Bolşeviklər: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
|||
Sətir 1:
{{Siyasi partiya}}
[[Fayl:Kustodiev_The_Bolshevik.jpg|thumb|''Bolşevik'', Boris Kustodiev, 1920]]
'''Bolşeviklər''' — [[Rusiya Sosial Demokrat Fəhlə Partiyası]]nın radikal qolu (fraksiyası). RSDFP-nin parçalandıqdan sonra fraksiya bolşeviklərə və menşeviklərə ayrılmışdır<ref>[https://bigenc.ru/domestic_history/text/1876767 Большевики] / И. С. Розенталь //
Faktiki parçalanma 1912-ci ildə, Lenin RSDFP-dəki digər cərəyanlarla kompromis axtarışından əl çəkərək onlarla əlaqəni kəsməyə getdiyi zaman baş verdi. 1912-ci ilin yanvarında Praqa konfransında (nümayəndələri əsasən bolşeviklərdən ibarət idi) qanuni partiya qurmağa yönəlmiş
Bir sıra tədqiqatçılar bolşevikləri radikal [[Ekstremizm|ekstremist]] siyasi cərəyan kimi səciyyələndirirlər<ref>''[[Кенез Питер|Кенез П.]]'' Красная атака, белое сопротивление.
▲Bir sıra tədqiqatçılar bolşevikləri radikal [[Ekstremizm|ekstremist]] siyasi cərəyan kimi səciyyələndirirlər<ref>''[[Кенез Питер|Кенез П.]]'' Красная атака, белое сопротивление. 1917—1918 / Пер. с англ. К. А. Никифорова. — М.: ЗАО Центрполиграф, 2007. — 287 с. — (Россия в переломный момент истории). ISBN 978-5-9524-2748-8, с. 13.</ref><ref>[[Ашин, Геннадий Константинович|Ашин Г. К.]] [http://ecsocman.hse.ru/data/807/717/1231/007Ashin.pdf Формы рекрутирования политических элит] {{Wayback|url=http://ecsocman.hse.ru/data/807/717/1231/007Ashin.pdf |date=20170816182436 }} // [[Общественные науки и современность]]. 1998. № 3. С. 85—96.</ref><ref>[[Ципко, Александр Сергеевич|Ципко А. С.]] [http://www.rg.ru/2006/06/28/cipco-extremizm.html У нас в России все экстремизмы опасны] {{Wayback|url=http://www.rg.ru/2006/06/28/cipco-extremizm.html |date=20080829023447 }} // «[[Российская газета]]» — Федеральный выпуск № 4103 от 28 июня 2006 г.</ref><ref>Рыбаков С. В. [http://his95.narod.ru/lec16_22.htm Лекция 16. Гражданская война] {{Wayback|url=http://his95.narod.ru/lec16_22.htm |date=20100929185054 }} // Вторая половина XIX—XX вв. Курс лекций. Ч. II. / Под ред. акад. [[Личман, Борис Васильевич|Б. В. Личмана]]. — Екатеринбург: [[Уральский государственный технический университет|Уральский гос. тех. ун-т]], 1995.</ref><ref>{{Cite web |url=http://i-r-p.ru/page/stream-library/index-2147.html |title=Р. Г. Ланда. Политический ислам: предварительные итоги (М., 2005). Гл. II. § 3 |accessdate=2010-02-06 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120117043550/http://i-r-p.ru/page/stream-library/index-2147.html |archivedate=2012-01-17 |deadlink=yes }}</ref><ref>''[[Гейфман, Анна|Гейфман А.]]'' Революционный террор в России, 1894—1917 / Пер. с англ. Е. Дорман. — М.: КРОН-ПРЕСС, 1997 — 448 с. — (Серия «Экспресс») ISBN 5-232-00608-8, глава 3 «Социал-демократы и террор», раздел «Террор на практике: Большевики»: «Используя убийства в целях устрашения сторонников самодержавия, большевики также стремились посеять смятение и панику в правительственных структурах и таким образом помешать властям бороться с распространяющимся революционным насилием. Экстремисты безжалостно расправлялись со своими „мишенями“, которыми