Kavaleriya: Redaktələr arasındakı fərq

 

== Hun süvariləri ==

'''[[Hunlar]]''' tarixdə ilk dəfə [[yəhər]]dən istifadə etməyə başladılar. Döyüş vaxtı hun döyüşçüsü üzənginin üzərində ayağa qalxırdı ki, bu ona dayanıqlıq, və ayaqlarını sallayaraq atlarda oturan [[katafraktarilər|romalı süvarilər]] üzərində böyük üstünlük verirdi. [[Qədim Roma|Roma]] süvariləri hun süvarilərinə müqavimət göstərə bilmirdilər və tamamilə məğlub olub, döyüş meydanından qaçırdlar. Hunların hərbi taktikası mükəməl idi. Romalılarla döyüşdə hunlar ilk növbədə onların süvarilərinə hücum edirdilər və onları ya darmadağın edirdilər, yaxud qaçmağa məcbur edirdilər. Sonra onlar, piyadaları öz cərgələrini dəyişməyə məcbur edirdilər, dövrəyə alaraq və ətraflarında çaparaq üzərlərinə ox yağdırırdılar. [[Roma legionu|Roma piyadalarını]] yoraraq və haldan salaraq, onlara sarsıdıcı zərbə endirirdilər.<ref>[http://www.altyn-orda.kz/library/kalibek-daniyarov-istoriya-gunnov-kak-gunny-razrushili-rabovladelcheskij-stroj/ Калибек Данияров. История гуннов. Как гунны разрушили рабовладельческий строй]</ref>

 

== Səfəvi və Osmanlı süvariləri ==

=== Səfəvi süvariləri ===

[[Səfəvilər imperiyası|Səfəvi]] dövlətində mərkəzləşdirilmiş nizami ordu yox idi. Ordu ayrı-ayrı [[feodalizm|feodalların]] və əyalət [[bəylərbəyi|bəylərbəyləri]]nin qoşunlarından təşkil olunurdu. Bunlar demək olar ki istisnasız olaraq [[Qızılbaşlar|Azərbaycan tayfaları]]nın əmirləri tərəfindən gətirilən dəstələr idi. Bu qoşunlar (''mülaziman, nökəran'') feodalların özləri tərəfindən təchiz olunurdu və saxlanırdı. [[Şah İsmayıl Xətai|I İsmayıl]]ın hərbi qüvvələri prinsipial olaraq [[Ağqoyunlu dövləti|Ağqoyunlu]] tayfa qoşun sistemindən fərqlənmirdi. Səfəvilərin müharibə üçün çıxardıqları qoşunların sayı dəqiq məlum deyil. Alessandri hesab edir ki, onların qoşunlarının sayı 60 minə çatırdı. [[1568]]-ci ildə Səfəvi sarayında olan C. Vekyetti də hesab edirdi ki, 60 mindən artıq qoşun çıxarmaq mümkün deyildi. Bu barədə dəyərli məlumatları Minadoi verir. O hesab edir ki, Səfəvilər döyüşə 60 min süvari çıxarırdılar, lakin əgər bütün hakimlər və feodallar qoşunlarını göndərilsəydi onların saylarını 130-140 minə çatdırmaq olardı. Qazi Əhmədin məlumatlarına görə, [[I Təhmasib]]in vəfatı zamanı şahın məvacibində “qızılbaş tayfa və nəsillərindən” olan 200 min adam vardı. Lakin bu qoşunların heç də hamısını, feodalların özbaşınalığına görə, döyüş meydanına çıxarmaq mümkün deyildi. Feodal yığma(''çərik'') qoşundan başqa şahın yanında 4500-6000 nəfərlik [[Qorçu|qorçu qvardiyası]] da vardı. Onlara ''qorçubaşı'' rəhbərlik edirdi. Bundan başqa şah xidmətində analoji finksiya üçün 700 [[yasavul]] vardı. Qorçuların 4 mini torpaq təltiflərindən dolanırdı, qalan 2 min şahın məvacibində idi.

