Məmmədhəsən Adıgözəlov: Redaktələr arasındakı fərq

[[1872]]-ci ildə neft quyularının satın alınmasını ləğv edən çar höküməti, torpaqların xərracda sərbəst alınması və satılması ilə əvəz etdi. Baş vermiş dəyişiklik Abşeron yarımadasının neft sektorunun inkişafına və bazar münasibətlərinin əmələ gəlməsinə səbəb oldu. Ağır keçən kənd təsərrüfatı həyatını 15 yaşından yüksək gəlirli və prespektivli olan neft sənayəsinə dəyişən Məmmədhəsən Adigözəlov bütün ömrünü neft sənayesinə və neft sənayesində çalışan işçilərin mənafelərinin müdafiəsinə həsr etdi. Yeniyetmə yaşlarında ikən fiziki göstəricilərinə, boyuna, bacarığına və işə olan həvəsi ilə seçilirdi. O dövrdə peşəkar buruq ustası olmaq üçün ən azı 25 il təcrübə tələb olunurdu. Bu 25 il ərzində mükəmməl tərcrübə toplayıb peşəkar səviyyəsinə çatmaq üçün neft sənəyəsinin müxtəlif istiqamətlərində çalışmaq lazım idi. O zaman belə inkişaf yolu keçmiş mütəxəssisləri(buruq ustaları) barmaq ilə saymaq olardı. Bu cür mütəxəssisləri qızıla bərabər tuturdular. Neft mədənlərinin sahibləri hərəsi Adigözəlov uAdigözəlovu öz mədənlərinə çəkmək üçün müxtəlif sərvətlər təklif edirdilər. Özünə məxsus üsul vasitəsi ilə qazılan buruqa düşüb qalan aləti çıxarmaq bacarığına malik olan Adigözəlov M.A.Adigözəlov qazma işlərinin dayanmasından xilas edirdi, belə mütəxəssisləri tutucu usta adlandırırdılar. Neft ilə zəngin olan torpaqda yüksək təzyiqli neft qatlarını təyin etməyi bacaran ustaları hörmətlə “fontanmeyster” adlandırırdılar. Belə ki, bir uğurlu qazılmış neft fontanı vuran neft quyusu bir saat ərzində həmin quyunun sahibini milyonçu edirdi. Öz milyonlarını neft üzərində quran milli burjuaziya nümayəndələri bunları çox yaxşı bilirdilər. Onlar [[Musa Nağıyev]],[[ Hacı Zeynalabdin Tağıyev]], [[Murtuza Muxtarov]], [[Aşurbəyov]] Qardaşları, [[Şəmsi Əsədullayev]], Zəfər və Qurban Babayev qardaşları, [[Qasımbəy Səlimbəyov]] və digərləri idi. Bir maraqlı faktı xatırlamaq istərdik ki, ən dövlətli milyonçulardan biri sayılan Ağa Musa Nağıyev dəfələrlə Adigözəlovu öz tərəfinə çəkməyə çalışırdı. Və bir gün öz faytonu ilə Nikolayvsk küçəsindən keçərkən, yol ilə gedən usta Məmmədhəsini görərək faytonu saxlamağa əmr edir. Ustanı öz faytonuna dəvət edərək onunla söhbət edir. Söhbət zamanı Ağa Musa Nağıyev deyir: “Usta Məmmədhəsən, gəl mənim mədənimdə işlə, bunun əvəzində sənə İçəri Şəhərdə hər kərpiçi qızıldan olan iki mərtəbəli imarət tikdirəcəm, amma mənim sənə bir xahişim var, gəl o dələduzlardan əl çək.” Neft sənayeləri iflasa uğramış kəndlilərə çörək qazanmağa imkan verirdi. Bakı mədənlərinə bütün Çar İmpereyasından o cümlədən qonşu dövlətlərdən çox saylı işçi qüvvəsinin axını var idi. Mədənlərdə sadə təhlükəsizlik normalarının olmaması, 12-14 saat iş günü, bayram və istirahət günlərinin olmaması və şiddətli xəzri küləyi altında işləyən işçilərin bir çoxunun xəstələnməsinə, ömürlük şikəst qalmasına hətta ölümlə nəticələnməsinə səbəb olurdu. Buna görə hər bir mədən qəbiristanlığı mövcud idi. Həmin qəbirsitanlıqlarda qəbirlərin sayı yağışdan sonra göbələk kimi artırdı.