были главным образом местные правительственные служащие от полицейских инспекторов фабрик до городовых. Комментируя эти акты, некоторые большевики признавали разрушительное воздействие насилия ради насилия: „В 1907 году, осенью… боевая молодёжь потеряла руководство и стала отклоняться в анархизм… устроила несколько экспроприаций, потом убийства стражников, городовых, жандармов… Они были заражены и считали, что надо просто действовать“. Два таких террориста-большевика „от нечего делать преследовали казаков, ожидая удобного момента, чтобы забросать их бомбами“».</ref><ref>''[[Боханов, Александр Николаевич|Боханов А. Н.]]'' Николай II / А. Н. Боханов. — М.: Вече, 2008. — 528 с.: ил. — (Императорская Россия в лицах). ISBN 978-5-9533-2541-7, с. 184: «Выборы в Государственную Думу проходили в марте 1906 года. В стране ещё бушевали общественные страсти, и ежедневно из различных мест Империи поступали сообщения о погромах, поджогах, насилиях и убийствах на политической почве. Но ситуация уже начинала поддаваться контролю со стороны властей, хотя в некоторых окраинных районах продолжала сохраняться нестабильность, и там не удалось организовать процедуру „народного волеизъявления“. Экстремистские группировки, например большевики-ленинцы, призывали к бойкоту. Они всё ещё надеялись на возможность „народного восстания“».</ref>.
== Hakimiyyəti ələ keçirmələri ==
1917 ci il oktyabr hadisələri ərəfəsində Rusiya artıq bir il əvvəlki imperiya deyildi.
İmperator II Nikolayın martın 2 də imzaladığı digər fərmanla Baş nazir N. Qoliçının rəhbərlik etdiyi hökuməti buraxılmış, onun əvəzinə Dövlət dumasının üzvü, kadet partiyasının liderlərindən olan knyaz Q. Lvov (1861 – 1925
Məhz fevral inqilabından (Həmin inqilabın nə dərəcəd burjua inqilabı olması ciddi suallar və şübhələr yaradır
Fevral inqilabının əsas xüsusiyyətlərindən biridə ondan ibarət idi ki, inqilabdan dərhal sonra
1917 ci il fevral inqilabı zamanı bolşeviklərin lideri V. İ.
Əlbətdə, rus inqilabçılarının xarici ölkələrin xüsusi xidmət orqanları ilə əməkdaşlıq etməsi heçdə birinci dəfə deyildi.
Birinci Dünya müharibəsi (1914 – 1918
Birinci Dünya müharibəsinin gedişində 1915 ci ildə, Almaniya kəşfiyyatı professional rus inqilabçısı Aleksandr Lvoviç Parvus ləqəbli İzrail Lazaroviç Qelfandla (1867 – 1924
1917 ci il oktyabr hadisələrində əsas şəxslərdən biri olan Trotskinin daha çox ABŞ dan bankir Y.Şiff (1847 – 1920
Fevral inqilabından sonra Müvəqqəti hökumətlə Petrosovet birgə əməkdaşlıq edirdilər. Həmin dövrdə İsveçrədə olan Lenin bunu tənqid edir və bildirirdi ki, artıq burjua inqilabı baş vermiş indi isə, sosialist inqilabı olmalıdı. O, özünün bu tezisini apreldə Rusiyaya qayıtdıqdan sonra etdiyi çıxışında da (aprel tezisləri
Geri dönən Leninin
İki hakimiyyətliliyin ləğvi;
Hakimiyyətin eser və menşeviklərin nəzarətində olan sovetlərə keçməsi;
Sovetlərin bolşevikləşdirilməsi.
Beləliklə, göründüyü kimi ilkin mərhələdə bolşeviklər birbaşa deyil, sovetlər vassitəsilə hakimiyyətə gəlməyi planlaşdırırdılar.
Həmin dövrdə, sol təmayüllü radikal – ekstremist baxişlara görə bolşeviklərlə rəqabət aparacaq yeganə siyasi qüvvə anarxistlər idi.