[[Qorçu]]lar tayfa kavaleriyasından ibarət idi. Onların yay-ox, nizə, qılınc, xəncər, döyüş baltası və qalxanları vardı. Döyüş vaxtı onlar yanaqlarını örtən [[zireh]]li qoruyucuları olan dəbilqələr geyirdi. Ordu ,əsasən, çevik süvarilərdən ibarət idi, piyadalar az idi. Silahlanmaları barədə Alessandri məlumat verir ki, onların qalxanları, qılıncları, tüfəngləri(''muşket'', ''arkebuz'') vardı. Arkebuzların lülələrinin uzunluğu 9 ''[[Düymə (ölçü vahidi)|düymə]]'' çatırdı, atdığı güllələrin çəkisi isə 50-70 qram təşkil edirdi. Alessandri yazır ki, onlar arkebuzlardan çox asanlıqla istifadə edirdilər və bu ağır silah onların qılıncla, yay-oxla və qalxanla döyüşmələrinə əngəl olmurdu. [[Arkebuz]]u kürəklərində gəzdirirdilər. O Səfəvilərin istehsal etdiyi silahların keyfiyyətinə diqqətini cəlb edirdi. Ümumi yayılmış yanlış təsəvvürə görə qızılbaşların odlu silahı yox idi. Lakin İbrahim Əmini və başqa anonim mənbə qızılbaşların hələ [[Bakının alınması (1501)|Bakının alınması]] zamanı odlu silahdan(''atəş-i-top-u-tüfəng'') istifadə etdikləri barədə yazırlar. Məlumdur ki, qızılbaşlar Təhmasibin [[1538]]-ci ildə Şirvana yürüşü və [[Buğurt qalası]]nın mühasirəsi zamanı toplardan istifadə etdikləri deyilir. Lakin bu toplar əsasən [[mortir]] tipli silah yaxud təsadüfən onların əlinə avropalılardan keçən odlu silahlar idi. [[Vladimir Minorski|Minorski]] iddia edir ki, Səfəvilər top və tüfənglərdən ilk dəfə [[1552]]-ci ildə [[Ərcişin mühasirəsi]]ndə yararlanıblar.

 

== Məmlük süvariləri ==

'''[[Məmlüklər]]'''

 

 

=== Ulanlar ===

'''Ulan'''(''[[Türk dilləri|türk.]] oğlan, gənc, cavan'')- yüngül süvari növü. İlk dəfə XIII-XIV-cü əsrlərdə monqol-tatar qoşununda, yay-ox əvəzinə ''flüqer''li nizələrlə silahlanmış süvari hissələri kimi yaradılıb. XVI-cı əsrdə ''Litva və Polşaya köçmüş tatarlar''dan təşkil olunan ulan hissələri, qeyri-nizami süvari qoşun kimi istifadə edilib. XVIII-ci əsrdə ulan hissələri Avstriya və Prusiyada, XIX-cu əsrin əvvəllərində isə Fransada tətbiq olunmağa başlayıb. Avropa ölkələrində ulanlararın silahını əyri qılınclar, flüqerli nizələr, sonralar [[tapança]]lar, XIX-cu əsrin ortasından isə [[karabin]]lər təşkil edir. Ulanlar xüsusi geyim forması ilə seçilirdilər. Onların dörkünc üstü olan papaqları vardı-''ulan papağı''. Rus ordusunda ilk ulan alayı [[1803]]-cü ildə yaradılıb. [[1830]]-cu ildə 21 [[ordu]] və iki [[qvardiya]] ulan alayı vardı. 1882-ci ildə, iki qvardiya alayından başqa, onların hamısı draqun hissələrinə çevrildi, 1907-ci ildə isə yenidən bərpa edildi. [[1914]]-cü ildə rus ordusunda 2 qvardiya və 17 ordu ulan alayı vardı<ref>Советская военная энциклопедия Москва 1980 Военное издательство министерства обороны СССР.</ref>.