan Tretyakov]] və başqaları parlaq ifadə etmişlər. Azadfikirlilik ~~Radişşevin~~[[Aleksandr Radişev\|Aleksandr Radişevin]] bütün yaradıcılığına xasdır. [[Dekabristlər\|Dekabristlərin]] bir çoxu da (~~P. İ.~~[[Pyotr Borisov]], A.[[Aleksandr P.Baryatinski (knyaz)\|Aleksandr Baryatinski]], ~~İ. D.~~[[İvan Yakuşin]] və başqaları) azadfikirlilik mövqeyində çıxış etmişlər. == İstinadlar ==

Azadfikirlilik: Redaktələr arasındakı fərq