Sərdar məscidi (İrəvan): Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 1:
{{Digərdigər məna|XanSərdar məscidi}}
{{vikiləşdirmək}}
{{mənbə azlığı}}
{{Tarixi abidə
|adı = Abbas Mirzə = Sərdar məscidi
|orijinal adı =
|şəkil = [[Fayl:Почтовая карточкаЭривань1917.jpg|270px]] =
|şəkil_izah = Abbas Mirzə məscidi, 1917 =
|ölkəşəkil2 = {{flaqifikasiya|Ermənistan}}
|şəhərşəkil2_izah = [[İrəvan]]
|yerləşirölkə =
|lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec =
|aidiyyatı = [[İrəvan xanlığı]]
|lon_dir = |lon_deg =|lon_min = |lon_sec =
|sifarişçi = [[Abbas mirzə Qovanlı-Qacar]]
|status =
|tikilmə_tarixi = 1810
|üslubuşəhər = [[Azərbaycan memarlığı]] =
|yerləşir =
|vəziyyəti =[[1988]]-ci ildə fəaliyyəti dayandırılıb<br>[[2008]]-ci ildə ermənilər tərəfindən tamamilə dağıdılıb.
|aidiyyatı = [[İrəvan xanlığı]] =
|Commons kateqoriyası =
|Xəritəsilayihə_müəllifi = {{Yer xəritəsi
|heykəltəraş =
|Ermənistan
|memar =
|label=Abbas Mirzə məscidi|label_size=100 |lat=40.171806
|sifarişçi = [[Abbas mirzə Qovanlı-Qacar]] =
|long=44.503611
|əsas_tarixlər =
|mark=Locator Dot2.gif |marksize=15 |position=bottom |width=269 |float=center |caption=}}
|tikilmə_tarixi = 1810
}}
|kəşf_tarixi =
|üslubu =
|texnikası =
|hündürlük =
|uzunluğu =
|eni =
|sahəsi =
|zəngləri =
|qüllələri =
|aşırımları =
|bürcləri =
|minarələri =
|günbəzləri =
|xeyirduası =
|material =
|vəziyyəti =
|sayt =
 
|nişanlama1 =
'''Abbas Mirzə məscidi''' və ya '''Xan məscidi''' — XVIII əsrdə [[Abbas mirzə Qovanlı-Qacar]] tərəfindən [[İrəvan qalası]]nda inşa etdirilən [[məscid]].
|nişanlama1_rəsmiadı =
|nişanlama1_vaxtı =
|nişanlama1_tipi =
|nişanlama1_kriteriya =
|nişanlama1_nömrəsi =
|nişanlama1_hissəsi =
|nişanlama1_sərbəst1ad =
|nişanlama1_sərbəst1dəyər =
|nişanlama1_sərbəst2ad =
|nişanlama1_sərbəst2dəyər =
|nişanlama1_sərbəst3ad =
|nişanlama1_sərbəst3dəyər =
 
|Xəritəsi =
Bəzi mənbələrdə İrəvanda mövcud olmuş 3 məscid — Abbas Mirzə məscidi, [[Şah Abbas məscidi (İrəvan)|Şah Abbas məscidi]] və [[Sərdar məscidi (İrəvan)|Sərdar məscidlərinin]] əslində eyni bir məscid olduğu iddia edilir.<ref>[https://caliber.az/en/post/77457/ Caliber.az mission landed in Armenia: investigation into the footsteps of vandals: Exclusive photo facts]</ref><ref>[https://iravan.preslib.az/meschidler.html Məscidlər]</ref>
|plan =
|plan_izah =
|Commons kateqoriyası =
}}
 
'''Sərdar məscidi''' — Qala məscidi və ya Köhnə məscid adlandırılan bu məscid [[İrəvan]]dakı məscidlərin ən qədimidir. Məscidin tikilməsi [[Şah İsmayıl]]ın tapşırığı ilə onun vəziri Rəvanqulu xanın [[İrəvan qalası]]nı tikdirdiyi dövrə təsadüf edir. 1510-cu ildə tikilmiş bu məscid 1589-cu ildə Osmanlı türkləri tərəfindən yenidən bərpa edilmişdir.
== Tarixi ==
Ruslar [[İrəvan qalası]]nı işğal etdikdən sonra (1827) Abbas Mirzənin inşa etdirdiyi məscid 2008-ci ildə tamamilə sökülmüşdür.
 
Bəzi mənbələrdə İrəvanda mövcud olmuş 3 məscid — Abbas MirzəSərdar məscidi, [[Şah Abbas məscidi (İrəvan)|Şah AbbasMirzə məscidi]] və [[SərdarŞah Abbas məscidi (İrəvan)|SərdarŞah Abbas məscidlərinin]] əslində eyni bir məscid olduğu iddia edilir.<ref>[https://caliber.az/en/post/77457/ Caliber.az mission landed in Armenia: investigation into the footsteps of vandals: Exclusive photo facts]</ref><ref>[https://iravan.preslib.az/meschidler.html Məscidlər]</ref>
Məscid on səkkizinci əsrin əvvəllərində [[İrəvan xanlığı|İrəvan xanı]] [[Hüseynqulu xan Sərdar]]ın hakimiyyəti dövründə inşa edilmişdir. Məscid [[Qacarlar|Qacar]] şahzadəsi və [[Azərbaycan]] hakimi [[Abbas Mirzə]]nin adı ilə adlandırılmışdır.
 