Mədənlərdə normal iş şəraitinin yaradılmasına atılan ilk cəhdlər mədən sahibləri və çar höküməti tərəfindən müqavimətlə qarşılandı. Neft mədənlərində ədaləti bərpa etməyi çalışan hər bir kəsi polis idarələri izləyərək məsuliyyətə cəlb edirdi. [[1904]]-cü ildə mədən sahibləri və fəhlələr bağlanmış ilk kollektiv saziş məcazi olaraq dünyada ilk “mazut konstitusiyası” adlandırıldı. Danışıqlarda və sazişin imzalanmasında Məmmədhəsən Adigözəlov fəal iştirak etmişdir. Bu fəhlələrin ilk hüquqi rəsmiləşdirilmiş qələbəsi idi. 1904-ci ildə Bibiheybət mədənlərində Məmmədhəsənin və Stalinin ilk görüşü tarixi əhəmiyyət daşıyır. Xanlar Səfərəliyev Bakıda StalininStalini müşahidə edən bir zaman usta Məmmədhəsənə dedi: “Bu gecə mən sizi mərkəzdən bir yoldaş ilə tanış edəcəm”. Görüş alındı. Orta boylu, möhkəm bədənli, bığlı, üzü çopurlu bir insan əl uzadıb özünü təqdim etdi. Koba. O Məmməhəsənin inqilabı hərəkatı və ailə vəziyyəti ilə tanış olub, İvan Vatsiki və Xanlar Səfərəliyevi yanına dəvət edərək Məmmədhəsən Adigözəlovu partiyaya qəbul etmələrinə göstəriş verdi. Növbəti mərhələ [[1906]]-ci ildə Balaxanıda Neft Sənayesinin Həmkarlar İttifaqının yaradılması və Məmmədhəsən Adigözəlovun idarə heyyətinin üzvü seçilməsi., 1907-ci il yanvarda isə daimi xəzinədarı seçilibseçilməsi oldu. Qeyd etmək lazımdır ki, bu ən iri Həmkərlar İttifaqı idi. İttifaq neft çıxarmaneftçıxarma, neftemalı və nəqliyyat strukturunu özündə cəmləşdirirdi. O vaxt Bibiheybət bölməsinin katibi Klim Varaşılov idi. O hər ay üzvlük haqqları qəbzləri Məmmədhəsən Adigözəlova verirdi. Məmmədhəsən Adigözəlov öz növbəsində qəbzləri Məmmədhəsən Fərəməzov adı altında qəbul ediridiedirdi, üzvlük haqqlarını isə bankda öz əsl soyadı altında saxlayırdı. Bu da ilk əvvəl çar posilinin diqqətini cəlb etmirdi. 1906-ci ildə Məmmədhəsən Adigözəlov Hümmət sosial demokratik partiyasına qəbul olur və müsəlman əhalisini partiyaya cəlb eləməsində fəal və, çar hökümətinin öz başnalığına son qoyulmasına və sosial ədalətin bərqərar olmasında fəal rol oynayır. Öz inqilabı fəaliyyətində o [[Nəriman Nərimanov|N.Nərimanov]], [[Məmməd Əmin Rəsulzadə|M.Ə.Rəsulzadə]], [[İ.Stalin]], [[A.Caparidze]], [[K.E.Baraşılov]], [[M.B.Qasımov]], [[X.Səfərəliyev]], [[İ.Vatsek]], [[S.M.Məcidov]], [[M.Əzizbəyov]], [[A.Süleymanov]], [[A.Tağızadə]], [[S.Yaqubov]], [[İ.Fioletov]], [[B.Sərdarov]], [[M.Məmmədyarov]] və başqaları kimi şəxsiyyətlərlə əməkdaşlıq edirdi. [[1909]]-ci ildən başlayan axtarış nəticəsində Hümmət SDT-nın rəhbərləri nəzarət altına düşürlər. Qafqaz Müdafiə Xüsusi Tapşırıq məmur Rotmisterin imzası ilə qeyd olunur: “Təşkilat böyük deyil, 100 nəfərə qədər işçi çalışır, öz işlərinişlərini Bakı fəhlələri arasında aparırlar, mütəmadi olaraq müsəlman dilidədilində vərəqələr buraxırlar. Persiya İnqilabı dövründə Hümmət komitəsi silahları və könülliləri Qafqazdan Persiyaya göndərirdilər. Hal-hazırda tamamilə müsəlman Bakı fəhlələri arasında təbliğat və təşviğat işləri aparır.” Hümmət komitənin rəhbərləri – 6 nəfər sadalanır.

Nəşr olunmuş və yayılmış Qudok qəzeti və [[1906]]-ci ildən [[Bakinskiy Raboçiy]] Neft Fəhlələrin İttifaq xəzinadarı Məmməhəsən Adigözəlovun hər tərəfli yradımıyardımı ilə həyata keçirdi.

Sovet Höküməti tərəfindən [[N.Nərimanov]]u [[Moskva]]da fiziki vəhfməhv etdikdənedildikdən sonra [[Azərbaycan]]da onun adı birinci katib [[M.C.Bağırov]]un mövqeyi ilə [[N.Nərimov]]un adına xalq düşməni və millətçi damğası vurulur.

Ona baxmayaraq ki, 1928-ci ildə ilk azərbaycanlı mərkəzi icrayə komitəsinin qərarı ilə Məmmədhəsən Adigözəlovu əmək qəhrəməni fəxri adı verilir. Mir Cəfər Bağırov Məmmədhəsən Adigözəlovu Nərimançı, xalq düşməni və milliyətçi olmasında günahlandıraraq, onunonu güllələnmə ilə hədələyiridi.