Şərifzadə Ataullah Mehmed Əfəndi: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Sətir 2:
 
== Həyatı ==
Atasına istinadən "Şərifzadə", axsaqlığı səbəbilə isə "Topal" ləqəbiylə tanınan Ataullah Əfəndi 1760-cı ildə [[İstanbul]]da dünyaya gəlmişdir. Atası [[Mehmed Şərif Əfəndi]] [[I Əbdülhəmid]] və [[III Səlim]] səltənətlərində [[şeyxülislam]] olmuşdur. Atasının və ətrafındakı digər alimlərin yanında başlayan təhsilini daha sonra Tokatlı Mustafa Əfəndidən tamamlayaraq gənc yaşda [[müdərris]] oldu. Qısa zamanda yüksələrək 1782-ci ildə Qalata, 1792-ci ildə Məkkə qazılığına təyin edildi. 2 il sonra İstanbul qazılığına və naqibüləşraflığa yüksəldi. 1801-ci ildə payə olaraq aldığı Rumeli başqazılığı vəzifəsində yalnız 1804-cü ildə fəaliyyətə başlaya bildi. Siyasi vəziyyətin gərgin olduğu bu illərdə köklü bir ailəyə mənsub olması, mükəmməl təhsil alması və mühafizəkar yönümlü olması səbəb göstərilərək [[III Səlim|Sultan Səlim]] tərəfindən şeyxülislamlığa gətirildi (14 noyabr 1806). Bu ilk şeyxülislamlığı dönəmində baş verən siyasi hadisələrin mərkəzində yer aldı. [[III Səlim|Sultan Səlim]]in taxtdan endirilməsi və ardından [[IV Mustafa|Sultan MustafaMustafan]]nının [[cülus]]unda söz sahibi olmuş, Kösə Musa Paşa ilə birlikdə üsyançı birliklərlə müzakirələr aparmışdır. Bu hərəkətləri isə sonrakı illərdə tənqid olunmasına səbəb olmuşdur. Bu əsnada Qabaqçı Mustafa Paşanın tərəfdarı olan [[müdərris]] Seyyida Əfəndi kimi bəzi müxalifləri onu [[III Səlim|Sultan Səlim]] tərəfdarı olaarq göstərmiş, bu səbəblə 13 iyul 1807-ci ildə vəzifədən alınmışdır. Yerinə [[Samanizadə Ömər Hulusi Əfəndi|Ömər Hulusi Əfəndi]] təyin edilsə də, üsyançıların təzyiqi səbəbilə bir gün sonra vəzifəsinə geri qaytarılmışdır.<ref>İlmiyye Salnâmesi, s. 571–572.</ref>
 
Ataulah Əfəndi bu ikinci şeyxülislamlığı dönəmində dövlətin ən nüfuzlu şəxslərindən biri oldu, hətta üst səviyyədəki vəzifələrə təyinatlarda söz sahibi oldu. O əsnada [[Ruse|Ruscuq]] bölgəsindən ordu toplayıb [[İstanbul]]a gələn [[Ələmdar Mustafa Paşa]] üsyançıların və şeyxülislamın özbaşınalıqlarından bezən [[IV Mustafa|Sultan MustafaMustafaya]]ya, üsyançıların başçısı Qabaqçı Mustafanı aradan qaldırmağı və şeyxülislamı vəzifədən uzaqlaşdırmağı məsləhət gördü. İstanbula daxil olduqdan sonra Qabaqçı Mustafa Paşanı zərərsizləşdirən [[Ələmdar Mustafa Paşa]] 21 iyul 1807-ci ildə Ataullah Əfəndini vəzifədən aldı və [[III Səlim|Sultan Səlim]]in devrilməsində iştirak edən üləmaları sürgün etdi. Ataullah Əfəndi isə bir müddət şəxsi mülkündə yaşadıqdan sonra 31 iyul 1808-ci ildə indiki [[Bolqarıstan]] ərazisinə sürgün edildi. 1810-cu ildə isə [[Aydın ili|Aydın]]a köçürüldü və 14 oktyabr 1811-ci ildə burada vəfat etdi.
 
== Mənbə ==