Göy (rəng): Redaktələr arasındakı fərq

{{Rəng kartoçkası|

}}

 

 

== Ümumi məlumat ==

Bəzən göy və mavi rəng paralel olaraq eyni nəsnənin əlaməti olur: göy dəniz – mavi dəniz, göy sular – mavi sular. Bəzən də elə olur ki, göy rəng mavi rəngin vəzifəsində çıxış edir. Saçı yumaq üçün istifadə olunan gilabının bir növü doğrudan-doğruya mavi (hətta boz) olduğu halda "mavi gilabı" yox, "göy gilabı" adlanır. Yaxud insana məxsus bəzi əlamətlər "göy"lə ifadə olunduğu vaxt "mavi" heç yada da düşmür. "Göyöskürək", "içi göynəmək", "üzü göynəmək", "yarası göynəmək", "göyərə-göyərə ağlamaq", "boğazı göynəmək" və s. misallarda olduğu kimi.

Bir çox xalqlarda göy (mavi) rəng əbədiyyət, əbədilik, sadiqlik rəmzi sayılır. Türk xalqlarında, o sıradan Azərbaycan türklərində göy (mavi) rəng başqa mənalarla yanaşı, həm də sevincin, şadlığın, xoş xəbərin simvolu bilinir. Bu, bilavasitə göy rəngin öz adını Tanrı məkanı Göydən alması ilə ilgilidir. Hələ onu demirik ki, əski mifoloji təsəvvürlərdə Tanrı özü həm də göy rəngli bilinmiş (ayrı-ayrı etnoslarda Tanrının ağ, hətta sarı rəngli düşünüldüyünü xatırlatmışdıq), başqa sözlə, göy rəng Tanrı rəngi sayılmışdır. Misal üçün, Altay əfsanələrində Tanrı "göy saqqallı bir ixtiyar" olaraq tanıdılır. Və yenə də bildirilir ki, "Türklər göyə Göytanrı deyirlər. Bugünkü türkcəmizdə söylədiyimiz "göy" sözü göyün rəngindən başqa bir şey deyildir. Göy rəng qutsal göyün olduğu qədər Tanrının da simvolu idi. Bir şeyi göy rənginə büründürmək və ya göy sözü ilə bərabər söylənən o şeyi qutsal saymaq və ya Tanrı ilə bağ qurmaq istəyindən irəli gəlmişdir".

 

 

Göy rəngli atla bağlı belə bayatı örnəkləri vardır:

<poem>

Ollam qismətin, oğlan.

</poem>

Göründüyü kimi, burada göy atın "öndə gələn", "yara tez yetirən" olması söylənilir. Bu məsələ "Çil madyan" nağılında bir az da qabarıqdır. Göy rəngli atın cıdırda ötülməz olması nağılda belə təsvir olunub: "Biri var idi, biri yox idi. Göyün altında, yerin üstündə bir şah oğlu var idi. Bu şah oğlunun bir göy atı var idi. Şah oğlu hər gün göy atını minib meydana çıxarmış. Şəhərin bütün yaxşı atçapanlarını da oraya yığırlarmış. Şah oğlu atlılarla cıdıra çıxarmış. Cıdırda şah oğlunun göy atı bütün atları keçərmiş.

Atın Tanrıya məxsusluğu, Günəşin şüası ilə yerə endirilməsi haqqında məlumatlar az deyil. Haqqında danışdığımız göy rəngli atdakı "göy"də Tanrı ilə, göy-səma ilə və onların simvolu sayılan göy-mavi rənglə bağlıdır. Etiqada görə, göy rəngli at da elə göy-səma atıdır. Bu cəhət özünü bayatılarda da göstərməkdədir:

 

<poem>

Mən piyada, o atlı.

</poem>

 

Göy rəngin qəmi, kədəri, ələmi, ölüm-itimi, hüznü, yası, matəmi bildirməsi də məlumdur. "Kitabi-Dədə Qorqud"a müraciət edək. Burada bir kimsə yaslı olduğunu bildirmək üçün ev-eşiyini qara rənglə yanaşı, həm də göy rənglə bəzəyir. Özü göy rəngli don geyinir. Bamsı Beyrək əsirlikdən qurtarıb evlərinə yetişdikdə bulaqdan su aparan bacısının ağladığını görür. O, bacısının nə üçün ağladığını öyrənmək istədikdə həm də soruşur: "Qaralı, göylü otağı Sorar olsam, kölgə kimin?" Bacısı da dərdli-dərdli: "Qaralı, göylü otağı sorar olsan Ağam Beyrəyindir Ağam Beyrək gedəli köçərim yox". Düşmənlərə əsir düşmüş Uruz onu xilas etməyə gələn atasına – Salur Qazana deyir: "Anam mənim üçün göy geyib qara sarınsın, Qalın Oğuz elində yasımı tutsun".

Bəzən göy rəng yaşıl rəngi də əvəz etmişdir. Amma bu da var ki, yaşıl rəngə əski məişətimizdə, eləcə də folklor örnəklərimizdə rast gəlmək çox nadir hadisə sayılır. Çünki yaşıl rəng islam dininin simvolik atributlarından olduğu üçün həmin dövr mədəniyyətimizdə özünə yer tapa bilməmişdir. Məsələnin deyilən istiqaməti, yəni yaşıl rəngin hansı görüşlərlə bağlılığı Tanrı mələklərinin də yaşıl donlu olması ilə sübuta yetir. Bu yönü Nizami Gəncəvi də nəzərdən qaçırmamışdır. O, "Yeddi gözəl" əsərində demişdir:

 

<poem>

Yaşıl geyimlilər gözləyir səni.

</poem>

Yaxud:

 

<poem>

Sənət mələyi tək yaşıl büründü.

</poem>

 

== Rənglər insan həyatında ==

 

== Həmçinin bax ==

* [[Göy rəngin melodiyası (film, 2003)]]

 

== İstinadlar ==

{{Veb rəngləri}}

{{Rəng-qaralama}}