Türkmənçay müqaviləsi: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 31:
[[Noyabr]] ayının 6-da Dehkarqanda danışıqlar yenidən başladı. Təzminat məsələsi
üzrə bəzi ciddi narazılıqlar yanvarın 7-də danışıqların kəsilməsinə gətirib çıxardı. [[Rus]]
qoşunları irəli atıldı. [[Yanvar]]<nowiki/>ın 28-də [[Urmiya]], fevralın 8-də [[Ərdəbil]] tutuldu. Müqavilənin bağlanması sürətləndi. Fevralın 9-dan 10-na keçən gecə [[Təbriz]] yaxınlığında [[Türkmənçay]] kəndində müqavilə imzalandı.
 
[[Türkmənçay]] müqaviləsi 16 maddədən ibarət idi. [[Gülüstan]] müqaviləsinin bəzi maddələrinin məzmunu burada saxlanmış, təzminat və s. haqqında yeni maddələr əlavə edilmişdi.
 
Birinci maddə ilə tərəflər arasında əbədi sülh elan olunurdu. Müqavilə [[İrəvan]] və [[Naxçıvan]] xanlıqlarının [[Rusiya]]ya keçdiyini (III maddə) təsbit edir, sərhədləri ayırır
(IV maddə), [[İran]]ın [[Rusiya]]<nowiki/>ya iyirmi milyon gümüş rubl təzminat ödəyəcəyi bildirilirdi (II maddə). [[Abbas Mirzə]]<nowiki/>nin vəliəhd kimi tanınmasına ayrıca yer verilir (VII maddə). [[Xəzər dənizi|Xəzərdənizi]]ndə yalnız Rusiyanın hərbi donanma saxlamaq hüququ təsdiq edilirdi (VIII maddə). Onuncu maddə ticarət konsulluqları açılmasından, on birinci maddə qarşılıqlı
olaraq müharibə ilə dayandırılmış işlərin bərpasından bəhs edirdi. XII, XIV, XV maddələr iki ölkə arasında əhalinin hərəkəti və başqa məsələlərə toxunurdu. On beşinci maddə ermənilərin [[İran]]dan [[Cənubi Qafqaz]]a köçürülməsi (müqavilədə konkret deyilməsə də ümumi razılıq belə olmuşdu) ilə bağlı idi. Sonuncu maddə sülh haqqında yerlərə bilgi verilməsi, onun ratifikasiyası məsələlərinə toxunurdu.<ref>{{cite book|first= |last= |authorlink= |title=Azərbaycan tarixi 7 cilddə, III cild |year=1999 |location= Bakı|publisher= |url= |ref=harv}}</ref>
Müqavilə [[Rusiya]] tərəfindən 1828-ci ilin martında, [[Qacarlar]] tərəfindən iyul ayında ratifikasiya edildi.
Sətir 45:
'''I maddə''' — Bütün [[Rus çarlığı|Rusiya İmperatoru]] həzrətləri və [[İran|İran şahı]] həzrətləri arasında, onların vərəsələri və taxt-tacın varisləri, onların dövlətləri və qarşılıqlı surətdə təbəələri arasında bundan sonra əbədi [[sülh]], dostluq və tam razılıq olacaqdır.<ref name=":0">[http://ebooks.azlibnet.az/book/250518new84.pdf Türkmənçay müqaviləsinin mətni]</ref>
 
'''II maddə''' — Bütün [[Rusiya]] imperatoru həzrətləri və [[İran]] şahı həzrətləri hörmətlə qəbul edirlər ki, razılığa gələn yüksək tərəflər arasında baş vermiş və indi xoşbəxtiikdən qurtarmış müharibə liə [[Gülüstan|Gülüstan traktatın]]ın qüvvəsi üzrə qarşılıqlı təəhhüdlər də başa çatmışdır; onlar göstərilən [[Gülüstan]] traktatını [[Rusiya]] və [[İran]] arasında yaxın və uzaq gələcəyə sülh və [[dost]]<nowiki/>luq münasibətiəri qurmalı və təsdiq etməli olan indiki şərtlər və qərarlarla əvəz etməyi zəruri hesab etdilər.
 
'''III maddə''' — [[İran]] şahı həzrətləri öz adından və öz vərəsələri və varisləri adından [[Araz]]<nowiki/>ın o tayı və bu tayı üzrə [[İrəvan xanlığı]]nın və [[Naxçıvan xanlığı]]nın [[Rusiya imperiyası]]nın tam mülkiyyətinə güzəşt edir. Şah həzrətləri bu güzəşt nəticəsində, hazırki müqavilənin imzalanmasından sayılmaqla altı aydan gec olmayaraq, yuxarıda adları çəkilən hər iki xanlığın idarə ediiməsinə aid oian bütün arxivləri və ictimai sənədləri [[Rusiya]] rəisiiyinə verməyi vəd edir.
 
