Düzəlişin təsviri yoxdur.
Redaktənin izahı yoxdur |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 1:
{{Dövlət xadimi|adı=Əl-Mənsur|titul=[[Abbasilər xilafəti|2. Abbasi xəlifəsi]]|şəklin izahı=''Əl-Mənsur dönəminə aid qızıl dinarlar''|şəklin ölçüsü=|xələfi=[[Mehdi (xəlifə)|Əl-Mehdi]]|uşağı=[[Mehdi (xəlifə)|Əl-Mehdi]]|anası=Səlamə Ümmü-Abdullah|şəkil=Abbasid Dinar - Al Mansur - 140 AH (758 AD).JPG|atası=Məhəmməd ibn Əli|sələfi=[[Səffah|Əs-Səffah]]|həyat yoldaşı=Arva bint Mənsur Əl-Himyari|vikianbar=|hakimiyyət müddəti=[[10 iyun]] [[754]] - [[6 oktyabr]] [[775]]|bayraq=Abbasid Caliphate Caliphal Banner.svg|bayraq2=Abbasid Caliphate Caliphal Banner.svg|vəfat tarixi=6.10.775|doğum tarixi=23.8.714}}'''Əbu Cəfər Abdullah ibn Məhəmməd Əl-Mənsur''' ({{Dil-ar|أبو جعفر عبدالله بن محمد المنصور}}) (d. [[23 avqust]] [[714]] - ö. [[6 oktyabr]] [[775]]) — 2. Abbasi xəlifəsi. [[Bağdad|Bağdad şəhəri]]<nowiki/>nin əsasını qoymuşdur. Eyni zamanda ədib və şair olan Əl-Mənsur xəsisliyi ilə tanınmış, vəfatında xəzinədə 600 milyon dirhəm və 4 milyon dinar olduğu qeyd olunmuşdur.
== Həyatı ==
[[23 avqust]] [[714]]-cü ildə Hümeymədə doğuldu. [[Əməvilər]]<nowiki/>ə qarşı tərtiblənən çevrilişin banisi Məhəmməd ibn Əlinin oğlu olan Əbu Cəfər uşaqlıq illərində mükəmməl təhsil aldı. Abbasi birliklərinin [[Kufə]]<nowiki/>yə girməsindən bir ay sonra - [[749]]-cu ilin oktyabrında digər ailə üzvləriylə birlikdə [[Kufə]]<nowiki/>yə gəldi. Çox keçmədən burada xəlifə elan edilən qardaşı [[Səffah|Əs-Səffah]]<nowiki/>a biat etdi və onun sağ əli olaraq bir çox mühüm vəzifələrdə xidmət göstərdi.
[[Əməvilər]]<nowiki/>in [[İraq]]<nowiki/>ın mərkəzi olan [[Vasit mühafəzəsi|Vasit]]<nowiki/>dəki canişini ibn Hübeyrənin yeni xəlifəyə tabe olmamasının ardından Əbu Cəfər dərhal bölgəyə göndərildi və şəhər mühasirəyə alındı. Ancaq son Əməvi xəlifəsi [[II Mərvan]]<nowiki/>ın ölüm xəbərinin gəlməsiylə ibn Hübeyrə 11 aylıq mühasirənin ardından təslim olmağa məcbur oldu. Ancaq xəlifənin əmriylə, bağlanan təslim sazişinə zidd olaraq başda ibn Hübeyrə olmaqla, bir çox mühüm Əməvi tərəfdarı edam edildi. Bir çox əyalətlərdə çıxan üsyanları yatırdı və [[754]]-cü ildə həcc əmiri təyin edildi. Xəlifə [[Səffah|Əbül Abbas Əs-Səffah]] qardaşı Əbu Cəfəri birinci, digər qardaşı Musanın oğlu İsanı isə ikinci vəliəhd elan etmişdi. Əbu Cəfər [[Məkkə]]<nowiki/>də olduğu əsnada xəlifə vəfat etdi ([[10 iyun]] [[754]]). Qardaşı oğlu İsa ibn Musanın göndərdiyi məktubla xəbəri alan Əbu Cəfər dərhal yola düşdü və başda [[Haşimilər]] olmaqla bir çox tayfanın dəstəyini topladı.
Əl-Mənsur səltənətinin ilk ilində əmisinin üsyanıyla məşğul oldu. [[Abbasilər]]<nowiki/>in hakimiyyətə gəlişində mühüm rol oynayan əmisi Abdullah ibn Əli qardaşı oğlunun xəlifəliyini tanımadı və böyük bir orduyla paytaxtı tərk etdi. [[Nüseybin]] yaxınlığında baş verən döyüşdə məğlub olan Abdullah ibn Əli ələ keçirilərək [[Bəsrə]]<nowiki/>də həbs olundu və ölümünədək 10 il boyunca burada saxlanıldı.
Əmisinin üsyanından sonra getdikcə nüfuz qazanan və mərkəzi hakimiyyətə qarşı təhlükə yaradan [[Əbu Müslim əl-Xorasani]] tərtiblənən sui-qəsdlə qətlə yetirildi ([[12 fevral]] [[755]]). Bu hadisənin ardından [[Xorasan]]<nowiki/>da bir çox üsyan və ayaqlanma baş tutdu və bu üsyanlar illərcə xəlifəni məşğul etdi. [[Əndəlüs]]<nowiki/>ə qaçaraq orada yeni bir dövlət quran [[I Əbdürrəhman|Əbdürrəhman ibn Müaviyə]]<nowiki/>ylə mübarizə aparsa da, bunun bir nəticə vermədiyini anladı və elçi göndərərək sülh təmin etdi.
