Aral gölü: Redaktələr arasındakı fərq

[[Fayl:Aralsee.gif|200px|thumb|right|'''Aral dənizinin səviyyəsinin aşağı enməsi 1960–2010-cu illər.''']]Aral dənizi qapalı hövzə (endorheik) göldür. Özbəkistan və Qazaxıstan arasında yerləşən Aral gölü hövzəsi əsasən Ceyhun, Seyhun və Zerevşan çaylarının birləşməsindən əmələ gəlir. Sovetlərin yeni iqtisadi modelinə uyğun olaraq 1960-cı illərdən pambıqçılıq üçün intensiv və genişmiqyaslı suvarma işləri aparılıb, Aral gölünü qidalandıran çayların suyundan ciddi şəkildə istifadə olunub. Həmin gündən göl güclü quruma və kiçilmə dövrünə qədəm qoyub. Birinci mərhələdə göl şimal və cənub hissələrinə bölünmüşdür; 2003-cü ildə gölün qərb və şərq olaraq ayrıldığı müşahidə edilmişdir. Cənubi Aral gölü hələ də kiçilir, suları çirklənir və şorandır, ona görə də gölün təbii ekosistemi dağılıb. Qazaxıstan tərəfdə Aral gölünün şimal hissəsində Seyhun üzərində tikilən və 2005-ci ildə tikintisi başa çatdırılan Kök-Aral bəndi ilə suyun səviyyəsi 30 metrdən 42 metrə yüksəldi, duzluluq azaldı və balıqçılıq qismən canlandı. Özbəkistanda da Ceyhun çayının drenajı ilə su obyektlərinin və tənzimlənən süni göllərin yaradılması istiqamətində işlər aparılır. Aral dənizi Mərkəzi Asiya respublikalarının dövlət başçıları səviyyəsində maraq obyekti olmuşdur. Göl adından bir çox layihələr hazırlayan təşkilatların sonuncu layihəsi gölün ekoloji və sosial-iqtisadi vəziyyətinin yaxşılaşdırılması üçün hazırlanmış Aral gölü hövzəsi proqramının (ASBP-3) 3-cü mərhələ layihəsidir. Xüsusilə cənub Aral gölündəki canlandırma fəaliyyətləri üçün Ceyhun çayından daha az su çəkilməli və bu davamlı olmalıdır. Xülasə, bir çox tədqiqatlar göstərir ki, Seyhun və Ceyhun çayı hövzələrinin mühafizəsi Aral gölünün tam reabilitasiyası üçün vacibdir və regionda kənd təsərrüfatı suvarma suyunun planlı şəkildə idarə edilməsinə ehtiyac var.[1]

 

 

== '''İstinadlar''' ==