Amin (xəlifə): Redaktələr arasındakı fərq

 

== Həyatı ==

[[787]]-ci ildə [[Bağdad]]<nowiki/>da dünyaya gəldi. Atası [[xəlifə]] [[Harun ər-Rəşid|Harun Ər-Rəşid]], anası isə onun nigahlı xanımı olan əmisi qızı Zübeydə bint Cəfərdir. Həm anası, həm də atası [[xəlifə]] [[Mənsur (xəlifə)|Əl-Mənsur]] soyundan gəldiyi üçün, anası [[Farslar|fars]] bir [[Konkubina|kəniz]] olan yaşca böyük qardaşı [[Məmun|Abdullah]]<nowiki/>a nəzərən vəliəhdliyə daha çox layiq görülürdü. Bu səbəblə hələ 5 yaşında ikən ''Əl-Amin'' ünvanıyla vəliəhd elan edildi ([[792]]). Böyük qardaşı [[Məmun|Abdullah]] isə yalnız 6 il sonra [[Rəqqə|Raqqa]]<nowiki/>da ''Əl-Məmun'' ünvanıyla ikinci vəliəhdliyə yüksələ bildi. [[802]]-ci ildə həcc ziyarəti edən [[xəlifə]] [[Harun ər-Rəşid|Ər-Rəşid]] [[Məkkə]]<nowiki/>də [[Kəbə]] divarına asdırdığı əhdnaməylə ölümündən sonra xilafətin 3 oğlu arasında bölüşdürüləcəyini bildirdi. Bu əhdnaməyə görə, oğulları Əl-Amin, [[Məmun|Əl-Məmun]] və [[Mötəmin (xəlifə)|Əl-Mötəmin]] bir-birinin ardınca xəlifə olacaq, o günədək [[İraq]] daxil olmaqla bütün qərb mülkləri Əl-Aminə, şərqdəki əyalətlər [[Məmun|Əl-Məmun]]<nowiki/>a, Əl-Cəzirə, [[Kiçik Asiya|Anadolu]] və Hindistan sərhəddindəki mülkləri isə [[Mötəmin (xəlifə)|Əl-Mötəmin]]<nowiki/>ə veriləcəkdi.

 

Atasının [[Tus|Tus şəhəri]]<nowiki/>ndə vəfatından sonra ([[24 mart]] [[809]]) Əl-Amin [[Bağdad]]<nowiki/>da [[xəlifə]] elan edildi və qardaşı [[Məmun|Əl-Məmun]] da daxil olmaq üzrə hər kəs tərəfindən xəlifəliyi tanındı. Ancaq çox keçmədən atasının vəziri Fəzl ibn Rəbinin də təhrikiylə qardaşlarını vəliəhdlik sırasından çıxarmağa cəhd göstərdi. [[810]]-cu ildə qardaşı [[Mötəmin (xəlifə)|Əl-Mötəmin]]<nowiki/>i bütün vəzifələrindən azad edib [[Bağdad]]<nowiki/>da yaşamağa məcbur etdi. Ardından oğlu Musanı qardaşı [[Məmun|Əl-Məmun]]<nowiki/>dan sonrakı ikinci vəliəhd təyin edərək xutbələrdə adının çəkilməsini istədi və qardaşı [[Məmun|Əl-Məmun]]<nowiki/>un əmrindəki orduyla birlikdə [[Bağdad]]<nowiki/>a gəlməsini tələb etdi. Ancaq qardaşlarının bu istəklərə tabe olmamasının ardından hər ikisi taxt sırasından uzaqlaşdırıldı ([[810]]). İki qardaş arasındakı taxt mübarizəsi bir müddət sonra hakimiyyət və bürokratiyada güclənməyə çalışan [[Ərəblər|ərəb]] və [[Farslar|fars]] fraksiyalarının mübarizəsinə çevrilmişdi.

 

İki qardaş arasında davam edən taxt mübarizəsi əsnasında özünün [[Əməvilər|Əməvi sülaləsi]]<nowiki/>nin varisi olduğunü iddia edən Əli ibn Abdullah [[Suriya]]<nowiki/>da ayaqlandı. Qısa zamanda genişləyən üsyan nəticəsində [[Dəməşq]] və ətraf bölgələr işğal olunmuş, [[Bağdad]]<nowiki/>da öz vəziyyətinin pis olması səbəbilə Əl-Amin bölgəyə böyük bir ordu göndərə bilməmişdi. Bütün bu iğtişaşlara son qoymaq məqsədilə Suriya birliklərinin rəhbəri Hüseyn ibn Əli tərtiblədiyi saray çevrilişiylə Əl-Amini həbs etdirdi. Ancaq sadiq adamlarının köməyilə Əl-Amin həbsdən qaçırıldı və yenidən xəlifə elan edildi. Hüseyn ibn Əli isə öldürüldü ([[aprel]] [[812]]).

 

[[Məmun|Əl-Məmun]]<nowiki/>un göndərdiyi Tahir ibn Hüseyn rəhbərliyindəki ordu [[812]]-ci ilin avqustunda [[Bağdad]]<nowiki/>ı mühasirəyə aldı. O əsnada [[Bağdad]] istisna olmaqla, bütün xilafət [[Məmun|Əl-Məmun]]<nowiki/>un xəlifəliyini tanımışdı. Bir il davam edən mühasirənin ardından bir çox ordu və saray mənsubu [[Məmun|Əl-Məmun]]<nowiki/>un tərəfinə keçməyə başlamışdı. Nəhayət, [[813]]-cü ilin sentyabrında ordu [[Bağdad]]<nowiki/>a daxil oldu. Qaça bilməyəcəyini anlayan Əl-Amin, öldürülməməsi şərtilə atasının sadiq komandirlərindən Hərsəmə ibn Ayənə məktub yazaraq təslim olacağını bildirdi. Ancaq bundan xəbər tutan Tahir ibn Hüseyn dərhal saraya daxil olaraq xəlifəni həbs etdi və [[27 sentyabr]] [[813]] günü gecə saatlarında onu edam etdirdi. Kəsilən başı [[Məmun|Əl-Məmun]]<nowiki/>a göndərildi. [[Bağdad]]<nowiki/>ın qərbində dəfnedilən cəsədi daha sonralar Kazımeyn türbəsinə dəfn edildi.