1917 ci il iyunun 5 də anarxist – kommunistlər İ.S.Bleyxman (1868 – 1921
Anarxistlər o dərəcədə inqilabi aksiyalar planlaşdırırdılar ki, hətda Petroqrad soveti və Lenin sonradan anarxistlərin həyata keçirdikləri aksiyaları təkrarlayırdılar. Belə ki, anarxistlərin iyunun 9 da keçirilmiş konfransında 98 zavod və Petroqrad hərbi hissələrinin nümayəndələri iştirak edirdi. Konfransda zavod və hərbi hissələrin nümayəndələrindən ibarət
Həmin konfransda anarxistlər iyunun 18 də ümumrusiya mitinqin keçirilməsi haqqında qərar qəbul edirlər. İlk əvvəl bolşeviklər anarxistlərlə birgə həmin mitinqdə iştirak edəcəklərini bildirirlər. Lakin, sonradan Lenin anarxistlərin daha aktiv inqilabi bir qüvvə kimi önə çıxacağından ehtiyat edərək mitinqdə iştirakdan imtina barədə qərar qəbul edir. Buna baxmayaraq, bir çox orta ranqlı bolşeviklər həmin mitinqdə iştirak edirlər.
Sətir 51 ⟶ 53:
1917 ci il iyulun 1 də XI, VII və VIII ci rus ordusu alman – avstriya ordularına qarşı hücuma başlayırlar.
XI ci ordu Lvov istiqamətində hücuma keçərək bir sıra hərbi mövqeləri ələ keçirir. Bunun ardınca, general L. Q. Kornilovun (1870 – 1918
İyulun 2 də bolşeviklər və anarxistlər fəhlələr, əsgərlər və matroslar arasında geniş təbliğat işi aparmağa başlayırlar. Həmin dövrdə 1 ci pulemyot polkunun buraxılması haqqında əsası olmayan şaiyələr yayılmışdı. Təbliğatın təsiri altında olan pulemyot polku Kronştadt matroslarına və digər hərbi polklara birgə
Iyulun 3 də axşam saat 9 da qiyam etmiş hərbi hissələr və fəhlələr Kşesinskoy sarayından müvəqqəti hökumətin yerləşdiyi Tavriçeski sarayına doğru hərəkətə başlayırlar. Aksiyada iştirak edən fəhlələr üzərində
Növbəti gün iyulun 4 də qiyamçılar yenidən hüçuma keçirlər. Bu dəfə isə,böyük itgi verən qiyamçılar məğlub olur. Bolşeviklər, anarxistlər və Petroqrad sovetinin bir çox üzvləri o cümlədən qiyamda iştirak edən polkların əsgərləri həbs edilir. Lenin isə qaçaraq gizlənir. Sovet tarixşünaslığında Leninin
Fransa agentura şəbəkəsinin məlumatına görə, iyul ayındakı silahlı çevriliş cəhdindən sonra Lenin Almaniyaya qaçır. O, burada Almaniya kansleri G. Mixaelisin (1857 – 1936
Belə bir şəraitdə Leninin anarxistlərlə əməkdaşlıq edərək arxa cəbhədə silahlı dövlət çevrilişinə cəhd etməsi onun almaniyanın xeyrinə casusluq etməsi barədə fikirləri bir daha təsdiqləmiş olur. Təsadüfi deyil ki, həmin dövrdə Petroqradda fabrik və zavodlarda fəhlələrin
Məhz, bolşeviklərlə anarxistlərin birgə hərbi – dövlət çevrilişi cəhdindən sonra alman ordusunun əks hücumu başlanır. Nəticədə, rus ordusu nəinki əvvəlki mövqelərini tərk etməyə məcbur olur hətda, almanlar Riqa şəhərinidə tuturlar.
