Şərifzadə Ataullah Mehmed Əfəndi: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 1:
{{Dövlət xadimi|adı='''Ataullah Mehmed Əfəndi'''|sələfi_2=[[Samanizadə Ömər Hulusi Əfəndi]]|doğum yeri=[[İstanbul]] [[Osmanlı imperiyası]]|doğum tarixi=1760|dəfn yeri=|atası=[[Mehmed Şərif Əfəndi]]|vikianbar=|bayraq2_8=IslamSymbol.svg|bayraq2_7=IslamSymbol.svg|bayraq2_6=IslamSymbol.svg|bayraq2_5=IslamSymbol.svg|bayraq2_4=IslamSymbol.svg|bayraq2_3=IslamSymbol.svg|xələfi_2=[[Ərəbzadə Mehmed Arif Əfəndi]]|dövr son_2=[[21 iyul]] [[1808]]|titul=[[Osmanlı şeyxülislamları|125. Osmanlı şeyxülislamı]]|dövr əvvəl_2=[[13 iyul]] [[1807]]|bayraq2_2=IslamSymbol.svg|bayraq_2=IslamSymbol.svg|titul_2=[[Osmanlı şeyxülislamları|127. Osmanlı şeyxülislamı]]|vəfat tarixi=14.10.1811|xələfi=[[Samanizadə Ömər Hulusi Əfəndi]]|sələfi=[[Salehzadə Əhməd Əsad Əfəndi]]|hakimiyyət müddəti=[[14 noyabr]] [[1806]] — [[13 iyul]] [[1807]]|bayraq2=IslamSymbol.svg|bayraq=IslamSymbol.svg|ləqəbi=Şərifzadə, Topal}}'''Şərifzadə Ataullah Mehmed Əfəndi''' ({{DVTY}}) — [[Osmanlı İmperiyası|Osmanlı]] [[alim]]<nowiki/>i və [[şeyxülislam]]ı. Atası [[Mehmed Şərif Əfəndi]] özü kimi şeyxülislam olmuşdur.<ref>Cevdet, Târih, VIII, 70, 299; IX, 244-245244–245.</ref>
 
== Həyatı ==
Atasına istinadən “Şərifzadə”"Şərifzadə", axsaqlığı səbəbilə isə “Topal”"Topal" ləqəbiylə tanınan Ataullah Əfəndi [[1760]]-cı ildə [[İstanbul]]<nowiki/>da dünyaya gəlmişdir. Atası [[Mehmed Şərif Əfəndi]] [[I Əbdülhəmid]] və [[III Səlim]] səltənətlərində [[şeyxülislam]] olmuşdur. Atasının və ətrafındakı digər alimlərin yanında başlayan təhsilini daha sonra Tokatlı Mustafa Əfəndidən tamamlayaraq gənc yaşda [[müdərris]] oldu. Qısa zamanda yüksələrək [[1782]]-ci ildə Qalata, [[1792]]-ci ildə Məkkə qazılığına təyin edildi. 2 il sonra İstanbul qazılığına və naqibüləşraflığa yüksəldi. [[1801]]-ci ildə payə olaraq aldığı Rumeli başqazılığı vəzifəsində yalnız [[1804]]-cü ildə fəaliyyətə başlaya bildi. Siyasi vəziyyətin gərgin olduğu bu illərdə köklü bir ailəyə mənsub olması, mükəmməl təhsil alması və mühafizəkar yönümlü olması səbəb göstərilərək [[III Səlim|Sultan Səlim]] tərəfindən şeyxülislamlığa gətirildi ([[14 noyabr]] [[1806]]). Bu ilk şeyxülislamlığı dönəmində baş verən siyasi hadisələrin mərkəzində yer aldı. [[III Səlim|Sultan Səlim]]<nowiki/>in taxtdan endirilməsi və ardından [[IV Mustafa|Sultan Mustafa]]<nowiki/>nın [[cülus]]<nowiki/>unda söz sahibi olmuş, Kösə Musa Paşa ilə birlikdə üsyançı birliklərlə müzakirələr aparmışdır. Bu hərəkətləri isə sonrakı illərdə tənqid olunmasına səbəb olmuşdur. Bu əsnada Qabaqçı Mustafa Paşanın tərəfdarı olan [[müdərris]] Seyyida Əfəndi kimi bəzi müxalifləri onu [[III Səlim|Sultan Səlim]] tərəfdarı olaarq göstərmiş, bu səbəblə [[13 iyul]] [[1807]]-ci ildə vəzifədən alınmışdır. Yerinə [[Samanizadə Ömər Hulusi Əfəndi|Ömər Hulusi Əfəndi]] təyin edilsə də, üsyançıların təzyiqi səbəbilə bir gün sonra vəzifəsinə geri qaytarılmışdır.<ref>İlmiyye Salnâmesi, s. 571-572571–572.</ref>
 
Ataulah Əfəndi bu ikinci şeyxülislamlığı dönəmində dövlətin ən nüfuzlu şəxslərindən biri oldu, hətta üst səviyyədəki vəzifələrə təyinatlarda söz sahibi oldu. O əsnada [[Ruse|Ruscuq]] bölgəsindən ordu toplayıb [[İstanbul]]<nowiki/>a gələn [[Ələmdar Mustafa Paşa]] üsyançıların və şeyxülislamın özbaşınalıqlarından bezən [[IV Mustafa|Sultan Mustafa]]<nowiki/>ya, üsyançıların başçısı Qabaqçı Mustafanı aradan qaldırmağı və şeyxülislamı vəzifədən uzaqlaşdırmağı məsləhət gördü. İstanbula daxil olduqdan sonra Qabaqçı Mustafa Paşanı zərərsizləşdirən [[Ələmdar Mustafa Paşa]] [[21 iyul]] [[1807]]-ci ildə Ataullah Əfəndini vəzifədən aldı və [[III Səlim|Sultan Səlim]]<nowiki/>in devrilməsində iştirak edən üləmaları sürgün etdi. Ataullah Əfəndi isə bir müddət şəxsi mülkündə yaşadıqdan sonra [[31 iyul]] [[1808]]-ci ildə indiki [[Bolqarıstan]] ərazisinə sürgün edildi. [[1810]]-cu ildə isə [[Aydın ili|Aydın]]<nowiki/>a köçürüldü və [[14 oktyabr]] [[1811]]-ci ildə burada vəfat etdi.
 
== Mənbə ==
* Şânîzâde, Târih, II, 66-6966–69.
 
* Şânîzâde, Târih, II, 66-69.
* Devhatü’l-meşâyih, s. 120.
* Sicill-i Osmânî, III, 479.
* Osmanlı Müellifleri, I, 377.
* Danişmend, Kronoloji, IV, 85-8785–87.
* Karal, Osmanlı Tarihi, V, 81-8481–84.
 
== İstinadlar ==