'''IV maddə''' — Müqaviləyə qoşulan yüksək tərəflərin razılığı ilə hər iki dövlət arasında sərhədlər aşağıdakı hüdudda qərara alınır: sərhəd xətti [[Osmanlı]] torpaqlarının ucundakı kiçik [[Ağrı dağı]]n zirvəsindən aralıda düz istiqamətə ən yaxın nöqtədən başlayaraq o dağların zirvəsindən keçir; buradan maillik üzrə kiçik [[Ağrı dağı]]n cənub tərəfindən axan [[Qarasu çayı|Aşağı Qarasu çayı]]nın yuxarılarına düşür, sonra sərhəd xətti o çayın axarı üzrə [[Şərur]] qarşısında onun [[Araz]]a töküldüyü yerədək davam edir; bu məntəqədən [[Abbasabad]] qalasınadək [[Araz çayı]]nın yatağı üzrə gedir; burada qalanın [[Araz]]ın sağ sahilində yerləşən xarici istehkamları yanında yarım ağac, yəni 3 1/2 Rusiya versti enində bütün istiqamətlərdə dövrə haşiyələnəcək və o ətrafda olan torpaq sahəsi büsbütün məhz [[Rusiya]]ya məxsus olacaqdır və bu gündən sayılmaqla iki ay ərzində ən yüksək dəqiqliklə ayrılacaqdır. Sərhəd xətti o yerdən, göstərilən dövrənin şərq tərəfdən [[Araz]]ın sahilinə birləşdiyi yerdən başlayaraq bir daha o çayın yatağı ilə Yeddibulaq barəsinədək gedir; buradan [[İran]] torpaqları [[Araz çayı]]nın yatağı üzrə 3 ağac, yəni 21 Rusiya versti uzanacaqdır; sonra sərhəd Muğan düzü vasitəsilə [[Bolqarçay|Bolqar]] çayadək, iki kiçicik Adınabazar və [[Sarıqamış]] çaylarının birləşməsindən 3 ağac, yəni 21 verst aşağıda olan torpaqlara gedir; sərhəd buradan Bolqar çayın sol sahili ilə yuxarı, adları çəkilən kiçik Adınabazar və Sarıqamış çaylarının birləşməsinədək, sonra Şərqi Adınabazar çayının sağ sahili üzrə onun yuxarılarınadək davam edir, buradan İsə Cikoir yüksəkliyinin zirvəsinədək elə davam edir ki, o yüksəklikdən [[Xəzər dənizi]]nə tökülən bütün sular [[Rusiya]]ya məxsus olacaqdır, [[İran]] tərəfə axan bütün sular isə İrana məxsus olacaqdır. Burada iki dövlət arasındakı sərhəd dağ zirvələrilə müəyyən edilir; qərarlaşdırılmışdır ki, onların Xəzər dənizinə doğru enişi [[Rusiya]]ya məxsus olmalıdır, o
Sətir 87:
Bir millətin ayrılığını musiqi sahəsində də göstərmək üçün bəstəkar [[Əli Səlimi]] 1958-ci ildə [[Fərhad İbrahimi]]nin [[Ayrılıq|Ayrılıq şeri]]nə musiqi bəstələmışdır.
 
[[Şimali Azərbaycan]]da [[Cənubi Azərbaycan]] həsrətini [[simvol]]<nowiki/>laşdırmaq üçün [[XX əsr]]in ortalarından etibarən kişi adı kimi [[Təbriz]] adı çox yayılmışdır. [[Xalq şairi]] və Azərbaycan azadlıq hərəkatının rəhbərlərindən biri olan [[Xəlil Rza Ulutürk]] də [[Qarabağ müharibəsi]]ndə şəhid olan və [[Milli Qəhraman|Azərbaycan Respublikasının Milli Qəhrəmanı]] olan oğluna [[Təbriz Xəlilbəyli|Təbriz]] adı vermişdir.
 
Türkmənçay müqaviləsinin imzalandığı gün hər il [[Şimali Azərbaycan]]da və [[Cənubi Azərbaycan]]da gizli və ya açıq şəkildə qeyd edilir.
Sətir 99:
 
== Həmçinin bax ==
* [[Gülüstan müqaviləsi]]
* [[İkinci Rusiya-İran müharibəsi]]
 
Sətir 106:
 
== Xarici keçidlər ==
* [http://www.hist.msu.ru/ER/Etext/FOREIGN/turkman.htm Türkmənçay müqaviləsinin orijinal mətni-rusca]
* [http://dl.nlai.ir/UI/Forms/AllThumbsView.aspx?ID=1a872fcf-795b-4de1-9445-5a2131ef4259 Türkmənçay müqaviləsinin orijinal mətni əlyazmada-farsca]
 
[[Kateqoriya:Sülh müqavilələri]]