|
Bеhbudəli ağa İbrahimxəlil ağa oğlu 1695-ci ildə Sarıcalı obasının yerləşdiyi [[Arazbar|Arazba]]<nowiki/>rda [[Qarabağ]]<nowiki/>ın zadəgan ailələrindən biri olan Cavanşirlər ailəsində dünyaya gəlmişdir. Onun atası İbrahimxəlil ağa Sarıcalı tayfasının başçısı olmaqla birlikdə, həm də Arazbarinin hakimi olmuşdur.
Mirzə Camal Cavanşirə görə, [[Osmanlı imperiyası|Osmanlı]] dövlətinin [[Qarabağ]]<nowiki/>dan qovulması ilə yadda qalan (1735) prosesdə Nadir xan Cavanşir tayfasından olan sərkərdələrdən yararlanmışdır. Bu sərkərdələr gələcəkdə Qarabağ xanlığının əsasını qoymuş Pənahəli xanla Behbudəli ağa idi. Osmanlı ilə olan döyüşlərdə Qarabağdan olan döyüşçülər də fəal iştirak etmişdir. Bu xidmətlərinə görə [[Nadir şah Əfşar|Nadir xan]] Pənahəli xanı özünün komandanlarından biri, Behbudəlini isə mərasimlər üzrə rəhbər təyin etdi. Bu vəzifələrə olan təyinatlardan sonra hər iki şəxs sarayda Nadir xanla birlikdə yaşamaqla birbaşa onun nəzarətinə daxil oldular.<ref>Мирза Джамал Джаваншир, История Карабаха, Издательство АН Азерб. ССР, 1959, s. 10</ref> 1736-cı ildə özünü şah elanedən Nadirin hakimiyyətini şah sülaləsində yalnız Səfəvi ailəsindən kimsə otura bilər iddiasiyla Cavanşir, Otuzikilər və Kəbirlilər tanımadılar. Buna cavab olaraq, Nadir şah bu tayfaları Qarabağdan Xorasanın Sərəxs vilayətinə köçürdü. Bu Pənahəli və Fəzləli ağa üçün həyəcan təbilinin çalınması demək idi. Dar bir məclisdə Nadir şahın Qarabağ elatlarını [[Xorasan]]<nowiki/>a köçürməsi əməlini qınayan Fəzləli ağa sözlərinin Nadirə çatdırılmasından sonra edam edildi.<ref>Арунова М. Р., Ашрафян К. З. Государство Надир-шаха Афшара. М., «Наука», 1958, p.114-115</ref> Qardaşının taleyindən narahat olan Pənahəli xan saraydan gizli şəkildə Qarabağa qaçdı. 1738-ci ildə baş vermiş bu hadisə zamanı Pənahəli xanla birlikdə onun qohumları da Qarabağa gəldilər.<ref>{{kitab3 | müəllif = [[Əhməd bəy Cavanşir]] | başlıq = Qarabağ xanlığının 1747-1805-ci illərdə siyasi vəziyyətinə dair | link = | cavabdeh = | yer = | nəşriyyat = | il = | cild = I | səhifə = 158 | səhifələr = | isbn = | doi = | ref = }}</ref> Tezliklə, otuzikilər tayfasının başçısı kimi Pənahəli xan Cavanşir döyüşçülərini də ətrafına toplayaraq Nadir şaha qarşı üsyan qaldırdı. Nadir şah hələ o yolda olarkən onun tutulması üçünəmr vermiş, lakin bu əmr həyata keçirilməmişdi. Pənahəli xan, [[Nadir şah Əfşar|Nadir şah]]<nowiki/>ın öldürülməsinə qədər [[Zəngəzur]]<nowiki/>da, [[Qarabağ]]<nowiki/>da və [[Şəki]]<nowiki/>də gizlənib, ani hücumlarla vaxtını keçirdi. Nadirin ölümündən sonra isə Qarabağa gələrək, özünü şahxan elan etdi.<ref>Бутков П. Г. Материалы для новой истории Кавказа: 1722—1803 годы. Часть вторая. СПб., 1869 , т.1, s.58-62</ref>
Qarabağ xanlığı [[Kərim xan ZəndinZənd]]in Pənaəli xanı Şirazda[[Şiraz]]da əsir olaraq saxlamasından sonra daxili qarışıqlıq dövrünü yaşayır. O dövrün bir çox tarixi qaynaqları Pənahəli xandan dərhal sonra taxta oğlu İbrahimxəlilin çıxdığını desələr də, bu əslində belə deyildir və reallıq bir qədər fərqlidir. [[Qarabağ]]<nowiki/>dakı xanlıq uğrunda mübarizədə xarici qüvvələr də fəal iştirak edirdilər. Beləki, Pınahəli xanın bir digər oğlu Mehrəli bəy, Kərim xan Zənddən aldığı fərmanla geri dönmüşdü. Bu fərmana görə xan məhz o, olmalı idi.
Lakin Mehrəli bəy xanlığı ələ ala bilmədi. Bu zaman Pənahəli xanın qardaşı Behbudəli ağa varislərdən İbrahimxəlil ağanın namizədliyini müdafiə etdi. Tarixi qaynaqların bildirdiyinə görə, bu hadisələr zamanı yaşlı Behbudəli ağa özünü müdrik siyasətçi kimi aparmış və qarışıqlıqların böyük müharibəyə səbəb olmaması üçün əlindən gələni etmişdir. Behbudəli ağa 1767-ci ildə Qarabağda vəfat etmişdir.
|
