Fövqəldövlət: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
kRedaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 22:
== Keçmişin super gücləri ==
[[Fayl:1 AD to 2003 AD Historical Trends in global distribution of GDP China India Western Europe USA Middle East.png|thumb|223x223px|Angus Maddison'un hesablamalarına əsasən, 1-dən 2003-cü ilə qədər böyük iqtisadiyyatlar.]]
Keçmiş dövrdə tarixçilər süper gücü həmin dövrdəki vəziyyət və hadisələri nəzərə alaraq terminləşdirməyə cəhd göstərmiş , hətta bəzən bunu bəzi varlıqlara da aid etmişlər. Keçmiş əyalət tarixçiləri tərəfindən bəzi güclü əyalətlərin supergüc kimi ifadə olunması onların nümayiş etdirdiyi müxtəlif üstün xüsusiyyətlərə diqqət yetirir. Bu qədim və süquta uğramış dövlətlərə
[[İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatı|İƏİT]]-nin tarixi statistika və araşdırmalarına görə, erkən müasir dövrə qədər [[Qərbi Avropa]] , [[Çin Xalq Respublikası|Çin]] və [[Hindistan]] dünya [[Ümumi Daxili Məhsul|ÜDM]]-in təxminən ⅔ hissəsini təşkil edirdi.
Sətir 30:
1956-cı ildə Süveyş böhranı göstərirdi ki, iki dünya müharibəsi nəticəsində maliyyə cəhətdən zəifləyən Britaniya,öz zəngin valyutasının konvertasiya olunmasını fəda etmədən yeni fövqəldövlətlərlə bərabər səviyyədə xarici siyasət yeridə bilməz. İkinci Dünya Müharibəsi əksərən öz milli sərhədlərindən uzaqda baş tutduğuna görə ABŞ, Avropanın və ya Asiyanın ölkələri kimi nə sənaye məhvi və nə də kütləvi sivil itkiyə məruz qalmışdı. Müharibə dünyanın ən böyük kreditoru və əsas mal təchizatçısı kimi Amerika Birləşmiş Ştatlarının mövqeyini gücləndirmişdir; Bundan əlavə, ABŞ-da güclü sənaye və texnoloji infrastruktur yaradılıb ki, bu da hərbi qüdrətinin qlobal səviyyədə əsas mövqeyə yüksəldib . Çoxmillətli koalisiya və ya qanunvericilik orqanlarının (məs: [[Birləşmiş Millətlər Təşkilatı]]) yaradılması təşəbbüslərinə baxmayaraq, getdikcə aydın olurdu ki , fövqəldövlətlər müharibədən sonrakı dünyanın necə görünməsi haqqında çox fərqli baxışlara sahibdirlər . 1947-ci ildə Britaniyanın Yunanıstana yardımının geri alınmasından sonra Birləşmiş Ştatlar Soyuq Müharibədə Sovet genişlənməsinin qarşısının alınmasında əsas yeri tutdu.
İki ölkə bir-birinə ideoloji, siyasi, hərbi və iqtisadi cəhətdən qarşı çıxdı. Sovet İttifaqı kommunizm ideologiyasının , planlaşdırılmış iqtisadiyyat və bir partiyalı sistemi təbliğ etdiyi halda , [[Amerika Birləşmiş Ştatları]] isə liberal demokratiya və azad bazar [[ideologiya]]<nowiki/>larını dəstəkləyirdi. Bu, müvafiq olaraq , [[Varşava Müqaviləsi Təşkilatı|Varşava Müqaviləsi]] və [[NATO]] hərbi ittifaqlarında öz əksini tapdı
[[Soyuq müharibə]] dövrünün yalnız iki bloka, hətta yalnız iki millətin ətrafında döndüyü iddiası,
== Soyuq müharibədən sonrakı dövr ==
[[Fayl:NYSE127.jpg|thumb|233x233px|[[Nyu-York]] Fond Birjasında ticarət zolağı. İqtisadi güc kimi böyük bir nominal ÜDM]]
Ekspertlər qlobal siyasətin bu older qiymətləndirilməsi çox çünki inkişaf indiki mərhələdə Avropa Birliyi təsnif çətinlik hissəsində, sadələşdirilmiş edir ki, mübahisə. Digərləri mürəkkəb qlobal iqtisadi asılılığını nəzərə alaraq, bir super anlayışı köhnəlmiş ki, mübahisə və dünya çoxqütblü edir ki, təklif.
Sətir 43:
[[Fayl:Potential Superpowers.svg|thumb|357x357px|[[Amerika Birləşmiş Ştatları]]<nowiki/>nı mövcud super güc kimi göstərən xəritə, fərqli dərəcədə akademik dəstəyi olan digər siyasi qurumlar.]]
Bəzi insanlar bu gün kompleks qlobal bazarda ifadə edərək, cəmi post-Soyuq Müharibə dövründə supergüclər mövcudluğunu şübhə və dünyanın xalqlar arasında yüksələn qarşılıqlı asılılıq bir super güc anlayışı keçmiş bir fikir etmişdir və dünya indi çoxqütblü edir. Amerika Birləşmiş Ştatlarının hərbi üstünlük indi unquestioned qalır və beynəlxalq nüfuzu bu görkəmli dünya güc etdi Lakin, belə Çin, Hindistan, Braziliya və Rusiya kimi ölkələr yeni yollar keşfetmeye olunur ABŞ hərbi üstünlüyünü (yəni yer) qarşı və elm, ədəbiyyat, yumşaq güc və diplomatiya sahəsində böyük addımlar edirik.
{| class="wikitable"
|+
|
|[[Fayl:Flag of the Soviet Union.svg.webp|border|frameless|18x18px]] '''Sovet İttifaqı'''
|bir[[Fayl:USA flag.png|none|thumb|17x17px]]
|-
| '''Demoqrafiya'''
|
|
|-
| '''Coğrafiya'''
|
|
|-
| '''İqtisadiyyat'''
|
|
|-
| '''Siyasət'''
|
|
|-
|'''Xarici əlaqələr'''
|
|
|-
| '''Ordu'''
|
|
|-
| '''KİV'''
|
|
|-
| '''Mədəniyyət'''
|
|
|}
=== Potensial güclü güclər ===
| |||