Onore de Balzak: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
|||
Sətir 7:
== Yaradıcılığı ==
Qərbi Avropa [[realizm]]inin zirvəsi Onore de Balzak hesab edilir. Onun ən məşhur əsəri — "Bəşəri komediya" və ya "İnsan komediyası" (La Comédie humaine) adlı [[epopeya]]da fransız həyatının bütün sahələri 143 kitabda əks etdirilməli idi. O, bütün gücünü sərf edərək 90 roman və [[novella]] yazdı. Bu epopeyaya "Şaqren dərisi", "Yevgeniya Qrande", "Qorio ata", "Sezar Biroto", "İtirilmiş illüziyalar" [[Vadidəki Zambaq]] və digər romanlar daxildir.<ref>[http://www.elibrary.az/docs/medntarve.pdf Mədəniyyət tarixi və nəzəriyyəsi. Ali məktəblər üçün dərslik M. J. MANAFOVA, N. T. ƏFƏNDİYEVA və S. A. ŞAHHÜSEYNOVANIN ümumi redaktəsilə. Bakı: Sabah nəşriyyatı (2008), 2010, 876 səh.] {{Dead link|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot }}</ref>
Yazdığı yüzdən artıq roman və pyesləri birlikdə "İnsan komediyası" (La Comédie humaine) adı altında tanınır. Bu əsərlər toplusu və ya seriyası 1815-ci ildə [[Napoleon Bonapart]] Fransasının süqutundan sonrakı dövr fransız cəmiyyətinin, xüsusilə də burjua təbəqəsinin komik-satirik mənzərəsini canlandırır.
Sətir 13:
Digər fransız yazıçısı Qustav Flober ilə birgə Avropa ədəbiyyatında realizm məktəbinin əsasını qoymuşdur. Balzakın pyesləri bir qayda olaraq oxucuda gülüş doğurmaqla yanaşı, aydın ifadə olunmuş rəngarəng obrazlar və pərdələrdəki hər bir səhnənin nəfis təsviri tamaşaçıda xüsusi maraq oyadır.
Adı [[tarixdə 100 ən çox öyrənilmiş şəxsiyyətlər siyahısı]]na daxil edilib. Balzakın əsərləri bəşəriyyətin bədii inkişafında irəliyə doğru nəhəng bir addımdır. İlhamın, istedadın, yaradıcı təxəyyülün qüdrəti etibarı ilə o, [[Nizami Gəncəvi]], Aligyeri Dante, [[Vilyam Şekspir]], [[Lev Tolstoy]] kimi sənətkarlarla bir cərgədə dayanır. Yüz əlli ildən çoxdur ki, onun şəxsiyyəti, zəmanəsi, dünyagörüşü, fövqəladə həcmə və dəyərə malik olan bədii irsi ətrafında gedən mübahisələr səngimək bilmir. Realist sənətin, dünya mədəniyyətinin ən mütərəqqi ənənələrinin varisi olan sosialist bədii fikrinin inkişafını Balzaksız təsəvvür etmək olmaz. Balzak, bütün Avropanı lərzəyə gətirən
üsuli-idarəsinin bərpası və yenidən devrilməsi, 1830-cu il iyul inqilabı ilə əlaqədar hadisələrin, 1848-ci il inqilabını yetişdirən ictimai-siyasi çaxnaşmaların bilavasitə şahidi olmuşdur. Nə Balzakı, nə də onun yaradıcılığını fransız xalqının bu əzəmətli, eyni zamanda keşməkeşli illərdə qazandığı siyasi-inqilabi təcrübədən, tərəqqidən ayrı təsəvvür etmək olmaz. Balzak, bunsuz öz nəhəng epopeyasını, Fransanın ilk burjua inqilabından sonrakı əlli illik tarixinin bədii ensiklopediyası olan "Bəşəri komediya"sını yarada, qüdrətli xalq yazıçısına çevrilə bilməzdi. Fransız xalqının
Bu dayağı bütün varlığı ilə duyan "Bəşəri komediya"nın müəllifi sənət və sənətkar qarşısında çox böyük tələblər qoyurdu. Onun gənc yaşlarından fikri, arzusu sənət aləminin Napoleonu olmaq idi. O, Napoleonun xırda heykəlinin özülünə bu sözləri həkk etmişdi: "Onun qılıncla başladığını mən qələmlə tamamlayacağam". Balzaka görə, sənətkar ömrünü hökmdarları, dünyanın güclərini tərifləməklə zay etməməlidir, o, bilməlidir ki, adi məqam sahibləri qısa bir dövrün, əsl sənətkarlar isə əsrlərin hakimidirlər. O, öz "mən"inin əsiri
Sətir 34:
Əxlaqi tədqiqlər öz növbəsində altı bölməyə ayrılır:
1. Xüsusi həyat səhnələri ("Qobsek", "Polkovnik Şaber", "Qorio ata", "Qəyyumluq məsələsi", "Otuz yaşında
qadın", "Kəbinsiz ailə", "Allahsızın ibadəti");
2. Əyalət həyatı səhnələri ("Ejen Qrande", "Qədim şeylər
muzeyi", "Subayın həyatı", "İtirilmiş xəyallar");
3. Paris həyatının səhnələri ("On üç nəfərin əhvalatı", "Sezar Birotonun əzəmətinin və devrilməsinin tarixi", "Nusingenin evi", "Kurtizanların partlayışı və süqutu", "Façino Kane", "Yoxsul qohumlar", "Xanım de Kadinyanın sirləri");
4. Hərbi həyat səhnələri ("Şuanlar");
5. Siyasi həyat səhnələri ("Şübhəli iş", "Arsinin nümayəndəsi", "Marka");
6. Kənd həyatı səhnələri ("Kəndlilər", "Kənd həkimi",
"Kənd rühanisi").
