Genişmiqyaslı şəbəkə: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Sətir 1:
'''Qlobal şəbəkələr (Wide Area Networks, WAN)''' — Ərazi kompüter şəbəkələri də adlandırırlar.
 
Onlar region,
'''Qlobal şəbəkələr (Wide Area Networks, WAN)''' — Ərazi kompüter şəbəkələri də adlandırırlar.
Onlar region,
 
dövlətlər, kontinent və ya bütün Yer kürəsində yayılmış çoxlu sayda abonentlərə xidmət etmək üçün yaradılıb.
Sətir 11 ⟶ 10:
Qlobal şəbəkələrin qiymətinin baha olmasını nəzərə alaraq istənilən tip [[verilənlər]]i: [[kompüter]] verilənlərini, [[telefon]] danışıqları, [[faks]]lar, [[teleqram]]lar, [[televiziya]] görüntüləri, [[teletekst]] (iki terminal arasında verilənlərin ötürülməsi), [[videotekst]] (şəbəkədə saxlanılan verilənlərin öz terminalına götürmək) və s. verilənləri ötürə bilən vahid qlobal şəbəkənin yaradılma tendensiyası meydana gəlmişdir.
 
== Genişmiqyaslı şəbəkə ==
[[ŞəkilFayl:LAN WAN scheme.svg|thumb|Genişmiqyaslı şəbəkə]]
 
Çox zaman Qlobal şəbəkəni Genişmiqyaslı şəbəkə də adlandırırlar.
'''''Genişmiqyaslı şəbəkə''''' (Wide Area Network - WAN) – coğrafi bölgələri birləşdirən kommunikasiya şəbəkəsi. Ən böyük genişmiqyaslı şəbəkə, şübhəsiz, İnternetdir. Genişmiqyaslı şəbəkələrin əksəriyyəti iki və daha artıq lokal şəbəkədən (LAN) ibarət olur və onlar bir-birinə yönləndiricilər (ROUTER) vasitəsi ilə bağlanır. Belə şəbəkələrdə rabitə kanalı olaraq telefon sistemlərindən, rabitə peyklərindən, mikrodalğalardan, yaxud onların kombinasiyasından istifadə olunur.
Genişmiqyaslı şəbəkənin iki variantından biri intranet (INTRANET), o biri isə ekstranetdir (EXTRANET). İntranet bir təşkilatın əməkdaşlarının müstəsna istifadəçi üçün hazırlanır. Böyük biznes qurumlarının çoxunun müxtəlif ofisləri arasında daxili sənəd dövriyyəsi məqsədi ilə belə şəbəkələr qurulur. Ekstranet şəbəkəsi intranetə bənzəyir, ancaq bu şəbəkədə təşkilatdan kənar xüsusi şəxslərə daxili informasiya sistemindən istifadə etməyə icazə verilir. İnternet kimi, intranet və ekstranet şəbəkələrində də veb texnologiyalarından istifadə olunur.
 
 
Sətir 24 ⟶ 23:
OSI modeli açıq sistemlərin qarşılıqlı əlaqələrinə xidmət edərək, sistemin müxtəlif əlaqə səviyyələrini təyin edir, onlara standart adlar verərək hər bir səviyyədə hansı funksiyanı yerinə yetirməsini göstərir. Bu səviyyələrin hər birində xüsusi '''protokol''' adlanan standartlardan istifadə olunur.
 
===== Qlobal şəbəkə =====
 
== Qlobal şəbəkənin strukturu ==
Qlobal hesablama şəbəkələri müəssisədə olan və ya uzaq məsafədə yerləşən və [[informasiya]] mübadiləsinə ehtiyacı olan bütün abonentlər arasında əlaqə yaratmaq imkanına malik olmalıdır. Bunun üçün qlobal şəbəkə kompleks xidmətlər göstərməlidir. Qlobal hesablama şəbəkəsi bir biri ilə əlaqədə olan üç alt şəbəkədən ibarətdir:
Sətir 33:
 
== Kommutasiya üsulları ==
[[İnformasiya mübadiləsi]]ni həyata keçirmək üçün abonentlər arasında əlaqə 3 üsulla yaradıla bilər:
 
# kanalların kommutasiyası;
[[İnformasiya mübadiləsi]]ni həyata keçirmək üçün abonentlər arasında əlaqə 3 üsulla yaradıla bilər:
# kanalların kommutasiyası;
# məlumatların kommutasiyası;
# paketlərin kommutasiyası.
 
== Kanalların kommutasiyası ==
Kanalların kommutasiyası abonentlər arasında fiziki kanalın ayrı-ayrı hissələrini bir-birinin ardınca qoşaraq [[verilənlər]]in birbaşa ötürülməsini təmin edir.
Verilənlərin ötürülmə vaxtı ötürülən məlumatların uzunluğundan və kanalın ötürmə sürətindən asılıdır.
 
Sətir 50 ⟶ 49:
 
== Qlobal şəbəkələrin növləri ==
80-ci illərdə praktiki olaraq paketlərin kommutasiyası ilə işləyən yalnız [[X.25]] - qlobal şəbəkə texnologiyasından istifadə olunurdu. Bu gün seçim xeyli artıb, [[X.25]] şəbəkələri ilə yanaşı [[Frame Relay]], [[ATM]] texnologiyalarından da istifadə olunur. Bununla yanaşı qlobal kompüter şəbəkələrində [[TCP/IP]] texnologiyasından da geniş istifadə olunur ki, buna [[İnternet]] şəbəkəsini misal göstərmək olar.
 
== İstinadlar ==
Sətir 59 ⟶ 58:
 
== Ədəbiyyat ==
# В.Г. Олифер, Н.А. Олифер. Компьютерные сети. Принципы, технологии, протоколы / - СПБ: Питер. 2001-6722001–672 с.
# Вычислительные системы, сети и телекоммуникации. Пятибратов и др. – ФИС, 1998
# М. Кульгин. Технологии корпоративных сетей. Энциклопедия – СПБ: Питер. 2000 – 704
# А.В. Фролов, Г.В. Фролов. Глобальные сети компьютеров. – М.: ДИАЛОГ – МИФИ. 1996 – 288 с.
# İsmayıl Calallı (Sadıqov), “İnformatika"İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti”lüğəti", 2017, “Bakı”"Bakı" nəşriyyatı, 996 s.
 
== Həmçinin bax ==