Beləliklə, daxildəki qeyri – sabitlik və cəbhədəki uğursuzluqlar hökumət böhranına səbəb olur və knyaz Lvov Baş nazir vəzifəsindən istefa verməli olur. Onu, eser Kerenski əvəz edir. İlk baxışda, sosialist Kerenski radikal sol qüvvələrdən özünü sığortalanmış kimi görünür. Çünki, iyul hadisələrindən sonra bolşevik liderlərinin bir hissəsi həbs edilmiş, bir hissəsi
Müvəqqəti hökumətin ən böyük mənfi cəhətləri ölkədə hökm sürən xaosun qarşısını ala bilməməsi, ordu üzərində nəzarəti itirməsi, aqrar islahatlara başlamaması, müharibəni davam etdirməsi kimi faktorlar idi. Xüsusilə də, həmin dövrdə rusiya əhalisinin təxminən 70% nin kəndlilərdən ibarət olduğunu nəzərə alsaq, aqrar islahatların aparılması hökumətin populyarlığı baxımından böyük əhəmiyyətə malik idi. Lakin, digər tərəfdən aqrar islahatların aparılması orduda vəziyyəti daha da gərginləşdirə bilərdi. Belə ki, orduda əsgər və matrosların böyük hissəsi məhz kəndlilərdən ibarət idi. Aqrar islahatların başlayacağı təqdirdə daha çox ərazi və münbit torpaq sahələri əldə etməyə çalışan kəndli əsgər və matrosların ordunu özbaşına tərk edərək kəndlərə qayıdacağı etimalı yüksək idi. Bu isə, onsuzda orduda gərgin olan vəziyyəti daha da pisləşdirə bilərdi. Məhz bu faktor, Müvəqqəti hökuməti aqrar islahatlar aparmaqdan çəkindirirdi.
Sətir 71 ⟶ 73:
İyul ayının sonlarında Kerenski general Kornilovu Ali Baş Komandan təyin edir. Kornilov hökumət üzvləri qarşısında çıxış edərək mövcud vəziyyətdən çıxış yollarına dair təkliflərini səsləndirir. O, ilk növbədə orduda ölüm cəzasının bərpa edilməsini, partiyaların fəaliyyətinin dayandırılması, fabrik və zavodlarda tətillərin qadağan edilməsi və siyasi ölüm hökmünün tətbiq edilməsini təklif edir. Sol təmayüllü hökumət üzvlərinin əksəriyyəti bunun əleyhinə çıxsa da, kadetlər Kornilovun bu təkliflərini müdafiə edirlər. Sonralar, avqustun 13 də Kornilovun Moskvada Ümumrusiya yığıncağında həmin fikirləri təkrarlaması Kerenskidə Kornilov tərəfindən dövlət çevrilişi planının hazırlanması barədə fikir formalaşdırır.
Avqustun 25 də Kornilov general A.Krımova (1871 – 1917
Sentyabr ayında Petrosovetdə daxili mübarizə gərginləşir. Bolşeviklər sol eserlərlə birgə hakimiyyətin ələ keçirilməsi məsələsini qaldırırlar. Dövlət çevrilişində iştirak etmək istəmədiyini bildirən N. Çxeidzi Petrosovetin sədri vəzifəsindən istefa verir. Onun yerinə artıq bolşeviklər partiyasının üzvü olan L. Trotski seçilir.
Sətir 79 ⟶ 81:
Sonralar tarix Zinovyevin və Kamenevin nə dərəcədə haqlı olduqlarını sübut etdi.