Sətir 63:
girdablar, törətdikləri rəzalət, güvəndikləri əqidə və inam miqyas etibarı ilə
o qədər dərin, uca və intəhasızdır ki, adam əsəri oxuduqdan sonra sehirli, sehirli olduğu qədər də gerçək bir aləmə səyahətdən qayıtmış kimi olur. Ancaq Balzak istər mütləqiyyətçilərdən və respublikaçılardan ("Şuanlar"), amansız
sələmçilərdən ("Qobsek", "Ejen Qrande"
Qrande", "Nusingenin evi"), şairlərdən, kəndlilərdən, istər zadəganlardan ("Qədim şeylər muzeyi") yazsın; o, bu mübaliğələrə öz dövründə baş verən mühüm tarixi hadisəni — inqilabdan əvvəlki feodal quruluşunun inqilabdan sonrakı burjua üsuli-idarəsi ilə əvəz olunmasını, köhnə sərvətin yeni, maliyyə kapitalı, feodal əxlaqı və ailə münasibətlərinin burjua əxlaq və ailə qaydaları tərəfindən sıxışdırılıb aradan çıxarılmasını daha obyektiv, daha inandırıcı təsvir etmək üçün əl atır. Bu siyasi-ictimai təbəddülatın şəxsiyyətin və cəmiyyətin, ayrı-ayrı siniflərin və zümrələrin həyatında doğurduğu ümidləri, məyusluğu, kədəri, məzhəkəni, faciəni bəzən qəzəblə, bəzən kinayə, bəzən də təəssüflə seyr edir, zülmə, istismara, haqsızlığa məruz qalanlar üçün çarələr axtarır, amansız
ictimai mühərrikin, yəni sərvət, altun, mənfəət və qazanc ehtirasının qurbanı olan bəşərin halına filosofcasına acıyır, onu düz yola çəkməyə çalışır. Canlandırıcı aləm inandırıcı olsun deyə, cəmiyyəti fərdin, fərdi isə cəmiyyətin gözü ilə
Sətir 95:
eyni ildə (1799), cəmi iki həftə əvvəl dünyaya gəlib, lakin ondan 13 il çox
yaşayıb. Hər iki dahi insan qəlbinin və bəşəri münasibətlərin elə dərinliklərinə nüfuz etməyə cəsarət göstəmişdilər ki, onlara qədər hələ heç kim buna müvəffəq ola bilməmişdi. Balzak öz epopeyasını dahi florensiyalının böyük əsərinə
analoji olaraq
edilmiş əsərlərin əksəriyyəti Balzakın onlara ümumi birləşdirici ad seçməsindən
xeyli əvvəl nəşr olunmuşdu. Yazıçı öz ideyası barədə belə yazırdı: Təxminən otuz
il əvvəl başladığım əsəri
qanadlarını açaraq fantaziyalar aləminə uçur. Lakin bir çox digər xəyallar kimi bu xülya da canlandırılır: o, hökmranlıq edir, onun mayası hüdudsuz hakimiyyətdən yoğrulmuşdu və ona tabe olmaq gərəkdir. Bu əsərin yaranması ideyası insanlığın heyvanlar aləmi ilə müqayisəsindən doğdu.
Beləliklə, heyvanlar səltənətinin növləri kimi insan cəmiyyətində də növlər
mövcuddur və həmişə də mövcud olacaq."
