Benin: Redaktələr arasındakı fərq

'''Benin Respublikası''' ({{Dil-fr|République du Bénin}}; {{Dil-yo|Orílẹ̀-èdè Olómìnira ilẹ̀ Benin}}), '''Benin''' ({{Dil-fr|Bénin}}; {{Dil-yo|Benin}} -— Qərbi Afrikada dövlət, rəsmi adı Benin Respublikası. [[1975-ci il]]ədəkilədək '''[[Daqomeya]]''') — [[Qərbi Afrika]]da dövlət. [[Benin körfəzi]]nə və [[Qvineya körfəzi]]nə çıxışı var. Şimalda [[Burkina Faso]] və [[Niger]], şərqdə – [[Nigeriya]], qərbdə [[Toqo]] ilə həmsərhəddir. Paytaxtı — [[Porto-Novo]], ancaq hökumət ölkənin ən böyük şəhəri olan [[Kotonu]]da yerləşir.

XVI-XVIIXVI–XVII əsrlərdə fransız, holland, ingilis tacirlərinin və qul tücarəti ilə məşğul olanların faktoriyaları və limanlar meydana gəldi. XVII əsrdən Benin və qonşu əyalətlərin sahilboy əraziləri Afikada avropalı qul tacirlərinin ən iri ticarət mərkəzinə çevrildi. Sonralar bu ərazilər Kölə sahili adlandırılmışdır.

Benin 1893-cü ildən Fransanın müstəmləkəsinə çevrildi. 1904-cü ildə Benin Fransız Daqomeyası adı altında fransız Qərbi Afrikasının tərkibinə daxil edildi. Fransız müstəmləkəçiləri burada sənaye müəssisələri ( sabunbişirmə, tikiş və s.) yaratmağa dəmiryolları və şosse yolları çəkməyə başladılar.

1958-ci ildə Daqomeya muxtar Respublika kimi Fransız cəmiyyətinin tərkibinə daxil edildi. Daqomeyanın 1959-19601959–1960-cı illərdə mövcud olmuş Mali Federasiyasının ([[Mali]] və [[Seneqal]]) tərkibinə daxil edilməsi ideyası səslənsə də, o zaman bu həyata keçirilmədi.

1 avqust 1960-cı ildən Daqomeya Respublikası müstəqil dövlət elan edildi. Daqomeya Respublikasının ilk prezidenti faktiki olaraq ölkədə öz diktaturasını yaradan Maqa Kutuku Yuber oldu. 1963-cü ilin sonlarında ölkədə polkovnik K. Soqlonun başçılığı ilə ilk hərbi çevriliş baş verdi. Yeni Konstitusiya qəbul edildi, çoxpartiyalı sistem bərpa edildi, parlament və parlament seçkiləri keçirildi. Ölkədə "sosializm yolu" kursunu elan edən S. M. Apiti prezident seçildi.

1965-ci ildə yüksək rütbəli zabitlər tərəfindən təşkil olunan ikinci hərbi çevriliş baş verdi. 1968-ci ildə qərbpərəst mövqeyi ilə tanınan E. Zinsu prezident seçildi.

1972-ci ilin oktyabrında mayor Matye Kereku dördüncü dövlət cevrilişi edərək [[Marksizm]]-[[leninizm]] ideologiyasına əsaslanan birpartiyalı sistem yaratdı, sosializm qurmağı hakimiyyətin əsas vəzifəsi elan etdi. 1974-cü ilin noyabrında ölkəni M. Kerekunun başçılıq etdiyi Siyasi Büro idarə edirdi.

1977-ci ildə Boba Denaranın başçılıq etdiyi müzdlular Beninə hücum etsələr də, bu uğursuzluqla nəticələndi.

Benində əhalinin son siyahıya alınması 11-2511–25 may 2013-cü ildə aparılmışdır. Siyahıya alınmanın nəticələrinə əsasən 2013-cü ildə ölkədə əhalinin sayı 9 983 884 nəfər olmuşdur. Əhalinin illik təbii artımı 2,9 faiz təşkil edir. Orta ömür müddəti 59 ildir. 2007-ci il məlumatına əsasən immun çatışmazlığı virusu ilə yoluxma 1,2 faizdir.

=== Etnik tərkib ===

Benində 60-dan çox xalq yaşayır, ölkə əhalisinin əksəriyyətini ( təqribən 65 faizini) fon xalqlarına aid olan şərq eve xalqı, həmçinin, daqomey, barba, somba, yoruba, busa və digər xalqlar təşkil edir.

Ölkədə rəsmi dövlət dili [[fransız dili]]<nowiki/>dir. Bundan başqa, Benində fon və yoruba (əsasən ölkənin cənubunda), ölkənin şimalında müxtəlif tayfaların dillərindən də geniş istifadə olunur.