Hidroksil qrupu: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Rescuing 7 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.1
Sətir 1:
[[Fayl:Hydroxyl3D.png|thumb|right|200px|R-nin bir [[karbohidrogen]] və ya digər üzvi hissə olduğu bir üzvi birləşmənin hidroksi qrupunu təmsil edən qırmızı və boz kürələr, sırasıyla [[oksigen]] və [[hidrogen]] [[atom]]larını kovalent və bu kimyəvi əlaqələr arasındakı çubuq kimi əlaqələri təmsil edir]]'''Hidroksil qrupu''' — Hidroksi və ya hidroksil qrupu, bir hidrogen atomuna kovalent şəkildə bağlanmış bir oksigen atomundan ibarət kimyəvi formul — OH olan funksional bir qrupdur. [[Üzvi kimya]] içərisində spirtlər və karboksilik turşular bir və ya daha çox hidroksil qrupu ehtiva edir. Həm hidroksid adlanan mənfi yüklü OH-anyon, həm də hidroksil radikal olaraq bilinən neytral OH radikal, məhdudlaşdırılmamış bir hidroksil qrupundan ibarətdir<ref>{{cite web|title=Alcohols|url=http://goldbook.iupac.org/A00204.html|publisher=IUPAC|access-date=23 March 2015|archive-date=22 July 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110722051749/http://goldbook.iupac.org/A00204.html|url-status=live}}</ref>
IUPAC tərəfindən müəyyən edildiyi kimi, "hidroksil" termini yalnız hidroksil radikalına (· OH) aiddir, -OH funksionallığı hidroksi adlanır.
 
Sətir 5:
[[Fayl:Sulfuric-acid-2D-dimensions.svg|thumb|left|Sülfürik turşusu iki hidroksil qrupu əhatə edir.]]
 
Su, alkoqollar, karboksilik turşular və bir çox digər hidroksi tərkibli birləşmələr oksigenin (3.5) və hidrogenin (2.1) elektromənfiliyi arasındakı böyük fərqə görə asanlıqla təmizlənə bilər. Hidroksi ehtiva edən birləşmələr [[molekul]]lar arasındakı elektrostatik [[cazibə]]ni artıraraq molekullararası hidrogen əlaqələrində iştirak edir və beləliklə bu funksional qrupa malik olmayan birləşmələr üçün daha yüksək [[qaynama]] və ərimə nöqtələrinə çatır. Çox vaxt [[su]]da az həll olan üzvi birləşmələr, [[şəkər]]lər və [[Amin turşusu|amin turşu]]ları ilə göstərildiyi kimi iki və ya daha çox hidroksi qrupu olduqda suda həll olur<ref>{{cite journal
|author1=S. M. Silverman
|title=Night airglow phenomenology
Sətir 16:
|bibcode=1970SSRv...11..341S
|s2cid=120677542
|url=http://adsabs.harvard.edu/full/1970SSRv...11..341S}}
|access-date=2021-05-24
</ref> .
|archive-date=2022-03-17
|archive-url=https://web.archive.org/web/20220317173818/https://adsabs.harvard.edu/full/1970SSRv...11..341S
|url-status=live
}}</ref> .
 
== Giriş ==
Sətir 30 ⟶ 34:
 
=== Yerin parıldaması ===
[[Yer]]in gecə səması, atomların və molekulların radiasiya keçidləri ilə yaradılan havanın parıltısı adlanan dağınıq işıqla işıqlandırılır.Dünyanın gecə səmasında müşahidə olunan ən güclü bu xüsusiyyətlər arasında 700 ilə 900 nanometr arasında dalğa uzunluğunda bir qrup infraqırmızı keçid var. 1950-ci ildə Aden Meinel bunların OH hidroksil molekulunun keçidləri olduğunu göstərdi<ref>{{cite journal
|author1=A. B. Meinel
|title=OH Emission Bands in the Spectrum of the Night Sky. I
|journal=Astrophysical Journal
Sətir 39 ⟶ 43:
|doi=10.1086/145296
|bibcode=1950ApJ...111..555M
|url=http://articles.adsabs.harvard.edu/pdf/1950ApJ...111..555M}}</ref>.
|access-date=2021-05-24
|archive-date=2021-10-27
|archive-url=https://web.archive.org/web/20211027010506/http://articles.adsabs.harvard.edu/pdf/1950ApJ...111..555M
|url-status=live
}}</ref> .
 
