Kutilər: Redaktələr arasındakı fərq

Mənbələrdə kutilərin adlarının ilk dəfə çəkilməsi e.ə. XXIII əsrə aiddir. Kutilərin məskunlaşdığı ərazilər mənbələrdə "Qutium" adlandırılır. Kutilər iri tayfa ittifaqı idilər və əsas məşğuliyyətləri maldarlıq idi, amma əkinçiliklə də məşğul olurdular. E.ə. 2200-cü ildə kutilər Akkad üzərinə hücum etdilər və hökmdar Naram-Sueni öldürdülər, Mərkəzi və Cənubi Mesopotamiyanı (Sumeri) ələ keçirdilər. Kuti "hökmdar"ları burada yüz ilədək hakimiyyətdə oldular. Kuti "hökmdar"ları tayfa başçıları idilər və müəyyən müddətə seçilirdilər. E.ə. 2109-cu ildə kutilərin Mesopotamiyadakı hakimiyyətləri devrildi və bundan sonra onlar öz vətənlərinə — Cənubi Azərbaycan ərazisinə qayıtdılar. Burada onlar lullubilərin qüvvətlənmiş tayfa ittifaqı ilə toqquşdular və özlərinə yeni vətən axtarmaq məcburiyyətində qalıb şimala — Cənubi Qafqaz rayonlarına getdilər, təxminən min ildən artıq dövrdən sonra urartu mənbələrində "etiuni" adı ilə xatırlandılar. Əvvəllər kutilərə mənsub olan torpaqların xeyli hissəsi lullubilər tərəfindən məskunlaşdırıldı.

[[Fayl:Head of a dignitary, Iran, about 2000 BC, arsenical copper - Cincinnati Art Museum - DSC04606.JPG|left|thumb|[[Salmas]]da kəşf olan Quti hökümdarının heykəli]]

 

Kutilər [[Azərbaycan]] ərazisində, [[Urmiya gölü]] hövzəsində yaşamış etnoslardan biridir. Kutilərin mənşəyi haqqında tarixşünaslıqda müxtəlif fərziyyələr var. Bəzi tarixçilər kutiləri elamdilli, kuti mədəniyyətini isə elam mədəniyyətinin bir hissəsi sayır, digərləri isə onların Qafqazdilli xalq olduqlarını iddia edirdilər. Lakin son tədqiqatlar nəticəsində kutilərin türkdilli tayfa olması fikri danılmaz elmi faktlarla sübuta yetirilmişdir. Bu nəzəriyyəni sübut edən ən önəmli faktlardan ikisi aşağıdakılardır: