|
[[Fayl:Alt Telefon.jpg|300px|thumb|right|1940-cı illərdə istifadə SALAM DOSTLAR AMK (qədim yun. '''τῆλε''' "uzaq" və '''φωνή'''"səs") — səsi ötürmək və almaq üçün istifadə olunan telekommunikasiya cihazıdır.TİKTOK:primefo0tballkeçmtakib edin Müasir dövrdə əsasən GSM yaxud UMTS standartı ilə işləyən mobil telefonlardan və stasionar ev telefonlarından geniş istifadə edilir. İctimai istifadə üçün də əsasən əhalinin gur olduğu yerlərdə qoyulan taksofonlar da yayılmışdır.
Bütün telefonlar danışmaq üçün [[mikrofon]]a və səsi eşitmək üçün qulaqcığa malikdirlər. Mikrofon səs dalğalarını [[elektrik]] siqnallarına çevirir, daha sonra bu siqnallar telefon xətti vasitəsilə digər tərəfdəki telefona ötürülür. Həmin telefonun qulaqlıqı bu siqnalları qəbul edərək onu yenidən səs dalğalarına çevirir və digər tərəfdəki insanın danışdığı şəxsin sözlərini anlamağa imkan yaradır. [[Telefon]] [[dupleks]] kommunikasiya sistemi hesab olunur, belə sistemlərdə hər iki tərəfdəki insanlar eyni vaxtda danışa bilirlər. Qlobal telefon şəbəkəsi [[avtomatlaşdırılmış telefon stansiya]]ları vasitəsilə birləşdirilən telefon xətləri, [[optik]] lif kabelləri, mikrodalğa ötürücüləri, kommunikasiya [[peyk]]ləri və sualtı telefon xətlərindən ibarətdir. Bu [[şəbəkə]] dünyanın istənilən nöqtəsindəki bir telefonu digəri ilə bağlamağa şərait yaradır. Hər bir telefon onu təyin edən bir [[telefon nömrəsi]]nə sahibdir.
== Tarixi ==
Telefonun nə vaxt [[kəşf]] olunması ilə əlaqədar bir çox mübahisələr mövcuddur. Digər mühüm [[kəşflər]] kimi telefonun da kəşfindən əvvəl ona bənzər prinsipdə işləyən qurğular kəşf edilmişdir. Bu kəşfləri edənlər [[İnnokennto Manzetti]], [[Antonio Meuççi]], [[Reys Filipp]], [[Aleksandr Bell|Aleksandr Qrehem Bell]], [[Tomas Edison]] və digər alimlər olmuşlar. Lakin Bell ilə Edisonun kəşfə görə əldə etdikləri [[patent]] əsas götürülmüşdür.
1876-cı il fevralın 14-də [[ABŞ]]-ın [[Boston]] Universitetinin professoru [[Aleksandr Bell|Aleksandr Qraham Bell]] ilk telefon aparatının ixtirasını patentləşdirdi və 1877-ci ildə özünün "Bell [[Telephone]] Company" adlı şirkətini qurdu. Bu tarixdən etibarən telefon insanlar arasında sürətlə yayılmağa başladı. Bir il sonra – 1878-ci ildə Amerikada, 1881-ci ildə isə Almaniyada ilk telefon qovşağı quruldu. On il sonra isə Amerikada telefon istifadəçilərinin sayı 150 minə, İngiltərədə 26 minə, Almaniyada 22 minə çatdı. Bellin ixtira etdiyi telefonda danışmaq və qulaq asmaq üçün ayrı-ayrı dəstəklər var idi. Yalnız sonralar bu iki [[funksiya]] bir dəstəkdə birləşmişdir.
1876-cı il martın 10-da ilk telefon danışığı baş tutmuşdu. [[Bell]] iş otağında mayeni öz üstünə dağıtdı və telefonla qonşu otaqda işləyən həmkarına müraciət etdi: ''"Mister Uotson, buraya gelə bilərsinizmi? Siz mənə lazımsınız"''.<ref name="WDL">{{cite web |url = http://www.wdl.org/en/item/11375/ |title = Alexander Graham Bell Laboratory Notebook, 1875-1876 |website = [[World Digital Library]] |date = 1875-1876 |accessdate = 2013-07-23 }}</ref>
İlk telefon stansiyası 1877-ci ildə [[ABŞ]]-ın [[Konnektikut]] şəhərində fəaliyyətə başladı. 1883-cü ildə isə [[Boston]] və Nyu-[[york]] şəhərləri arasında rabitə əlaqəsi yaradıldı.
== Mobil telefon ==
{{Əsas|Mobil telefon}}
Telefonun ikinci dəfə "dünyaya gəlişi" isə [[XX əsr]]in 80-ci illərində simsiz [[rabitə]] sisteminin tətbiqi nəticəsində baş verdi. [[Mobil telefon]]un ixtirası [[mühəndis]] [[Martin Kuper]]in adı ilə bağlıdır.
Satış məqsədiylə ilk portativ [[mobil telefon]] 1983-cü il martın 6-da istehsal olunmuşdur. Həmin gün "Motorolla" şirkəti layihəsinə 100 [[milyon]] [[dollar]] xərclənən bir aparatı təqdim etdi. Onun çəkisi 794 qram, həcmi isə 33 x 4,4 x 8,9 sm idi. [[Akkumulyator]] 8 [[saat]] müddətində telefonu işlədə bilirdi. Bu telefonların satış qiyməti 3995 dollar olsa da, minlərlə [[amerikalı]] onu almaq üçün növbəyə yazılırdı.
Uzun-uzadı təkmilləşdirmələrdən sonra [[mobil]] aparata [[saat]], [[təqvim]] və digər rahatlığı olan [[qrafik]] displey əlavə olundu. 1998-ci ildə [[peyk]] rabitəsinin [[kommersiya]] istismarından sonra mobil telefon stansiyasının əhatə dairəsindən kənarda işləyən mobil telefonlar meydana gəldi.
Hesab edilir ki, [[mobil telefon]]dan normadan çox istifadə etmək bir çox xəstəliklərin yaranmasına səbəb ola bilər.
== Rəqəmsal telefon ==
Rəqəmsal telefonlar, rəqəmsal [[elektronika]] məhsullarının rəqəmsal telefon və sistemlərinin vəziyyətində istifadə olunmasıdır. 1960-cı illərdən etibarən bütün dünyadakı telefon sistemləri [[kütləvi]] şəkildə [[analoq]] sistemdən rəqəmsal sistemlərə doğru keçid etməyə başladı. [[Keçid şəbəkəsi|Keçid şəbəkələrinin]] bir çoxu eyni zamanda [[rəqəmsal]] formada qurulmağa başlandı. Rəqəmsal telefon sistemləri ilk zamanlar səsli xidmətin qiymətinin ucuz olması üçün istifadə olunmağa başlanmışdı. Lakin sonradan belə telefon sistemlərinin yeni [[şəbəkə]] xidmətləri ([[İSDN]] kimi) göstərə bildiyi və böyük həcmdə informasiyanı rəqəmsal qurğular vasitəsilə telefon xətləri üzərindən ötürmək imkanının olduğu ortaya çıxıb.
== İstifadəsi ==
2009-cu ilin sonuna olan məlumata görə dünyada ümumi olaraq 6 [[milyard]] telefon istifadəçisi var. Bunlardan 1,26 milyardı [[standart]] [[ev]] telefonu istifadəçiləri, 4,6 milyard isə mobil telefon istifadəçiləridir.
== İstinadlar ==
| 