Saatlı məscidi: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k HotCat vasitəsilə Kateqoriya:Kərbəlayi Səfixan Qarabağinin əsərləri əlavə olundu |
|||
Sətir 47:
== Tarixi ==
Saatlı məscidi [[Qarabağ]]da bir neçə monumental dini və mülki tikilinin, o cümlədən [[Şuşa]]da [[Aşağı Gövhər ağa məscidi|Aşağı]] və [[Yuxarı Gövhər ağa məscidi|Yuxarı Gövhər ağa]] məscidləri, [[Cümə məscidi (Ağdam)|Ağdamda cümə məscid]]i və [[İmamzadə türbəsi (Bərdə)|Bərdə imamzadə türbəsinin]] müəllifi olan Azərbaycan memarı [[Kərbəlayi Səfixan Qarabaği]]nin layihəsi əsasında 1883-cü ildə inşa edilmişdir.<ref name="Авалов79">{{Harvnb|Авалов|1977|p=79}}</ref> Bu haqqda məlumat məscidin əsas fasadında yerləşdirilmiş inşaat kitabəsində verilir.<ref name="Авалов80">{{Harvnb|Авалов|1977|p=80}}</ref> Məscidin inşa ediliyi yerdə əvvəl [[Molla Pənah Vaqif]]in dərs keçdiyi bir-birinə bitişik mədrəsə və məscid binaları olmuşdur.<ref>{{cite book |last=Каджар |first=Чингиз |title=Старая Шуша |date=2007 |publisher=Шерг-Герб |location=Баку |page=344 |pages=126}}</ref>
1980-ci illərdə məsciddə restavrasiya işləri aparılmışdır. [[Şuşanın işğalı]]ndan sonra məscid xarabalığa çevirilmiş, onun zəngin interyerləri tamamilə, minarəsi isə qismən dağıdılmışdır. Araşdırmalara görə, Saatlı məscidinin yerində 1759-cu ildə Qarabağ xanı Pənahəli xanın tikdirdiyi məscid və mədrəsə olub, məhz bu mədrəsədə böyük Azərbaycan şairi Molla Pənah Vaqif dərs deyib. Saatlı məscidində sonuncu dəfə ötən əsrin 80-ci illərində təmir-bərpa işləri aparılıb. 1992-ci il mayın 8-də Şuşa Ermənistan tərəfindən işğal olunduqdan sonra Saatlı məscidi talan edilmiş, minarəsi dağıdılmışdı. Şəhər müzəffər Azərbaycan Ordusu tərəfindən azad olunandan sonra məsciddə təmizlik işləri aparılıb, müəyyən təmir işləri görülüb.
== Memarlıq xüsusiyyətləri ==
Şuşanın düz fasadlı məcidlərindən olan Saatlı məscidi əsas fasadında assimetrik girişə malikdir.<ref>{{cite book |last1=Саламзаде |first1=А. В. |title=Проблемы сохранения и реконструкции исторических городов Азербайджана |date=1979 |publisher=Элм |location=Баку |page=37 |pages=138}}<blockquote>Архитектурно-композиционная трактовка главных фасадов мечетей Шуши в основном включает два типа: объемно-пространственный и плоскостной. Объемно-пространственный тип представлен эйваном с широкими арками разнообразных очертаний, составляющим органическое целое с молитвенным залом. В пример можно привести мечети кварталов Мердинли, Гуюлуг, Ходжа Мирджанлы, Кечарли. Второй тип — плоское решение фасада с асимметричным входом. Например, мечети Чёл гала, Сеидли, Джульфалар, Саатлы, Мамаи.</blockquote></ref> Saatlı məscidini Şuşanın digər məhəllə məscidlərindən fərqləndirən əsas xüsusiyyət onun [[minarə]]yə malik olmasıdır. Belə ki, şəhərdəki bu tipli digər məscidlərin damında müəzzin üçün kiçik köşk yerləşdirilsə də, Saatlı məscidi üçün rəngarəng kərpiclərdən istifadə ilə zəngin naxışlarla bəzədilmiş minarə inşa edilmişdir.<ref name="Авалов80"/>
Aşağı və Yuxarı Gövhər ağa məscidlərindən fərqli olaraq Saatlı məscidinin minarəsi məscid binası ilə birləşik deyil və minarəyə giriş məscidin daxilindən yox həyətindən həyata keçirilir.<ref name="Авалов80"/> Saatlı məscidinin [[Divanxana (Şuşa)|Divanxana meydanından]] effektiv görünən, ifadəli rəngarəng vertikalı ilə özünəməxsus kompozisiya silueti yaradan minarəsi yerləşdiyi küçənin memarlıq ansamblında tamamlayıcı rol oynayır.<ref name="Авалов80"/> Minarənin üstü çadır formalı gümbəzlə tamamlanır.<ref name="Авалов80"/> Məscidin interyerlərinin işlənməsində qabartma və yapma bəzəklərdən bol istifadə olunmuşdur.<ref name="Авалов80"/>▼
Məscidin interyer həlli bədii kamillik nümunəsi də hesab oluna bilər. Tavana dayaq olan dörd səkkizbucaqlı daş sütunlara sahib olan ibadət zalı üçnefli məkana malikdir. Bunun nəticəsində zalda sanki sonsuz sayda tağ keçidlər yaranır. Divarların səthi həndəsi fiqurlar və nəbati naxışlarla tərtib olunub. Məscidin tək minarəsi binanın arxa tərəfində inşa olunub. Belə güman edilir ki, minarə məscidlə eyni vaxtda deyil, bir qədər sonrakı illərdə ucaldılıb.<ref>{{cite web |url=https://medeniyyet.az/page/news/55650/Susanin-Saatli-mescidi.html |title= Şuşanın Saatlı məscidi|author= |date= |website=medeniyyet.az |publisher= |language= |access-date= 17 avq 2022|archive-url= |archive-date= }}</ref>
▲Aşağı və Yuxarı Gövhər ağa məscidlərindən fərqli olaraq Saatlı məscidinin minarəsi məscid binası ilə birləşik deyil və minarəyə giriş məscidin daxilindən yox həyətindən həyata keçirilir.<ref name="Авалов80"/> Saatlı məscidinin [[Divanxana (Şuşa)|Divanxana meydanından]] effektiv görünən, ifadəli rəngarəng vertikalı ilə özünəməxsus kompozisiya silueti yaradan minarəsi yerləşdiyi küçənin memarlıq ansamblında tamamlayıcı rol oynayır.<ref name="Авалов80"/> Minarənin üstü çadır formalı gümbəzlə tamamlanır.<ref name="Авалов80"/>
== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı|}}
== Həmçinin bax ==
* [[Şuşa Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğu]]
* [[Azərbaycanda İslam]]
== Xarici keçidlər ==
{{Xarici keçidlər}}
* {{cite web |url=https://karabakh.center/az/cd-267/susa/saatli-mescidi |title= Saatlı məscidi|author= |date= |website= karabakh.center|publisher= |language= |access-date= 17 avq 2022|archive-url= |archive-date= }}
== Ədəbiyyat ==
* {{cite book|last=Авалов|first=Э. В.|title=Архитектура города Шуши и проблемы сохранения его исторического облика|date=1977|publisher=Элм|location=Баку|ref=harv}}
| |||