=== Ayın səthi ===
2009-cu ildə Hindistan peyki Chandrayaan-1, Milli Aviasiya və Kosmik İdarəsi (NASA) Cassini kosmik gəmisi və Deep Impact sondası Aydakı hidroksil parçaları əsasında suyun əlamətlərini aşkar etdi. Richard Kerr-a görə, "[Ay Mineralogy Mapper, ayrıca 'M3" olaraq da bilinir] spektrometri, yalnız su və ya hidroksil — hidrogen və oksigenin bir-birinə bağlayaraq yarada biləcəyi 3.0 mikrometrlik bir dalğa uzunluğunda infraqırmızı udma aşkar etdi<ref>{{cite web |author=Richard A. Kerr |url=http://www.sciencemag.org/news/2009/09/whiff-water-found-moon |title=A Whiff of Water Found on the Moon |publisher=Science Now |date=24 September 2009 |access-date=2016-06-01 |archive-date=2021-08-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210805040725/https://www.sciencemag.org/news/2009/09/whiff-water-found-moon |url-status=live }}</ref>. [4] NASA, 2009-cu ildə LCROSS probunun hidroksilin mövcudluğu ilə uyğun bir ultrabənövşəyi spektr göstərdiyini də bildirdi<ref>{{cite journal
|author1=R. Todd Clancy
|author2=Brad J.Sandor
Sətir 63 ⟶ 72:
</ref>.
 
26 oktyabr 2020-ci ildə [[NASA]], İnfraqırmızı [[Astronomiya]] (Stratosfer) Rəsədxanası (SOFİA) tərəfindən əldə edilən Klavius ​​Krateri (krater) yaxınlığında Ayın günəş işığı səthində suyun varlığına dair qəti dəlilləri bildirdi. SOFIA Teleskopu (FORCAST) üçün SOFIA İnfraqırmızı Zəif Obyekt Kamerası hidroksildə yox, suda mövcud olan 6.1 mikrometr dalğa uzunluğunda emissiya zolaqları aşkar etdi. Ay səthindəki suyun bolluğu, ay torpağının hər kubmetri üçün 12 unsiya şüşəyə bərabər olduğu təsbit edildi<ref>{{cite journal
|author1=G. Piccioni
|author2=P. Drossart
Sətir 77 ⟶ 86:
|author12=F.W. Taylor
|author13=S. Erard
|author14= the VIRTIS-Venus Express Technical Team
|title=First detection of hydroxyl in the atmosphere of Venus
|journal=Astronomy and Astrophysics
Sətir 86 ⟶ 95:
|doi=10.1051/0004-6361:200809761
|bibcode=2008A&A...483L..29P
|url=https://www.aanda.org/articles/aa/abs/2008/21/aa09761-08/aa09761-08.html
|doi-access=free
|access-date=2021-05-24
}}
|archive-date=2022-05-14
</ref> .
|archive-url=https://web.archive.org/web/20220514073529/https://www.aanda.org/articles/aa/abs/2008/21/aa09761-08/aa09761-08.html
|url-status=live
}}</ref> .
 
=== Veneranın atmosferi ===
Sətir 98 ⟶ 111:
|date=26 October 2020
|access-date=2020-10-26
|publisher=[[NASA]]}}</ref>
|archive-date=2022-09-05
. Dalğa boyu 1.40–1.49 µm və 2.6–3.14 µm aralığındakı emissiya zolaqlarını OH-nin vibrasiya keçidlərinə aid etdilər . Bu, Yerdən başqa hər hansı bir planetin atmosferində OH-nin ilk sübutu idi<ref name=nasa>{{cite web |url=http://www.nasa.gov/mission_pages/LCROSS/main/prelim_water_results.html |title=LCROSS Impact Data Indicates Water on Moon |author=Jonas Dino |date=13 November 2009 |access-date=2009-11-14 |publisher=[[NASA]]}}</ref>
|archive-url=https://web.archive.org/web/20220905175711/http://www.nasa.gov/press-release/nasa-s-sofia-discovers-water-on-sunlit-surface-of-moon/
|url-status=live
}}</ref>
. Dalğa boyu 1.40–1.49 µm və 2.6–3.14 µm aralığındakı emissiya zolaqlarını OH-nin vibrasiya keçidlərinə aid etdilər . Bu, Yerdən başqa hər hansı bir planetin atmosferində OH-nin ilk sübutu idi<ref name=nasa>{{cite web |url=http://www.nasa.gov/mission_pages/LCROSS/main/prelim_water_results.html |title=LCROSS Impact Data Indicates Water on Moon |author=Jonas Dino |date=13 November 2009 |access-date=2009-11-14 |publisher=[[NASA]] |archive-date=2012-01-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120111143537/http://www.nasa.gov/mission_pages/LCROSS/main/prelim_water_results.html |url-status=live }}</ref>
.