Xətib Təbrizi: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Sətir 54:
Xətib Təbrizinin yaradıcılığında əsas fəaliyyət sahəsi ədəbiyyatşünaslıq idi. Bu mövzuya iyirmiyə yaxın risalə həsr etmişdi. Bundan başqa Xətib Təbrizi [[Quran]]a dördcildlik şərhlərin, ədəbi əsərlərin və leksikoqrafiyaya, qrammatikaya, habelə ərəb poetika nəzəriyyəsinə dair bir sıra risalələrin müəllifidir. [[Məhəmmədəli Tərbiyət]] onun ərəb ədəbiyatına həsr olunan əsərlərinin əhəmiyyətini qiymətləndirərək, Xətib Təbrizini [[ərəb dili]]nin "anası" adlandırır. Professor [[M. Mahmudov]] alimin əsərlərini məzmununa görə dörd qismə bölməyi lazım bilir: poetik əsərlərə şərhlər, dilçilik risalələri, ilahiyyata dair tədqiqlər və poetik problemlərə həsr olunanlar.
Birinci qismə aid əsərləri arasında məşhur ərəb şairi Əbu Təmmamın ([[796]]-[[843]]) "Həmasə" ("Qəhrəmanlıq") adlı toplusuna şərhi diqqəti daha çox çəkir. Həmin toplunun yaranma tarixi maraqlıdır. [[Xorasan]]dan [[İraq]]a gələrkən Əbu Təmmam [[Həmədan]]da öz dostu Əbü-l-Vəfa Salamın yanında düşür. Vaxtını boş keçirməmək üçün Əbu Təmmam "Həmasə" adı altında ərəb şairlərinin poeziya antologiyasını tərtib edir. Antologiya müxtəlif janrları əhatə edən 10 fəsildən ibarətdir. Əsərin “Həmasə” adlanmasına səbəb onun həmasə -- igidlik, qəhrəmanlıq janrı ilə başlamasıdır. O, əsəri həmasə, mərsiyə, ədəb, təşbib (məhəbbət şeirləri), həcv, əl-adyaf (qonaqlar), əs-sifat (vəsflər), əs-seyr (səyahət) və məzəmmətun-nisə (qadınların məzəmməti) hissələrinə bölür. Bu topluda ərəb şeirinin mövcud olduğu üç yüz il ərzində yaşayıb-yaratmış altı yüzdən çox şairin əsəri təmsil olunub. Antologiyanın yazılması ilə dillərdə əzbər olması bir olur. Toplu o qədər məşhurlaşır ki, Əbu Təmmamın öz yaradıcılığı bir tərəfdə qalır. Xətib Təbrizi məhz bu mənada deyir ki, "Əbu Təmmam özünü "Həmasə"də bir şair kimi bütün yaradıcılığındakından daha yaxşı nümayiş etdirir". Sonradan eyni şey Xətibin öz başına da gəlir. Onun şərhləri öz yığcamlığı və ifadə aydınlığı ilə "Həmasə"nin özündən də artıq şöhrət qazanır. Xətib Təbrizi bu mövzuya daha iki dəfə müraciət edir. Birinci qısa şərhlərdə ayrı-ayrı şeirlərin, ikincisində beytlərin izahı verilmişdisə, sonuncu əsər daha kamil və sanballı idi
Artıq ahıl yaşlarında o özünün son əsəri olan "Kitab əl-kafi fi-l əruz və-l-qəvafi" ("Əruz və qafiyə haqqında elmin yekunu") üzərində işə başlayır. Bu əsər ərəb poetika nəzəriyyəsinə həsr olunur və tezliklə böyük şöhrət qazanır. Şərqin bir çox alimləri poetika nəzəriyyəsinə dair araşdırmalarında bu kitaba istinad edirlər. Kitabın mətnini daha yaddaqalan etmək üçün şair [[Əhməd Fulci]] (öl. [[1425]]) onun məzmununu nəzmə çəkib.
Sətir 61:
Xətib Təbrizinin əlyazmaları bir çox tanınmış muzey və kitabxanalarda saxlanır. Bunlardan ən qiymətlisi isə şairin özü tərəfindən üzü köçürülmüş və [[Tunis milli kitabxanası]]nda saxlanan şərhin əlyazmasıdır. Həmin şərh şair [[Müfəzzəl Dabi]]nin "[[Müfəzzəliyyat]]" adlı antologiyasına yazılmışdır.
Avropada Xətib Təbrizi irsinin ilk ən görkəmli tədqiqatçısı və naşiri Corc Vilhelm Freytaq olmuşdur. O, "Həmasənin şərhi" əsərininin 1828-ci ildə ərəbcə orijinalını,1847,1851-ci illərdə isə iki cilddə latınca tərcüməsini çap etdirir.
== Şərhçilik fəaliyyəti ==
| |||