[[758]], [[765]], [[766]] və [[769]]-cu illərdə həccə gedən Əl-Mənsur [[775]]-ci ildə yenidən həccə gedərkən yolda səhhəti pisləşdi və [[7 oktyabr]] [[775]]-ci ildə [[Məkkə]] yolunda vəfat etdi. Dəfn yerinin bilinməməsi üçün 100 ayrı məzar qazıldığı qeyd olunur. Yerinə vəliəhd elan etdiyi oğlu [[Mehdi (xəlifə)|Məhəmməd əl-Mehdi]] xəlifə elan olundu.
== Mənbə ==
Line 9 ⟶ 20:
* Wise Bauer, Susan (2010). ''The History of the Medieval World: From the Conversion of Constantine to the First Crusade''. W. W. Norton & Company. p. 369. ISBN 9780393078176
* Salvatore, Armando; Tottoli, Roberto; Rahimi, Babak (2018). ''The Wiley Blackwell History of Islam''. John Wiley & Sons. p. 126. ISBN 9780470657546
* Halîfe b. Hayyât, ''et-Târîḫ'' (Ömerî), bk. İndeks.
* Ya‘kūbî, ''Târîḫ'', II, 364-380.
* Taberî, ''Târîḫ'' (Ebü’l-Fazl), bk. İndeks.
* Mes‘ûdî, ''Mürûcü’ẕ-ẕeheb'' (Abdülhamîd), III, 294-318.
* Ebü’l-Ferec el-İsfahânî, Meḳātilü’ṭ-Ṭâlibiyyîn (nşr. Seyyid Ahmed Sakr), Kahire 1949, s. 179-399.
* Hatîb, ''Târîḫu Baġdâd'', I, 62-98.
* Agobios b. Kostantin el-Menbicî, el-Münteḫab min Târîḫi’l-Menbicî (nşr. Ömer Abdüsselâm Tedmürî), Trablus 1406/1986, s. 119-131.
* İbnü’l-Esîr, ''el-Kâmil'', bk. İndeks.
* G. le Strange, Baghdad during the Abbasid Caliphate, Oxford 1924, bk. İndeks.
* Ahmed Zekî Safvet, Cemheretü resâʾili’l-ʿArab fî ʿuṣûri’l-ʿArabiyyeti’z-zâhire, Beyrut, ts. (el-Mektebetü’l-ilmiyye), III, 10-12; IV, 368-372.
* D. Sourdel, Le vizirat ʿAbbāside de 749 à 936, Damas 1959-60, bk. İndeks.
* Abdülcebbâr el-Cûmerd, Dâhiyetü’l-ʿArab Ebû Caʿfer el-Manṣûr, Beyrut 1963.
* Abdüsselâm Rüstem, Ebû Caʿfer el-Manṣûr, Kahire 1965.
* Ali Edhem, Ebû Caʿfer el-Manṣûr, Kahire 1969.
* J. Lassner, “Did the Caliph Abu Ja‘fer al-Mansur Murder his Uncle Abdullah b. Ali and Other Problems with in the Ruling House of the Abbasids”, Studies in Memory of Gaston Wiet (ed. M. Rosen-Ayalon), Jerusalem 1977, s. 69-99.
* a.mlf., “Provincial Administration under the Early ‘Abbāsids: Abū Ja‘far al-Mansūr and the Governors of the Haramayn”, ''St.I'', XLIX (1979), s. 39-54.
* Baron Carra de Vaux, Müfekkirü’l-İslâm (trc. Âdil Züaytir), Kahire 1979, s. 13 vd.
* Cebrâil Süleyman Cebbûr, el-Mülûkü’ş-şuʿarâʾ, Beyrut 1401/1981, I, 100-105.
* H. Kennedy, The Early Abbasid Caliphate, London 1981, s. 57-95.
* a.mlf., “al-Manṣūr”, ''EI2'' (İng.), VI, 427-428.
* Reşîd Abdullah el-Cümeylî, Dirâsât fî târîḫi’l-ḫilâfeti’l-ʿAbbâsiyye, Rabat 1984, s. 31-47.
* Bessâm el-Aselî, el-Manṣûr el-ḳāʿid el-Manṣûr el-ʿAbbâsî, Ebû Caʿfer ʿAbdullāh, Beyrut 1406/1986.
* D. Gutas, Greek Thought, Arabic Culture, London 1999, s. 28-60.
* Gülgûn Uyar, Siyâsî ve İçtimaî Hayatta Ali-Fâtıma Evlâdı (260/873’e Kadar) (doktora tezi, 2003), MÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, s. 120 vd.
* A. Dietrich, “Das politische Testament des zweiten Abbasidenkalifen al-Mansūr”, ''Isl.'', XXX/2-3 (1952), s. 133-165.
* M. Qasim Zaman, “Routinization of Revolutionary Charisma: Notes on the ʿAbbasid Caliphs al-Mansūr and al-Mahdī”, ''IS'', XXIX/3 (1990), s. 251-275.
* K. V. Zetterstéen, “Mansur”, ''İA'', VII, 295-296.
== İstinadlar ==
| |||