Almas Mehmed Paşa: Redaktələr arasındakı fərq

Təxminən [[1661]]-ci ildə [[Kastamonu]]<nowiki/>da dünyaya gəlmişdir. Atası Savruq adından dənizçi idi. Rəvayətə görə, üzü həddindən çox parlaq olduğu üçün Almas ləqəbi ilə anılmışdır. Kiçik yaşda saray tərbiyə alaraq Divrikli Mehmed ağanın möhürdarı oldu. Mehmed ağanın [[Trablusşam əyaləti]]<nowiki/>nə göndərilməsi ilə onunla birlikdə getdi. Dövrün padşahı [[IV Mehmed]] tərəfindən [[İstanbul]]<nowiki/>a çağırılaraq [[Əndərun]]<nowiki/>a alındı ([[1678]]). Daha sonra [[saray]]<nowiki/>da çuxadar, ardından riqabdar ağa oldu. Qısa zamanda yüksələrək [[II Süleyman|Sultan Süleyman]]ın cülusunun ardından silahdarlığa, miraləmliyə, ardından isə xəzinədar kəndxudalığına gətirildi. Nəhayət [[1689]]-cu ildə [[Rumeli əyaləti|Rumeli bəylərbəyiliyi]] ilə nişançı paşa elan edildi. Bu vəzifədə ikən vəzirlik rütbəsi aldı. [[II Əhməd]] dövründə ikinci vəzir, [[II Mustafa]]<nowiki/>nın cülusunun ardından riqabdar naibi oldu, bir müddət sonra isə [[Sədrəzəm|sədarət]]ə gətirildi ([[1 may]] [[1695]]).

[[1683]] tarixindəki [[Vyana]] mühasirəsindəki uğursuzluğun ardından hərbi sahədə cərəyan edən məğlubiyyətlərin qarşısını almaq üçün ordunun başında səfərə çıxmaq istəyən [[II Mustafa]]<nowiki/>yla birlikdə [[1695]]-ci ilin [[iyul]]<nowiki/>undaiyulunda yola çıxdı. Lipve qalasının fəthində rol oynadı. [[Timeşvar əyaləti|Temeşvar qalası]]<nowiki/>nın mühasirəyə alınması ilə [[1696]]-cı ilin [[aprel]]<nowiki/>indəaprelində yenidən səfərə çıxıldı. Növbəti Avstriya səfəri isə [[1697]]-ci ildə baş tutdu. [[Belqrad]] düzündə gedən müzakirələrdə səfərin hansı istiqamətə tərtiblənməsi haqda qərar qəbul edildi. Qəbul edilən hərəkət planına görə, Orta Macarıstan fəth edilməli və burada avstriyalılarla mübarizə aparmaq üçün İmre Tököli macar kralı olmalı idi. [[Tisa çayı]] sahilinə gələn [[Osmanlı ordusu]] hələ çayı keçməmiş donanmanın köməyilə Titel qalası ələ keçirildi. Ancaq çayın o sahilində gizlənən 8 minlik Avstriya qüvvəsindən xəbərsiz olan Almas Mehmed Paşa ordunun geri qalanının çayı keçməsi üçün olduqca təhlükəli bir yerdə körpü inşa edilməsi ilə bağlı əmr verdi. Körpü iki gündə tamamlandı. Ancaq düşmən ordusunun yaxınlıqda olması xəbərini eşidən [[II Mustafa|Sultan Mustafa]] xəzinə, [[yeniçərilər]], silahdarlar, cəbhəxana və toplar dərhal çayın digər tərəfinə keçirildi. Almas Mehmed Paşa yeniçəri ağası və ordunun digər böyük şəxsləri ilə birlikdə ordunun tənzimlənməsi üçün Titel qalasında qaldı. Bundan xəbər tutan Avstriya qoşunları dərhal hücuma keçdi. [[Sədrəzəm]] Almas Mehmed Paşa isə bir yandan əyalət qoşunları ilə müdafiəyə keçir, digər yandan isə ordunu çayın digər tərəfinə keçirməyə başlamışdı. Orduda baş verən çaxnaşmalar səbəbilə 2 minə yaxın əsgər körpüdən çaya düşdü və həlak oldu. Az sayda əsgərlə 60 minlik düşmən ordusuna qarşı duran Osmanlı ordusunda sərt davranışları ilə əsgərləri özünə düşmən edən Mehmed Paşa elə o əsnada öz əsgərləri tərəfindən öldürüldü ([[11 sentyabr]] [[1697]]).

Bu vaxt körpünün ortası dağılmış, əsgərlərin bir qismi suda boğularaq həlak olmuş, bir qismi isə döyüşərək öldürülmüşdür. Bir çox ordu komandiri həlak olmuş, önəmli miqdarda hərbi sursat, silah və 500-dən çox ərzaq daşıyan arabayla yanaşı, sədrəzəmin üzərində olan [[II Mustafa]]<nowiki/>ya aid sədarət möhürü düşmən əlinə keçdi. Bu möhür hal-hazırda [[Vyana]] müzeyində saxlanılır. Zenta məğlubiyyətinin ardından padşah və ordunun geri qalanı [[Timeşvar əyaləti|Temeşvar]]<nowiki/>a çəkildi. Belqrad mühafizəsi ilə vəzifələnən [[Körpülü Hacı Hüseyn Paşa|Körpülü Hüseyn Paşa]] isə sədarətə gətirildi.

* Defterdar Sarı Mehmed Paşa, Zübde-i Vekâyi‘ât, (haz. Abdülkadir Özcan) Ankara 1994, s. 524, 526, 537, 595, 621-626621–626;

* Tevârîh-i Âl-i Osmân, Berlin Staatsbibliothek, nr. hs. 216, vr. 138a vd.;

* Silâhdar, Târih, II, 306, 361;

* a.mlf., Nusretnâme, İÜ Ktp., TY, nr. 5983, vr. 268b -269a−269a, 369a -370a−370a;

* D. Kantemir, Osmanlı İmparatorluğunun Yükseliş ve Çöküş Tarihi (trc. Özdemir Çobanoğlu), Ankara 1980, III, 244, 246, 256-257256–257, 281, 455-456455–456;

* Hadîkatü’l-vüzerâ, s. 122-124122–124;

* Şeyhî, Vekayiu’l-fuzalâ, II, 211, 217-218217–218;

* Râşid, Târih, II, 41, 256-260256–260, 303, 317, 374, 407 vd.;

* Hammer, HEO, XII, 423;

* Sicill-i Osmânî, I, 395;

* Orhan F. Köprülü, “İlm"İlm-i Nücûma Aid Bir Risâlenin Târihî Kaynak Olarak Ehemmiyeti”Ehemmiyeti", TD, sy. 2 (1950), s. 317-320317–320;

* Fahri Ç. Derin, “Mustafa"Mustafa II.ya Dâir Bir Risale”Risale", a.y., sy. 13 (1958), s. 60, 64, 67;

* Cengiz Orhonlu, “Mehmed"Mehmed Paşa”Paşa", İA, VII, 583-585583–585;

* Mücteba İlgürel, “Zenta”"Zenta", a.e., XIII, 535-538535–538;

* A. H. de Groot, “Mehmed"Mehmed Pasha, Elmas”Elmas", EI² (Fr.), Vl, 985-986985–986.