|bayraq = Derafsh Kaviani flag of the late Sassanid Empire.svg
|bayraq2 = Senmurv.svg
|dövr əvvəl = [[16]][[iyun]][[632]]
|dövr son = [[651]]
|sələfi = IV Xosrov
|xələfi = imperiyanın süqutu
Sətir 21:
}}
'''III Yezdəgird''' ({{DVTY}}) — 38-ci və ya sonuncu Sasani [[şahənşah]]ı, fars [[Sasanilər İmperiyası|imperiya]]<nowiki/>sının son hökmdarı. [[632]]-[[651]]632–651-ci illərdə hakimiyyətdə olmuşdur. [[Zərdüşt]] [[təqvim]]<nowiki/>i onun hakimiyyətə gəldiyi ildən hesablanır.
== Hakimiyyətə gəlişi ==
Qarışıqlıqdan istifadə edilərək [[632]]-ci ildə gənc yaşlarında hakimiyyətə gətirildi və hakimiyyətinin ilk illərində dövlət işləri ilə məşğul ola bilmədi. Dövləti onun adından yüksək rütbəli əyanlar idarə edirdilər. Onun hakimiyyətə gəldiyi vaxtlarda daxili münaqişələr, saray çəkişmələri, əyanların özbaşınalığı artmışdı. Həmin dövrdən başlayaraq ərəb hücumları kəskinləşmişdi.
== Bizansla münasibətlər ==
[[Sasanilər İmperiyası|Sasanilər]]<nowiki/>in əzəli düşməni olan [[Bizans İmperiyası|Bizans]]<nowiki/>la münasibətləri qaydaya salmaq məqsədi ilə [[Bizans İmperiyası|Bizans]] imperatoru Herakliusun oğlu Konstantinin qızı Maynanh ilə evləndi. Bu evlilikdə III Yezdəgirdin məqsədi ölkənin vəziyyətini yaxşılaşdırmaq və [[Bizans İmperiyası|Bizans]]<nowiki/>dan kömək almaq idi. Lakin bu tədbirlər [[Sasanilər İmperiyası|imperiya]]<nowiki/>nın süqutunun qarşısını ala bilmədi.
== Ərəb basqını ==
[[Xilafət|Ərəblər]] [[633]]-cü ildən başlayaraq [[Sasanilər İmperiyası|Sasanilər]] ərazisinə hücumlar etməyə başladılar. Tərəflər arasında ilk döyüşlər Mesopatomiya ərazisində baş vermişdir. İlk döyüş Zincirlər müharibəsi olmuşdur. [[Sasanilər İmperiyası|Sasanilər]] ilə [[Xilafət|Ərəblər]] arasında [[633]]-[[634]]633–634-cü illərdə baş verən [[9]] döyüşdə ərəb sərkərdəsi [[Xalid ibn Vəlid]] qələbə qazanmışdır.
== İmperiyanın süqutu ==
[[Xilafət|Ərəblərlə]] [[Sasanilər İmperiyası|Sasanilər]] arasında [[636]]-cı ildə [[Qadsiyyə döyüşü|Qadsiyyə]] döyüşü baş verdi və bu döyüş həlledici döyüş oldu. Bu döyüşdə [[Cavanşir]]<nowiki/>in başçılıq etdiyi [[Albanlar|alban]] ordusu da [[Sasanilər İmperiyası|Sasanilərə]] kömək edirdi. Sayca qat-qat çox olan [[Xilafət|ərəblər]] [[Sasanilər İmperiyası|farsları]] məğlub etdi, bu döyüşdən sonra [[Sasanilər İmperiyası|imperiya]]<nowiki/>nın süqutu sürətləndi. [[637]]-ci ildə [[Xilafət|Ərəblər]] [[Sasanilər İmperiyası|imperiyanın]] paytaxti Ktesifonu tutdular. III Yezdəgird [[Xorasan]]<nowiki/>a qaçdı. [[642]]-ci ildə baş verən [[Nəhavənd döyüşü|Nəhavənd]] və [[Həmədan yaxınlığında döyüş|Həmədan]] (bəzən [[İsfahan]] kimi də qeyd edirlər) döyüşlərində də azsaylı [[Sasanilər İmperiyası|fars]] dəstələri məğlub oldu. III Yezdəgird isə [[651]]-ci ildə [[Mərv]]<nowiki/>də bir oğru tərəfindən öldürüldü.
== Ailəsi ==
III Yezdəgirdin oğlu Firuz digər fars əyanları ilə birgə [[Xorasan]]<nowiki/>a qaçdı. [[Farslar]] orda [[Samanilər dövləti]]<nowiki/>ni qurdular. Firuz isə [[Çin Xalq Respublikası|Çin]]ə qaçdı. III Yezdəgirdin qızı Şəhrbanu [[şiələr]]<nowiki/>in III imamı [[Hüseyn ibn Əli]] ilə evləndi və onun adı fars şiələri tərəfindən xüsusilə yad olunur. Tarixçilərin çoxu onu Sasani şahı III Yezdəgerdin qızı və şiələrin 4-cü imamı Əli ibn Hüseynin anası olaraq bilməkdədir. Lakin müasir dövr tədqiqatçılarının bu mövzuda şübhələri var.