Əslində,
qalır. Yazıçı ənənəvi kanonların və hətta təsnifatın formal-məntiqi
qaydalarının xilafına
dünyasını yaratmağa imkan verdi və bunu heç nə ilə qarışıq salmaq olmaz. Balzakın qəhrəmanlarını da heç kimlə səhv salmaq olmur.
şeydən əvvəl, o, üç müxtəlif böyük hissəyə ayrılır:
Balzakın
və
"Analitik etüdlər"dən yalnız "Nikahın fiziologiyası"nı, "Hərbi həyat səhnələri"ndən
isə macəra romanı
O, Napoleon müharibəsinin bütün panoramasını yaratmaq istəyirdi (çoxcildli, lakin
fransız nöqteyi-nəzərindən yazılmış
Balzak özünün böyük əsərinin fəlsəfi statusa malik olduğunu iddia edirdi və hətta orada xüsusi
hissilə qəti və aydın şəkildə demək lazımdır ki, yazıçıdan, sözün əsl mənasında, böyük filosof alınmadı: mənəvi həyatın bu ənənəvi sahəsində onun bilikləri nə qədər
geniş olsa da, tamamilə səthi və eklektik (bir-birinə zidd olan fikirləri, nəzəriyyələri
Sətir 138:
ismə çevrilib və qazancın özü naminə qazancın simvoluna çevrilib. Qobsek — kapitalist dahisidir, onun heyranedici duyma qabiliyyəti və insan taleyini amansızcasına tapdalayaraq tam mənasıyla ədəbsizlik və abırsızlıqla öz
kapitalını artırmaq bacarığı var. Balzakın özünün də təəccübünə rəğmən, qızılın
hakimiyyətini —
etdirən fantastik fiqur, sən demə, bu büzüşmüş qoca özü imiş. Lakin adı çəkilən
keyfiyyətlər olmadan kapitalist münasibələri də prinsipcə, mövcud ola bilməz.
Sətir 153:
Mənim sələmçimin çallaşmış kül rəngli saçları tamamilə dümdüz, həmişə səliqə ilə daranmış idi. Üz cizgiləri Taleyranınkı kimi donuq və soyuq idi, sanki tuncdan tökülmüşdü. Safsar (xəzlik heyvan — tərc.) kimi kiçik və sarı, demək olar ki, kirpiksiz gözləri parlaq işığa tab gətirə bilmirdi. Odur ki, o, gözlərini didilmiş kartuzun (qabağı günlüklü furajka, papaq — tərc.) böyük günlüyü ilə qoruyurdu. Çopurlardan kələ-kötür olmuş uzun bununun iti ucu burğuya oxşayırdı, dodaqları isə Rembrandt və Metsanın rəsmlərindəki
kimyagərlər və köhnə qocalarınkı kimi napnazik idi. Bu insan çox sakit, yumşaq danışırdı, heç vaxt hirslənməzdi. Yaşı əsl tampaca idi
idi — hər bir romanda onlarla belə obrazlar var idi. O, gecə-gündüz yazırdı. Amma yenə də düşündüklərinin hamısını yarada bilmədi.
yazılmadı. Əgər belə bir sual verilsə ki, XIX əsrdə Qərbi Avropada ən böyük, qüdrətli və əlçatmaz şəxsiyyət kim idi, cavab tapmaq çətin olmaz! Bu — Balzakdır! Zolya
yaradıcılığında nə isə əzəli-xaotik və bütün hüdudlar dışında nəhəng bir şey
var.
Sətir 162:
'''Bəşəri komediya'''
"Bəşəri komediya" silsilə əsərlər toplusuna ümumilkdə 95 tamamlanmış (hekayələri, romanları və analitik oçerkləri) və 48 natamam (və ya yalnız adları məlum olan) əsərləri daxildir. Buraya 5 teatr pyesi və "Contes drolatiques" adlı məzhəkəli povestlər toplusu (
Bəşəri komediya toplusundan bəzi əsərləri:
Sətir 173:
* La Cousine Bette (1846)
* Splendeurs et misères des courtisanes (1847)
{{Vikisitat}}
{{Vikianbar kateqoriyası|Honoré de Balzac}}
'''Pyesləri:'''
Sətir 189 ⟶ 188:
== Xarici keçidlər ==
* Balzak Onore de. [http://www.anl.az/el/b/bod_se.pdf '''Seçilmiş əsərləri'''] /Tərc. edəni. M. Rəfili Bakı : Şərq-Qərb , 2006. 408 s.
{{Xarici keçidlər}}
[[Kateqoriya:Fransa yazıçıları]]
| |||