Azadfikirlilik: Redaktələr arasındakı fərq

[[Quldarlıq]] cəmiyyətində azadfikirlili Şərq və Qərb mütəfəkkirlərinin [[Materializm|materialist]] təlimlərində, xüsusən [[Efesli Heraklit|Heraklitin]], [[Empedokl|Empedoklun]], [[Demokrit|Demokritin]], [[Epikür|Epikürün]], [[Lukresi|Lukresi Karın]], [[Lukian|Lukianın]] və başqalarının əsərlərində öz ifadəsini tapmışdır. Dini ideologiyanın tam hökmran olduğu [[Orta əsrlər|orta əsrlərdə]] azadfikirliliyin formalarından biri elmi həqiqətlərin və dini görüşlərin müstəqil və bərabər hüquqlu əhəmiyyəti haqqında ideyanı təsdiq edən "[[ikili həqiqət]]" nəzəriyyəsi idi ki, [[İbn Sina]], [[İbn Rüşd]] və başqaları bu nəzəriyyə ilə çıxış etmişlər. XII əsr [[Gürcülər|gürcü]] şairi [[Şota Rustaveli]], XVI əsr [[Ruslar|rus]] mütəfəkkiri [[Feodosi Kosoy]] azadfikirliliyin görkəmli nümayəndələri olmuşlar. [[Pyotro Pomponassi]], [[Ulrix fon Hutten]], [[Rotterdamlı Erazm]] və başqalar kimi [[İntibah dövrü|intibah dövründə]] görkəmli alimlər, filosoflar, yazıçılar azadfikirlilik mövqeyindən çıxış etmişlər. [[Böyük Fransa inqilabı]] ərəfəsində azadfikirliliyin ən tanınmış nümayəndələrindən biri dinin tənqidində görkəmli rol oynayan Volter olmuşdur. Həmin dövrdə azadfikirlilik ənənələrini [[tanrı]] ideyasını inkişaf etdidən [[Cülyen Lametri|Lametri]], [[Pol Anri Holbax|Holbax]], [[Deni Didro|Didro]] və başqaları ardıcıl inkişaf etdirmişlər. Sonralar dini məsələri maneəsiz müzakirə etmək cəhdləri XVIII–XIX əsrlər burjua inqilabları ideoloqlarının müxtəlif ölkələrdə irəli sürdükləri vicdan azdlığı tələbində ifadə olunmuşdur. XVIII əsrdə [[Rusiya|Rusiyada]] azadfikirlilik ideyalarını [[Mixail Lomonosov]], [[İvan Tretyakov]] və başqaları parlaq ifadə etmişlər. Azadfikirlilik [[Aleksandr Radişev|Aleksandr Radişevin]] bütün yaradıcılığına xasdır. [[Dekabristlər|Dekabristlərin]] bir çoxu da, məsələn, ([[Pyotr Borisov]], [[Aleksandr Baryatinski (knyaz)|Aleksandr Baryatinski]], [[İvan Yakuşin]] və başqaları), azadfikirlilik mövqeyində çıxış etmişlər.<ref name="ASE" />