1917 ci il oktyabrın 12 də Petrosovetin tərkibində
Ancaq, bolşeviklərin qarşısında duran ən böyük problem sovetdə eserlərin və menşeviklərin üstünlük təşkil etmələri idi. Bundan əlavə, Sovetin Mərkəzi İcraiyyə Komitəsində də, (MİK) eserlər və menşeviklər üstünlüyə malik idilər. Beləliklə, Petrosovetin oktyabrda keçirilən iclasında bolşeviklər hakimiyyətin sovetin adından ələ keçirilməsini təklif edirlər. Sağ eserlər və menşeviklər həmin təklifin əleyhinə olduğunu və bunun, dövlət çevrilişi olduğunu bildirirlər. Lakin, həmin dövrdə eserlər bir siyasi qüvvə kimi parçalandıqlarına görə, vahid mövqedən çıxış edə bilmirdilər. Buna baxmayaraq, sovetdə V. Çernovun (1873 – 1952) rəhbərlik etdiyi sağ eserlər fraksiyası böyük üstünlüyə malik idi. Sol eserlərin lideri isə M. Spiridonova (1884 – 1941) idi. Sol eserlər əsasən bolşeviklərin mövqeyini müdafiə edirdilər. Yaranmış vəziyyətə etiraz əlaməti olaraq sağ eserlər və menşeviklər iclası tərk edirlər. Belə olan təqdirdə, bolşeviklər və sol eserlər mexaniki olaraq səs çoxluğu əldə edirlər. Beləliklə, hakimiyyətin Pterosovet adından ələ keçirilməsi üçün maneə aradan qalxmış olur.
1917 ci il oktyabrın 24 dən başlayaraq bolşeviklər və sovetin silahli əsgər və matrosları Petroqradda heç bir müqavimət olmadan Mərkəzi bankı, dəmiryol vağzalını, poçtları və körpüləri ələ keçirirlər. Müvəqqəti hökumətin yerləşdiyi
Gecə şaxtaya davam gətirməyən qırmızı qvardiyaçılar
Həmin gəcə Lenin gizlin şəkildə Smolnıya gəlir. Bığını və saqqalını qırxaraq qrimlənmiş Lenini mühafizə tanımadığı üçün Smolnıya buraxmaq istəmir. Nəhayət, uzun mübahisələrdən sonra Lenin Smolnıya daxil olur və sosialist inqlabının baş verdiyini elan edir. Əvvəlcə, sağ eserlərlə koalision hökumət qurmaq barədə danışıqlar aparan bolşeviklər sonda, sol eserlərlə birgə hökumət qururlar. Elə həmin gecə oktyabrın 26 da Leninin təşəbbüsü ilə sağ eser və menşeviklərin nəzarətində olan MİK buraxılır, boşeviklərdən və sol eserlərdən ibarət yeni tərkib formalaşdırılır.
Göründüyü kimi, Lenin nəyin bahasına olursa olsun Müəssisələr Məclisinin
Noyabrda Ümumrusiya Müəssisələr Məclisinə keçirilən seçkilərdə sağ eserlər 50% çox səs toplayaraq yerlərin əksəriyyətini götürürlər. Bolşeviklər, sol və mərkəzçi eserlər isə birlikdə 38,5% səs alırlar. 1918 ci il yanvarın 5 də açılan Məclisdə bolşeviklər və sol eserlər Lenin imzaladığı
Bundan dərhal sonra Leninin göstərişi ilə Məclisin keçirildiyi Tavriçesk sarayı silahlı mühasirəyə alınır. Həmin gün bolşeviklərin bu hərəkətinə etiraz edən fəhlələr Petroqradda və Moskvada Müəssisələr Məclisini müdafiə edən mitinqlər keçirirlər. Bolşeviklər dinc nümayişi güllə boran edirlər. Nəticədə Petroqradda 21, Moskvada isə 50 nəfər qətlə yetrilir. Növbəti gün isə, bolşeviklər Məclisin keçirildiyi saraya silahlı dəstələr yeridərək nümayəndələrə zala daxil olmağa imkan vermirlər.
Beləliklə, ümumrusiyanı təmsil edən, legitim Müəssisələr Məclisi bolşeviklər tərəfindən qeyri – qanuni olaraq ləğv edilir. Bu isə, bolşeviklərin hakimiyyəti əllərində saxlamaq üçün həyata keçirdikləri əsl dövlət çevrilişi idi<ref>[https://www.gununsesi.info/bolsevikl%C9%99r-hakimiyy%C9%99ti-nec%C9%99-%C9%99l%C9%99-aldilar/ Bolşeviklər hakimiyyəti necə ələ aldılar ?]</ref>.
== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı|2}}
[[Kateqoriya:Bolşevizm]]
|