İrəvan qalası içərisində və [[Sərdar sarayı]] yaxınlığında yerləşdiyi üçün Sərdar məscidi adlandırılıb. İrəvan qalasının çar Rusiyası işğalı dövrünə aid bəzi sənədlərdə bu məscidin adı [[Abbas Mirzə məscidi]] kimi hallandırılır. Alman tədqiqatçısı Avqust Haksthauzen 1843-cü ilin avqust ayında İrəvan şəhərində olmuş və Qalada olan iki məsciddən birinin (yəni [[Rəcəb Paşa məscidi]]nin) rus-yunan [[kilsə]]sinə, digərinin – Sərdar məscidinin isə silah anbarına çevrildiyini qeyd etmişdir.<ref>Şərif Əziz. Keçmiş günlərdən. Bakı, “Yazıçı”, 1983, səh.44-47.</ref>
Məscidin fasadı göy və yaşıl kaşılarla bəzədilmiş, mərkəzi hissəsi gözəl gümbəzlə örtülmüşdü.
 
1864-cü ildə İrəvan qalasından rus qoşunlarının hərbi-istehkam məqsədilə istifadəsinə son qoyulduqdan sonra qaladakı tarixi-memarlıq abidələri, o cümlədən Sərdar, yaxud Abbas Mirzə məscidi ciddi dağıntılara məruz qalmışdır. XX əsrin əvvəllərində Sərdar məscidində Türkiyədən gələn erməni qaçqınları məskunlaşdırılmışdı. 1918-ci ildə ermənilər İrəvanın Müsəlman əhalisini məscidə doluraraq məscidlə birgə yandırmışlar. Sovet Ermənistanı dövründə isə Sərdar məscidi hissə-hissə sökülərək onun yerində yaşayış evləri tikimişdir.
[[İrəvan xanlığı]]nın [[Çar Rusiyası]] tərəfindən işğalından sonra məscid cəbbəxana kimi istifadə edilmişdir.<ref>Chopin, Historical monuments of the Armenian oblast ''(Исторический памятник Армянской области)'', p. 867</ref><ref>Gevont Alishan, Ayrarat ''(Այրարատ)'', p. 311</ref><ref>Harry F.B. Lynch, Armenia, travels and studies, Volume 1, Longman, green and co., 1901, Harvard University, p. 283</ref><ref>Yervand Shahaziz, The Old Yerevan ''(Հին Երևանը)'', pp. 34–35, 182, էջ 34–35, 182</ref><ref>Adam Adamyants, Topography of Yerevan ''(Տեղագրութիւն Երեւանի)'', Yerevan, 1889, pp. 38–39</ref> Daha sonra isə bir müddət [[Ruslar|rus]] əsgərlərinin sığınacağı olmuşdur. [[Ermənistan SSR]] qurulduqdan sonra isə məscid tamamilə məhv edilmiş və dövrümüzə yalnız bir divarının qalığı çatmışdır.<ref>[http://www.coe.int/t/dg4/education/minlang/report/PeriodicalReports/ArmeniaPR2_en.pdf European Charter for Regional or Minority Languages (ECRML) report for Armenia]</ref><ref>[http://www.gov.am/u_files/file/kron/8b%20%20Report%20Final.pdf All historical and architectural, cultural and religious buildings in the territory of the Republic of Armenia] in the official Website of the Government of the Republic of Armenia</ref>
 
== QalereyaHəmçinin bax ==
*[[Sərdar sarayı]]
<gallery>
 
File:Khan's Mosque in Erivan.jpg|Abbas Mirzə məscidi 1899
File:Mosquée d'Erevan (Germain Bapst).jpg|Abbas Mirzə məscidi 19 əsr
No-nb bldsa 6d069.jpg|Abbas Mirzə məscidi 19 İyul 1925
Abbas Mirzə məscidi 2006.jpeg|Abbas Mirzə məscidi 2006
Abbas Mirzə məscidi 2007.jpeg|Abbas Mirzə məscidi 2007
Abbas Mirzə məscidi 2010.jpeg|Fayl:Abbas Mirzə məscidi 2010
Abbas Mirzə məscidi indiki vəziyyəti.jpeg
</gallery>
 
== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}
 
== Xarici keçidlər ==
{{Xarici keçidlər}}
 
* [https://iravan.preslib.az/meschidler.html iravan.preslib.az / Məscidlər]
* [https://report.az/region-xeberleri/caliber-az-ermenistanda-azerbaycan-medeni-irsinin-dagidilmasi-ile-bagli-reportaj-hazirlayib/ Caliber.az Ermənistanda Azərbaycan mədəni irsinin dağıdılması ilə bağlı reportaj hazırlayıb]
 
{{Ermənistandakı məscidlər}}
 
[[Kateqoriya:Ermənistan məscidləri]]
[[Kateqoriya:İrəvan1510-cu xanlığıildə yarananlar]]
[[Kateqoriya:XVIII əsrə aid məscidlər]]
[[Kateqoriya:1766-cı ildə yarananlar]]
[[Kateqoriya:Qacarlar dövründə tikilən abidələr]]
[[Kateqoriya:Ermənistanda sökülən bina və tikililər]]